8-naýryz – Halyqaralyq áıelder meıramy qarsańynda tanymal prodúser, talantty aktrısa ári telejúrgizýshi Baıan Esentaevamen suhbattasýdyń sáti tústi.  Kórermen qaýymǵa «Mahabbat beketi» fılmindegi Gúlnáz róli arqyly tanylǵan Baıan 1975 jyly 2-qańtarda Oral qalasynda dúnıege keldi. Búginde «Keshú» toby men ánshi Janar Doǵalovaǵa prodúserlik etetin ol, «Saz álemi», «Mama Mia» mýzykalyq jobalarynyń avtory. Sondaı-aq, «Ǵashyq júrek», «Ǵashyq júrek 2», «Traktorshynyń mahabbaty», «Kúlásh», «Abaılańyz, sıyr!» fılmi men teleserıaldarynyń bas prodúseri.

– Baıan Maqsatqyzy, kórermender nazaryna usynylǵan «Kúlásh» telehıkaıasyn túsirý ıdeıasy qalaı keldi? – Bul telehıkaıa «Habar» agent­tiginiń tapsyrysy boıynsha túsi­rildi. Tarıhı tulǵalar týraly tyr­naqaldy týyndylardyń biri. «Nege Kúlásh?» degenge keletin bolsaq, birinshiden, Kúlásh Baı­seıitova aty ańyzǵa aınalǵan óner ıesi. Ekin­shiden, taǵdyry san qıly, ataq pen abyroıy, talanty men adamgershiligi bir basyna jeterlik qazaq áıeli. Kúláshtiń beınesin shynaıy somdaý biz úshin mańyzdy mindet boldy. – Telehıkaıaǵa túsken akterlerdi tańdaýda sheberligińiz baıqaldy. Basty róldegi aktrısa Áıgerim ­Ýal­janova Kúlásh apamyzdyń kó­shirmesi dese bolar. Áıgerimdi qalaı taptyńyzdar? – Biz Kúláshtiń rólin somdaıtyn aktrısany uzaq izdedik. Elimizdegi jetekshi teatrlardyń aktrısalaryn baıqap kórdik. Biriniń syrt kelbeti kelmese, biriniń ishki jan dúnıesi úılespedi. Eki aıǵa sozylǵan izdenis nátıje bermedi. Sol ýaqytta «Abaılańyz, sıyr!» komedıasynyń túsiriliminde júrgenbiz. Fılmniń bir epızodyn túsirip jatqanda akt­rısalardyń biri án sala bastady. Daýysy sondaı názik, basymdy kóterip qarasam kóz aldymda «Kúlásh» tur. «Mine, Kúlásh!» dedim ishimnen. Artynsha Áıgerimdi shaqyryp, senarıdi ustattyq. Áıgerim senimnen shyqty, biz ony basty rólge bekittik. – Telehıkaıaǵa qatysty qandaı pikirler estidińiz? Unatqandar basym sekildi. – Men úshin jaýapkershiligi men júgi aýyr joba «Kúlásh» boldy. «Erteń dúıim jurt ne deıdi, kózkórgenderi qandaı pikir aıtady, zıaly qaýymnyń kózqarasy qandaı bolar eken…» degen oılar maza bermedi. Kúdik pen úmit ıtjyǵys túsip jatty. Efırge shyqqannan keıin de kóńildegi tolqý basylmady. Birinshi serıanyń kórsetiliminen keıin-aq kúdik seıile bastady. Synaǵandardan góri qoldaǵandar kóp boldy. Soǵan táýba deımin. – «Abaılańyz, sıyr!» atty fılmdi túsirip bolyp, halyqqa usy­nyp otyrsyz. Bul fılm týraly ne aıtasyz? – Kıno álemine bir ret bas suqqan adam ómir boıy túsirý alańyn ańsap turady. Bir kezderi arman qýyp kelgen jas aktrısa eseıe kele sol «tanys ólkege» qaıta oraldy. «Ǵashyq júrek 1-2» kartınalarynan keıingi dúnıe «Abaılańyz, sıyr!». Bul bir qaraǵanda qarapaıym oqıǵa. Biraq óziniń aıtary bar