8 тамызда Семей қаласында Қазақстанда атом электр станциясын (атом электр станциясын) салу жөніндегі жоспарлар жария талқыланды.

Іс-шараға облыстық және қалалық мәслихаттардың депутаттары, жергілікті атқарушы органдар мен қоғамдық кеңестердің, экологиялық ұйымдардың өкілдері, энергетика саласындағы жетекші сарапшылар, ғалымдар мен облыс орталығының белсенді тұрғындары жиналып, атом электр станциясының құрылысына қатысты өз пікірлерін білдірді.

Ұйымдастырушы Қазақстанның Азаматтық альянсы болды, сарапшылар ретінде Энергетика министрлігінің, "Қазақстандық атом электр станциялары" ЖШС, Ұлттық ядролық орталық және Ядролық физика институтының өкілдері шақырылды.

Спикерлер сөз сөйлеу барысында Қазақстанда атом энергетикасын дамытудың жоспарлары мен перспективаларын, сондай-ақ АЭС құрылысының қауіпсіздігі, экологиялық таза және экономикалық тиімділігі мәселелерін ұсынды.

Қоғам өкілдері мен облыс тұрғындары АЭС құрылысы туралы өз пікірлерімен бөлісті және спикерлермен оның қоршаған ортаға әсері мәселелерін талқылады.

Қоғамда туындаған негізгі мәселелер, атап айтқанда, атом электр станциясының құрылысын қаржыландыру мәселесі болды. Сонымен қатар, облыс тұрғындары АЭС-тен пайдаланылған суды кәдеге жарату, қалдықтарды көму, атом электр станциясына қызмет көрсету үшін қажетті құзыретті мамандардың болуына қызығушылық танытты.

Сарапшылар аталған сұрақтарға толық жауап берді. Атап айтқанда, құрылыс құны мәселесі бойынша атом электр станциясын салуға кететін айтарлықтай шығындар объектінің ұзақ қызмет ету мерзімімен бірге оны пайдаланудың төмен құнымен өтелетіні атап өтілді. АЭС электр энергиясының құны елге байланысты кВт*сағатына 2-ден 12 центке дейін ауытқиды.

Сарапшылар сонымен қатар АЭС реакторларын салқындату үшін суды пайдалану алгоритмін егжей-тегжейлі түсіндірді. Сарапшылардың пікірінше, бұл үшін көп мөлшерде судың қажеттілігі тағы бір миф. Мысалы, егер АЭС Балқаш көлінің суын салқындату үшін пайдаланатын болса, онда шығын жылына 63 млн.м3 аспайды – бұл көл бетінен судың табиғи булануының 0,3% - ы, бұл көлдің су балансына іс жүзінде ешқандай әсер етпейді. Суды кәдеге жаратуға келетін болсақ, шын мәнінде реактор тізбектеріндегі су ешқайда кетпейді, бірақ бұл тізбектерде үнемі айналады.

Қалдықтарды кәдеге жарату мәселесі бойынша: қуаты 1200 МВт реактор жұмыс істеген кезде жылына 50-60 м3 радиоактивті қалдықтар түзіледі. Қазір ЖЭК-тен айырмашылығы, мұндай қалдықтарды қауіпсіз өңдеу үшін тиімді технологиялар бар, онда жабдықты кәдеге жарату және қоршаған ортаны қалпына келтіру қаражаты есепке алынбайды. Пайдаланылған ядролық отын қалдықтарға жатпайды, өйткені онда жанбаған уран қалады және одан әрі плутоний түзіледі – ядролық отында қолданылатын тағы бір элемент. Пайдаланылған ядролық отынды өңдегеннен кейін мамандар одан да үлкен энергетикалық компоненті бар жаңа отынға шикізат алады.

Мамандардың болуына келетін болсақ, объектіні салу шеңберінде вендорлар жергілікті кадрларды белгілі бір уақыт ішінде оқытуды қамтамасыз етуге міндеттенеді.

Алынған түсіндірулерден кейін Семей қаласының жұртшылық өкілдері елдегі бейбіт атом энергетикасын дамытуға қатысты өз пікірлерін білдірді.

