Úkimet aýksıon ótpeı jatyp jer alatyndardy daıyndap qoıǵan ba? 1 shildeden bastap ótkiziledi degen aýksıonǵa deıin-aq birqatar óńirlerde jer satyp alǵandardyń paıda bolǵany týraly aıtylýda. Jer emip, kún kórgen sharýalar da jerdiń satylýyna narazylyq tanytýda. 31-arnadaǵy «Sózdiń shyny kerek» baǵdarlamasy jer saýdasynyń mán-jaıyn zerttep kóripti.

SERİK QABI

- Qaıtip jan baǵý kerek. Endi ne isteımiz. Qazir aryq mal, satyp jiberseń, alatyn adam da joq.

Almaty oblysyna qarasty, Jambyl aýdany, Kókdala aýylynyń turǵyny Serik Qabıdyń aýyldastarymen birge birazdan beri mazasy ketip júr. Oǵan sebep - taıaýda jaıylym jerler aýksıonǵa satylady degen habar. Sebebi, qoıyn jaıyp júrgen jerdiń aıaq asty qojaıyny paıda boldy deıdi.

BAQYTHAN ÁLDIBEKOVA, "Aqseńgir" aýylynyń turǵyny:

- Keshegi kúni bireýler kep, mılısıamen ketińder dep jaman bir sózdermen aıtyp jatyr.

Jergilikti jurt "Jıren aıǵyr" atap ketken bul jaıylymda myna sekildi alty qashar bar. Turǵyndar bir jerge shoǵyrlandyrylǵan birneshe sharýa qojalyǵyn osylaı atap ketken.  Osy kúnge deıin jaıylymdy bóliske salyp kórmegen, qoıy-qoralas, maly aralas jaıylatyn qoıshy aýyldyń mańaıynan bir jarym metr tereńdikte or qazylyp tur. Turǵyndardyń aıtýynsha,  óz teliminiń shekarasyn osylaı bekitip alǵan kisi ózin "Jıren aıǵyr" JSHS dırektorymyn dep tanystyryp, endi "qazylǵan ordyń bergi betindegi telim de túgelimen - ózimdiki" degen kórinedi. Sodan beri mazasy qashqan "jıren aıǵyrlyq" qoıshylar malymyzdy qaıda baǵamyz dep qapaly...

SÁLIHA AITAQYNQYZY, "Kókdala" aýylynyń turǵyny:

- Meniń bes balamdy ákim baǵyp bere me? Men aqsha surap otyrǵam joq, tek ádildik, jaıylymdyq jer. Sol meniń talabym.

KÚLÁL QASABAEVA, "Aqseńgir" selolyq okrýgi ákimdiginiń Bas mamany:

- TOO "Jıren aıǵyr" Aıbasov Eldos degenniń jeri. Meniń bar bilerim sol. Qazir ýaqytsha ákim otpýskide. Jınalysqa shaqyryp ketti. 

Jınalysqa ketken ákimge qoıar suraǵymyz kóp edi. Óıtkeni, esiginiń aldynda aýyldyq okrýg aýmaǵynda  25 838 gektar jaıylym jer bar dep jazylyp turǵan Aqseńgirde aýyl turǵyndary malyn jaıǵaıtyn óris taba almaı sarsylyp júr. Oǵan sebep....

EREJEP SÚLEIMENOV, "Aqseńgir" aýylynyń turǵyny:

- Anaý Jaısań, mynaý Aqseńgir, anaý turǵan qashar Almatynyń ákiminiń kúıeý balasy. Qaı ákim? - Burynǵy.

Aýksıon bastalmaı jatyp, telimderi talasqa túskenin aıtqan el, ishetin sýdyń da, jerdiń de qojaıyny bar, sonyń saldarynan jan baǵatyn jaǵdaıymyz qalmaı barady dep, jylarman kúıde.

SHÁRİPBAI ÁÝELHANULY, "Aqseńgir" aýylynyń turǵyny:

- Jer-sýdyń bári Ańsardiki deıdi. Besinshi aıdan keıin bizge bir qulaq sý kelmeıdi myna aýylǵa. Ańsardyń jońyshqasynan bosaǵanda deıdi. +Baılyqtyń túgeli satylyp, endi sý-jer qalypty satylmaǵan. Bul ne degen sumdyq. Bul bolashaq urpaqty bizdiń memleket qalaı asyraǵaly júr.