týyndy. Baılyq, mansap, tanymaldylyq, adaldyq, satqyndyq, tap-taza sezim men bıik mahabbat. Barlyǵy ómirdegideı. Kórermenniń tarazysyna salyndy, oń baǵasyn berer degen úmittemin. – Siz kıno ále­mi­ne tym jas kezińizde aralasa bas­tadyńyz. Kezinde «Mahabbat be­keti» fılmin kórip kórkińizge qyzyqpaǵan jan bolmady. Búginde arada qansha jyl ótse de sol jas, ádemi qalpyńyzdy saqtap qalypsyz. Munyń qupıasy nede? – Birinshiden, men áli jas­pyn. Ekinshiden, qartaımaýdyń birden-bir qupıasy – áıeldiń ishki jan dúnıesiniń sergektigine baılanys­ty. Mysaly, men ózimdi óz jasymnan áldeqaıda jas sezinemin. Eshkimge jamandyq oıla­maımyn, kórealmaýshylyq pen ózge aram pıǵyldan adamyn ári únemi kú­lip júremin. Tamaqtyń paıdalysyn tutynamyn, sýdy kóp ishemin. Men beti­me qandaı da bir plasıkalyq operasıa jasatqan adam emespin. Árıne, jastyqty saqtap qalýda zamanaýı kos­­metıkalardyń da úlesi joq emes. Kóp nárse adamnyń shyǵý tegine de baılanysty. – Jýyrda «Qazaq arýy» baı­qaýyna oraı irikteý kezeńin ótkiz­di­ńizder. Negi­zinen Qyzdarǵa qoıylar talaptar qandaı? – «Qazaq arýy» ulttyq qundy­lyqtar­dy, tól tilimiz ben máde­nıe­timizdi qoldaýǵa baǵyttalǵan joba. Ár boıjetken eliniń búgingi jaǵdaıymen qatar, onyń tarıhynan, mádenıeti men ádebıetinen habardar bolýy qajet. Sondyqtan da bul baıqaýǵa kórkine aqyly saı arýlar ǵana qatysa alady.

– Búginde qazaq qyzdaryna qa­­tysty kóp syn aıtylady. Bu­ryn­ǵynyń burym­dylary men búginginiń zamanaýı qyzdaryn salys­tyryp jatady. Siz qyzdarmen kóp aralasasyz. Búgingi qazaq qyzdaryna qandaı baǵa berer edińiz? – Zaman ózgerdi, ýaqyt ózgerdi de­gendi jıi aıtamyz. Ózgermeıtin, máń­gilik dúnıe ulttyq bolmys. Qanyńda, janyńda, bolmysyńda óz elińe, jerińe degen mahabbat barda bolashaq bar. Meni qýantatyny qazaq qyzdarynyń kókiregi oıaý, jany taza. Minez bar, jiger bar, tektilik bar. – Bir baıqaǵanymyz, siz tek qyzdarmen jumys jasaısyz. Qazaq­stannyń túkpir-túkpirinde úlken sahnaǵa shyǵa almaı júrgen talantty jigitter de bar ǵoı. Keı prodúserler qyz baladan góri jigittermen jumys istegen jeńilirek dep jatady. – Iá, qyzdarmen jumys jasaǵan ońaı emes, syrtqy keltebetiniń kú­timi bar, sahnalyq kıimderi bar jáne qaýipsizdigi taǵy bar. Biraq nege ekenin bilmeımin, jigittermen jumys isteýge qulyqsyzbyn. Múm­kin ýaqyt óte kele meniń de kóz­qarasym ózgerer… – Qazaqstan shoý-bıznesine súbeli úles qosyp júrgen adam retinde bú­gingi qazaq estradasyn qandaı deń­geıge qoıar edińiz? – Men ónerdiń qaı-qaısysyn bolmasyn óte joǵary baǵalaımyn. Óner, eń aldymen úlken eńbek. Al eńbekti qurmetteý kerek. Men qa­zaq estradasyna jarqyn bolashaq tileımin. – Estýimizshe, «Nur Otan» sapyndasyz. Bul saıasatqa aralasýdyń bastamasy bolýy múmkin be? Jalpy saıasatqa