Aýylymdy damytamyn degen adamǵa qazir múmkindik kóp. Tek berekesi ketken sharýalar men sharýa qojalyqtarynyń basyn qosyp, ujym qurý qajet. Ony oryssha kooperatıv deıdi. Keıbir kisiler menen «baıaǵy kolhozdy qaıta qurmaqshysyń ba?» dep suraıdy. Iá, bul qurylymnyń burynǵy kolhozǵa uqsaıtyn jerleri bar, biraq, ózgesheligi de jetedi. Ózgesheligi qazirgi zaman talabyna saı naryqtyq ekonomıkaǵa negizdelgen ujymdar quramyz. Kimniń aýyly dıqanshylyqtyń qaı túrine beıimdelgen bolsa, sol egis túriniń sapasyn álemdik deńgeıge kóterýge jaǵdaı jasalady. Naryqtyq ekonomıkanyń prınsıpi – Suranys pen Usynys! Sondyqtan elimizde qandaı ónim túrlerine suranys joǵary, aldymen sol ónimdi óndiredi. Ónim suranystan assa, álemdik naryqtaǵy suranysqa ıe taýar túrlerin óndirý kózdeledi.

Kooperatıvterdiń qyzmeti 2015 jylǵy 29 qazanda qabyldanǵan QR «Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri týraly» Zańymen retteledi. Iaǵnı zańdyq quqyqtyq negizderi jasalǵan. Budan bylaı Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń saıasaty kooperatıvterdi damytýǵa baǵyttalady. Sýbsıdıa alatyn kezde aldymen kooperatıvterge basymdyq beriledi. Aýylda mashına traktor stansalaryn jasaqtaý úshin kooperasıa qurǵandarǵa lızıńke traktor, kombaın, basqa da qajetti tehnıkalar usynylady.

Kooperatıv qurý búgingi tańda bir-aq kúndik sharýa. Kooperatıv quram dep qajetti qujattaryńyzben úsh adam kásipkerlerdi qoldaý ortalyǵyna barsańyz bir-aq kúnde tirkep beredi. Al, endi sol ujymdy dóńgeletip alyp ketý naǵyz biliktilikti, ádildik pen kóshbasshylyq qasıetterdi talap etedi.

Qarapaıym bir mysal keltireıin. Saıram aýdany Jibek Joly aýylynyń dıqanshylyqty damytýdy maqsat etken úsh jigiti jınaldy da kooperatıv quramyz dep sheshti. Jeke kýálik qujattaryn alyp «Kásipkerlerdi qoldaý ortalyǵyna» baryp tirkeldi. Endi olar aýyldaryndaǵy elý otbasymen kelisip bes nemese on sotyq úıirgelik jerge sarymsaq egýdi josparlady. Aldymen sarymsaq satyp alatyn kompanıany tabýyna ákimdik járdemdesetin boldy. Sodan soń aýyldaǵy elý úıge tuqymdy kooperatıvtiń atynan satyp áperedi, elý úı sarymsaqty ózderi esiktiń aldyna egedi, sarymsaq pisken soń ónimdi kooperatıv úı ıelerinen satyp alady. Tuqymdy kooperatıv músheleri bazardan 700 teńgeden alsa, úı ıelerinen 600 teńgeden alyp, paıdasyn kóredi. Kooperatıv kádimgi jaýapkershiligi shekteýli seriktestik sekildi komersıalyq ujym bolǵandyqtan bir baǵytty nemese kóp baǵytty qyzmet atqara beredi. Úıirgelik jerlerge sarymsaq egip, paıdasyn bir kórse, aýyldyń syrtyndaǵy paıdasy az bıdaı alqabyna nemese jońyshqalyq jerlerge tıimdiligi joǵary sarymsaq, tańqýraı nemese qulpynaı egip, taǵy paıda kórýlerine bolady.

Burynǵy tutynýshy kooperatıvterdiń kúshi joıylyp, jańa zańǵa saı óndiristik kooperatıvter qaıta tirkeýden ótýi kerek. Kooperatıv qurýdaǵy ujymdyq maqsat qane deısiz ǵoı. Aıtaıyq. Máselen, Mashatbaıda traktor bolsa, Serikbaıda soqa bar, Erkin agronom bolǵanymen jeri joq, al, Ersinniń jeri bar, osylardyń bári jınalyp, qolda bar múlikterin ortaǵa salyp, ózderi basshy men revızoryn saılap alady. Solaısha sharýa qojalyqtaryn dóńgeletip, nápáqasyn taba beredi.

Iá, qazir adam adamǵa senbeıtin zaman, bastyq bolǵandar tek aqsha jymqyrýmen aınalysyp, jemqorǵa aınalýy qalypty jaǵdaı retinde qabyldanatyn tárizdi. Jemqorlyq dertiniń emi tek qana saýattylyq pen azamattyq belsendilik. Balasy men nemeresiniń bolashaǵyna jany ashıtyn árbir azamat belsendi bolýy shart. Belsendi bolmasańyz, alyp ımperıalarǵa jem bolǵanyńyz jem bolǵan...

Darhan JIENBAI, Ońtústik Qazaqstan oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń mamany

«Ońtústik Qazaqstan» gazeti