Aýyldaǵy aǵaıyn óz aýylynyń mańaıynan jaıylym jer taba almaı jylamsyrap, qoıshysyna qasharynan aıyrylyp qalý qaýpi týyp jatqanda, kúni keshe ǵana úkimet  aýksıonǵa shyǵarylatyn jerdiń kadastrlyq qunyn jarıa etti.

SAMAT SÁRSENOV, QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi basqarma basshysy:

- Jaıylym jerler 2000-4000 teńge turýy múmkin. Eń baǵaly jerler bir gektary 125 myń teńgege deıin barady.

Bul baǵa belgili bolmaı turyp-aq, ıaǵnı QR Ulttyq ekonomıka mınıstri  Erbolat Dosaevtiń 1 shildeden bastap, 1 mıllıon 700 myń gektar jerdiń aýksıon arqyly saýdaǵa shyǵarylatyny týraly aıtqan málimdemesi qoǵamda úlken daý týdyrdy. Eldiń eleń etetindeı, kóńili kúpti bolatyndaı-aq jóni bar. Óıtkeni,  satylymǵa shyǵarylǵan jerdiń kólemi 11 aýdany bar Ońtústik Qazaqstannyń Túlkibas, Saıram, Ordabasy, Maqtaral, Tólebı, Qazyǵurt sıaqty alty aýdanyna Kentaý men Shymkent qalalarynyń aýmaǵyn, oǵan Almatynyń teń jarty jerin qosqandaı aýmaq. Kóz aldyńyzǵa elestete berińiz.

SATYLATYN JER KÓLEMİ - 17 000 km²

Aýdan, qala attary: km²

TÚLKİBAS                       2 338

SAIRAM                         1 665

ORDABASY                    2 726

MAQTARAL                   1 769

TÓLE BI                         3 151

QAZYǴURT                    4 093

Kentaý qalasy                528

Shymkent qalasy           356

Jalpy kólemi:    16 626  km²

Qanshama telimniń taýarǵa aınalatynyn estigeli elimizdiń ár aýmaǵynda qazaq jerin satýǵa qarsy nıetterin bildirgen toptar qurylyp, beıbit mıtıńke ruqsat surap, ázirlengen azamattardyń sany kúrt kóbeıe bastady.

GEROIHAN QYSTAÝBAEV, "Alash joly" qozǵalysynyń múshesi:

Jer ketkennen keıin táýelsizdik degen sóz bolýy múmkin emes. Sondyqtan biz jerdi qalaıda qorǵaýymyz kerek.  Men oılaımyn ruqsat beretin shyǵar dep. 21 mamyrda. 

21 mamyr kúni respýblıkanyń barlyq qalasynda jalpy qazaqstandyq beıbit sherýge ruqsat surap, jer satýǵa qarsylyǵyn bildirýge nıettenip jatqan  bul top jańa qurylǵan "Alash joly" qozǵalysynyń almatylyq ókilderi. Astanalyq belsendi Maqsat İlıasulynyń bastamasymen qurylǵan qozǵalys óz maqsatyn "saýdaǵa túsken jerimizdi, shabýylǵa ushyraǵan tilimizdi, sarsańǵa túsken jurtymyzdy qorǵaý maqsatynda quryldyq" dep túsindiredi.

MARAT ÝATQAN, "Alash joly" qozǵalysynyń múshesi:

- Al eger biz osy jerimizden aıyrylyp qalsaq, jerimiz ben birge memleketimizden aıyrylamyz. Onda jańaǵy kúresterdiń mánisi qalmaıdy.

Qozǵalys músheleri QR Jer kodeksiniń 3 taraý, 20 babynda kórsetilgen talaptyń kúdikterin kúsheıtkenin aıtady.

Onda «Respýblıka aýmaǵyndaǵy jerge memlekettik menshik quqyǵynyń sýbektisi - Qazaqstan Respýblıkasy; Osy Kodekste belgilengen negizderde, sharttar men shekterde jer ýchaskelerine jeke menshik quqyǵynyń sýbektisi - azamattar jáne memlekettik emes zańdy tulǵalar. Bul rette, eger osy Kodekste ózgeshe belgilenbese, azamattar dep Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary, sondaı-aq sheteldikter men azamattyǵy joq adamdar uǵynylady» dep kórsetilgen. Iaǵnı "Alash joly" qozǵalysynyń ókilderi, sheteldikter men azamattyǵy joq azamattar jerdiń menshik ıesi bola alatyn bolsa, aýksıonǵa túsetin jerdi de ekinshi qoldan satyp alady degen kúdikte.