aralasý oıyńyzda bar ma? – Iá, men «Nur Otan» partıa­synyń múshesimin. Bárimiz bir múdde úshin qyzmet etip júrmiz. Táýelsiz eli­mizdiń keleshegi úshin eńbek etemiz. Bul meniń jeke azamattyq ustanymym. Al saıasatqa aralasý oıymda joq. Men saıasatta emespin, men qoǵamdamyn! – Qazaq basylymdaryn oqısyz ba? Kóbine qaı basylymdardy alyp oqısyz? – Men qazaq basylymdaryn jıi oqımyn, daýystap oqımyn. Osylaısha til úırenýge tyrysyp júrmin. Túsin­begenimdi ata-anamnan, eki qy­zym­nan surap alamyn (Baıannyń eki qyzy Aı­sáýle men Aıarý qazaqsha bilim alýda). – Kópshilik sizdi telejúrgizýshi re­tinde de jaqsy tanıdy. Negizinen shoý-baǵdarlamalardy orys tilinde júr­gize­tinsiz, ózińizdiń jeke jobańyz «Saz álemin» bastan-aıaq qazaq tilinde júrgizip kelesiz. Mundaı qadamǵa kórer­mender tarapynan «Baıan ­Esentaeva qazaq tilin­de sóıleı almaıdy» degen synnyń kóp aıtylǵandyǵynan bardyńyz ba? Álde qazaqtildi telearna bolyp sanalatyn «El­arnanyń» saıasatyna baılanys­ty jobany qazaq tilinde túsirý kerek bol­ǵandyqtan ba? – Bul suraq maǵan jıi qoıylady. «Saz álemi» meniń televızıa keńis­ti­gin­degi alǵashqy prodúserlik jobam. Sizderdi qaıdam, men úshin bul jańa beles. Baǵdarlamada qazaq tilinde erkin sóıleýge barynsha tyrystym. Búginde qazaq bola tura, óz tilińde sóıleı almaý – qasiret, árıne. Men óz tilimde júz paıyzǵa sóıleı almasam da, tilimdi erekshe qurmetteımin jáne búginde ony meńgerý jolyndamyn. Ata-anamnyń meni sol kezdegi Almatydaǵy jalǵyz qazaq mektebine bermegenine ókinemin. Sondyqtan qyzdarymdy qazaq mekte­bine berdim. Meniń qazaqsham júz paıyz bolmasa da, bolmysym júz paıyz qazaqqa tıesili der edim. – Búgingi telejúrgizýshilerge kó-ńilińiz tola ma? Otandyq telejúr­gizýshilerge ne jetispeıdi? – Men telesynshy emespin. Eger halyq kórip jatsa, suranys bar degen sóz. Bireýdiń talǵamynan shyqpady eken dep kópke topyraq shashýdan aýlaqpyn. – «Qyzǵa qyryq úıden tyıý» deıdi qazaq halqy. Qyzdardy tárbıelep otyr­ǵan anasyz. Qyz tárbıesinde qandaı ustanymyńyz bar? – «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilesiń» deıdi ǵoı, meniń ustanymym osy. – Sizdiń boıyńyzda qazaq qyzy-na tán ójettilik pen qaısarlyq baı-qalady. Bul qanmen berilgen qasıet pe, álde ómirlik tájirıbemen kelgen be? – Bul týa bitken qasıet dep oı­laımyn. Men bala kezden-aq aıtqa­nymnan qaıtpaıtyn birbetkeı bol­dym. Kóptiń biri bolmaı, erek­shelenip júrgendi qalaıdy ekenmin. Bul qasıet atamnyń qanymen, anamnyń sútimen daryǵan, sirá. – Áıelder merekesi kele jatyr. Qandaı tilegińiz bar? – Ómirde anadan asyl ne bar?! Áıel álemge ómir syılaıdy. Demek, áıelder qandaı da bolmasyn marapat pen qurmetke laıyq. Armandańyzdar, arman adastyrmaıdy, olar mindetti túrde oryndalady.

Arna JUMATAI