Облыс қоғамдық кеңесінің мүшесі Абай Николай Исаев:

"Атом электр станциясының құрылысы туралы айтатын болсақ, мен оны қолдаймын. Бір кездері біз ядролық полигонды жабуды жақтадық, бірақ бұл басқа әңгіме. Біз – қоғам қайраткерлері-атом электр станцияларын салу мәселелері бойынша халықаралық конференцияларға қатысып, елдерінде станциялары бар адамдардың пікірлерін естідік. Бұл Франция, АҚШ. Олардың барлығы атом электр станциясының пайдасы зияннан әлдеқайда көп, егер бар болса. Қазір Жапонияда 17 блок іске қосылуда, оның ішінде 2 жаңа блок. Қауіпсіздікке қарасақ, III және III + буын станциялары іс жүзінде мүлдем қауіпсіз. Қоршаған ортаның ластануы тұрғысынан тіпті күн батареялары зиянды заттарды шығарады. Өз атом электр станцияларынан толығымен бас тартқан және экономиканың өсу қарқыны айтарлықтай төмендеген Германияның мысалы. Тіпті атом электр станциясының құрылысына қатты қарсылас болған Польша да қазір өз позицияларын қайта қарады".

Ұлттық ядролық орталықтың бас директоры Ерлан Батырбеков:

"ҰЯО жұмысының бағыттарының бірі Қазақстан Республикасының атом энергетикасын дамыту болып табылады. Бүгінгі таңда еліміздің атом энергетикасында қолданылатын барлық әзірлемелер біздің зерттеулеріміздің аясында ҰЯО-да жасалған. Атом электр станциясының құрылысы, әрине, көптеген салалардың дамуын тартатын жоғары технологиялық процесс. Құрылыстың мультипликативті әсері ғылымның өзі, өнеркәсіп, кадрлар даярлау үшін де сөзсіз болады. Атом электр станциясынан ешқандай зиян болмайды, өйткені бүгінгі күні III және III + буын реакторының құрылысы ұсынылады. Бұл реакторлар белсенді және пассивті заманауи қауіпсіздік деңгейлерімен жабдықталған. Реактор қалыпты күйден шыққан жағдайда, қауіпсіздік жүйесі оны оңтайлы жұмыс режиміне қайтарады".

"Комитет полигоны 21" ҚБ мүшесі Рафаил Хазипов: "біз бүгін ешқандай шешім қабылдамаймыз, атом электр станциясын салу мәселесін талқылаумен айналысамыз. Алда мемлекет Халықпен кеңесетін референдум болады. Бұл өте демократиялық. Құрылыс туралы түпкілікті шешім тек референдум нәтижелері бойынша қабылданады. Жеке өзім атом электр станциясын салуды қолдаймын. Біріншіден, біз уран өндірісі бойынша әлемдік көшбасшылармыз. Біз оны әлемнің көптеген елдеріне сатамыз және бұл отын жұмыс істейді. 40 жылдан астам уақыт бойы Семей ядролық сынақ полигоны жұмыс істеп, өңірге орны толмас зиян келтірді. Бірақ біз ғылым алдық, бізде Курчатов қаласы және Ұлттық ядролық орталық бар, онда мамандар осындай мәселелермен айналысады. АЭС-тен қорқудың қажеті жоқ. Ядролық сынақтар болды, біз олардан өттік. Атом электр станциясы сынақ емес, бұл бүкіл әлемде қолданылатын жоғары технологиялық процесс. Жүздеген атом электр станциялары жұмыс істейді. Ал қатты отынды пайдалануды жалғастыру-архаизм".

Талқылауға шақырылған сарапшылар атом электр станцияларын салу үшін қарастырылып отырған технологиялар қауіпсіз екенін атап өтті, өйткені III және III+буындарының реакторларын пайдалану жоспарлануда. Реакторлардың бұл түрі барлық қауіпсіздік талаптарына жауап береді және экологиялық көрсеткіштері жақсарады. Бұл атом электр станциясының радиациялық фоны жоқ дегенді білдіреді, ал атмосфераға СО2 шығарындылары минималды (сол ЖЭО-мен салыстырғанда).