«Qamshy» portalynyń elektrondy poshtasyna Serik Boqan esimdi avtordyń «BEKET ATAǴA SYIYNYP, JÁRDEM TİLEÝ QAIDA APARYP SOǴAR EKEN?» degen maqalasy kelip tústi. Avtordyń jazýynsha, Abai.kz saıtyna jarıalanǵan «Beket ata» atty maqala Serik myrzanyń osy jazbasyna sebepshi bolǵan kórinedi.
Mártebeli, oqyrman! «Qamshy» - erkin aqparat alańy. Aıtar oı, qosar pikirlerińiz bolsa, marhabat! Biz árqashanda oqyrmandarymyzdyń tıisti ýájine oryn berýge daıynbyz.
*** *** ***
Kezinde Nuq paıǵambar qaýymy ózinen buryn ótken bes áýlıeniń árýaǵyna syıynyp ketkendikten Nuq qansha eskertý jasap «Allaǵa serik qospańdar!» dese tyńdamaıdy, keıin sonyń kesirinen joıqyn apatqa jolyǵyp joıylyp ketti... Qazir ókinishke oraı baqytyn Alladan emes, árýaqtan surap júrgen adamdar toby azaıar emes. Burynda estıtinmin Túrkistanda Qoja Ahmet, Mańǵystaýda pir Beket degen ulyqtaý sózdi . «Jaratýshy turyp, jaratylǵannan ne suraısyń?» ( Abaı). Abaıǵa nege júgine beremiz degende Abaı sózi quran men hadıstiń óleń bolyp sóılegen qazaqsha formasy. Olaı bosa jaratylǵannan suraǵanymyz aqylǵa sıama? Demek quran men súnnetke júginbegendikten ilimsiz saǵym qýalap júrgenimizdi moıyndaıtyn kez jetti! Qaı zamanda da oń kózimiz Quran, sol kózimiz Súnnet bolýy tıis. Áıtpegende áp-sátte adasyp ketýimiz múmkin. Dálirek aıtsaq, Alla men adam arasyndaǵy rýhanı baılanysqa árýaq kirise almaıdy. Quran Kárimniń, «Raǵyd» súresiniń 28 aıatynda: «Júrekter Allany eske alý arqyly jaı tabady, Esterińde bolsyn! Júrekter Allany eske alýmen ornyǵady» deıdi. Bul aıat Abaıdyń paıymynda: «Deneniń barsha qýatyn, Ónerge salar bar kúshin, Júrektiń aqyl sýaty Mahabbat qylsa Táńir úshin» – dep nasıhattalady. Osylarda bir árýaqtan tileý degen sóz bar ma? Joq!
Demek sanaǵa shire salynyp, beı opa saıasattyń beıshara halinen qutylsaq ta beı sanaly túrde baǵytsyz adasýshylyq basym búginde. Din qaıratkeri Ǵumar Qarashtyń Shákárimniń «noqtaly mı» uǵymyn erekshe atap ketken. İlimsiz bir nárseniń artynan túsip adasýshylyqqa qatań syn bergen. Sol ǵulamalardyń baǵdar shamyn durys paıdalanyp ózimizge jol basshy qylýymyz tıis. Olaı bolsa aqıqattan alshaq ózimizdiń rýhanı tanymymyzdaǵy kemshilikterdi kórýge ám túzeýge tıispiz. Sebebi «syn túzelmeı, min túzelmes» degen uly rýhanı tanym tarazysy bar.
Beket ata ótken (1750-1813) jyldary ómir súrgen haq ıslam jolyndaǵy qurmetti tulǵa. Sondyqtan ol kisige ár bir qazaqtyń qurmeti bar, biraq sol syılaýdy syıynýǵa jetkizip, shapaǵatshyǵa balap, járdem tilesek ne boldyq? Ólgennen keıin qudaılyq sıpatqa kóterip áketý qandaı beısharalyq? Biz qaıta ol kisiniń artynda qalǵan ósıetinen nár alýymyz kerek emes pe edi. Quranda: «Bilimsiz esh nárseniń artynan túspe» deıdi. Demek shárıǵı ilim almaı kózsiz artynan túsý adasýshylyqqa aparmaı ma? İlim ol – nur, sol nur arqyly aqıqatqa, baqytqa jetkizedi!