TAZABEK SÁMBETBAI, "Alash joly" qozǵalysynyń múshesi:

- QR jer kodeksiniń 20-babynda kórsetilgen Qazaqstanda túrli maqsattardaǵy jerlerdi satý, jalǵa alý máselesi, sheteldikterge satý naqty kórsetilgen.

Biraq úkimettegiler,  aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerdiń bir mıllımetri de sheteldikterge satylmaıdy dep senimdi. Degenmen sheteldik jáne azamattyǵy joq azamattardyń ıeliginde basqa maqsattaǵy jer telimderi bar ekenin jasyrmady.

JANAR QARJANOVA, QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi  Jer resýrstary ınfraqurylymyn damytý basqarmasynyń basshysy:

- Sheteldikterdiń jeke menshik quqynda 1464 jer ýchaskeleri bar. Bul úılerge, qurylystar ǵımarattar, óndiristik nemese óndiristik emes maqsattaǵy jáne  qurylystardyń mańaıyndaǵy jer ýchaskeleri.

Al "Alash joly" belsendileri, jer - tek sheteldikterge ǵana emes, jalpy el azamattaryna da satylýyna túbeıgeıli qarsymyz. Óıtkeni, onyń sebebi kóp deıdi.

ÁNÝAR SHOTBAI, "Alash joly" qozǵalysynyń múshesi:

- Qazaqstannyń barlanǵan baılyǵy jer asty 10 trıllıonǵa jýyq. Barlaýdan ótkeni ǵana. Biz qarsymyz!

Degenmen  jerdi sheteldikterge satý kerek dep, Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Mamytbekovtiń eks-orynbasary jerden jeti qoıan tapqandaı qýanyp otyr.

MARAT TOLYBAEV,Jeke kásipker:

- Meniń usynysym sheteldikterge ashyq aqshaǵa satý kerek. Qazir sheteldikterge tyıym salynsa, olar ashyq kelmeıdi. Qazaqtar arzanǵa satyp alady da, qosyp paıdasyn sheteldikterge satyp jiberedi.

Al, jerdiń eshkimge satylmaýyn qamtamasyz etý kerek degen ustanymda júrgen top, bul kisi aıtyp turǵandaı, jerdi satyp, jyrtyǵymyzdy jamaý degen  - eldigińdi birge satý degen sóz deıdi. Al jer saýdaǵa shyǵarylatyn aýksıonǵa qatyspaq túgili, ol saýda bastalmaı jatyp, jaıylymynyń ornyn syıpap qalǵan  aýyldaǵy aǵaıyn bolsa, satatyny bar eken, qarapaıym elge osy kúnge deıin jerdi nege bermedi dep ashýly.

AMANGÚL SAIAHAT, "Kókdala" aýylynyń turǵyny:

- 49 jyl arenda bolsa alaıyq, bizge esh jer satylmaıdy, Aqseńgir halqyna ortaq jer, malyn qarap otyrady dep aldap keldi.

Jer aýksıonǵa túspeı jatyp, jaıylym izdep sabylǵan eldi, eshqashan malynyń órisin or qazyp, qorshap qoıatyn qylyǵy joq qazaqtyń  oǵash áreketin  kórgende, 1 shildeden keıingi daýdyń ýshyǵýy  qázirden-aq baıqalyp turǵandaı. Sondyqtan eldiń ár óńirinde jerdi satýǵa qarsy azamattar qatary kóbeıýde. Ádette memlekettik mańyzy bar másele qoǵamda úlken daý týdyrǵanda, halyqtyń daýsyna salynady.  Respýblıkalyq referendým týraly zańnyń ekinshi babynda "Referendýmnyń talqysyna:  1) Respýblıka Konstıtýsıasyn, konstıtýsıalyq zańdaryn, zańdaryn qabyldaý, olarǵa ózgertýler men tolyqtyrýlar engizý;  2) Respýblıkanyń memlekettik ómiriniń ózge de neǵurlym mańyzdy máselelerin sheshý qoıylýy múmkin" delingen. Iaǵnı mundaı úlken kólemdegi jerdi satpas buryn, halyqtan surap, referendým ótkizilýi kerek. Óıtkeni, el beker dúrligip jatqan joq.