Maqalany jazýǵa túrtki bolǵan Boranbaı Ǵalıev Atyraý jeriniń azamaty. Baýyrymyz maqalasynyń ál-qıssasyn bylaı bastaıdy: «Jyǵylǵandy jebep, jelikkendi jónge salatyn, darqandyǵy men batyrlyǵy, jaýlasqandy dostastyryp, atan túıe ótkel bermeıtin ózendi keri aǵyzatyn qudireti týraly Mańǵystaý halqy jyr etip aıtady», – deıdi tamsanyp. Ary qaraı taǵy bylaı deıdi: «Beket Ata arqyly dertine shıpa taýyp, tútinderi túzý ushyp jatqan otbasylar qansha ma? Sóz reti kelgende aıta keteıin, basyna qıyn is túsip, barar jer, basar taýy qalmaǵan kezde Beket atadan shapaǵat tileý arqyly tyǵyryqtan jol tapqan adamdardyń biri – osy joldardyń avtory», – dep óziniń qalaı árýaqtan járdem tilegenin ashyp aıtady.
Odan baryp taǵy Boranbaı myrza ańyz, áfsana sıaqty óz basyndaǵy oqıǵalardy baıandaıdy. Kóz tanys bir balanyń aıtýymen 18 - ǵasyrda pir bolyp tanylǵan Beket atadan járdem tileseń maqsatyńa jetkizedi deıdi. Sonymen ishteı jalbaryna bastaǵany sol eken, búkil bazarshy taýaryn alyp saýdasy kúset bolyp baıyp ketedi. «Sýdy qansha sapyrsań maı bolmaıtyny sıaqty» maqala sol bastan aıaq baıaǵy atalmysh baǵytynan taımaı Beket ata mazaryna 3 ret barǵany, ondaǵy esh dálelsiz aqparlarmen jurtqa pir týraly fantazılyq ýaǵyz aıtady. Ol bizdi búkil qıyndyq ataýlydan qutqarady deıdi. Bir baıqaǵanym jazba bastan aıaq qısynsyz jazylǵan. Aqıqattan attaǵannan keıin solaı bolady da.
Onda saraptap kóreıik. Kezinde hrıstıandar Isa paıǵambarǵa syıynyp adasty, dinnen shyqty, máńgilik azapqa ushyrady.. Paıǵambarǵa syıynǵandar Allanyń ashýyn alyp keletin bolsa, jáı izgi adam retinde tanylǵan Beket atadan járdem tilep, qoldaý suraǵan adamdardyń jaǵdaıy qandaı bolmaq? Óıtkeni bul Allah aldynda keshirilmeıtin kúná, Allaǵa serik qosý. Oǵan dálel, Buharı Allah oǵan razy bolsyn! jetkizgen hadıs: «kimde kim Allah Taǵaladan basqa bireýge duǵa etip, jalbarynyp júrse, ol tozaqqa enedi» delingen. Ol az bolsa quranda Alla aıtyp jatyr: «Allahpen birge basqa táńir shaqyrma. Onda, sen de azapqa ushyraýshylardan bolarsyń» (Shýra súresi. 213 aıat).
Adamdar óz nápsisine ońaı bolý úshin Allanyń dinin óziniń qalaýyna baǵyndyrǵysy keledi. Demek óliler bizge muqtaj. Áýlıe men árýqtardan jáne ǵaıyptaǵy adamdardan kúnámiz úshin keshirim suraýymyzǵa jáne járdem tileýimizge bolmaıdy. Ókinishke oraı, qazirgi bizdiń qoǵamymyzda osyndaı sharıǵatqa qaıshy jumystar etek alyp jatyr. Iaǵnı áýlıe ata babalardań basyna baryp tilek tileý, olarǵa qurbandyq shalý, olardan kótermegen áıelder nemese qursaq kótermegen kelinshekter baryp solardan bala surap jatady. Bulardyń bári tanymǵa jat, sharıǵat tyıǵan, ıslamǵa qarama qaıshy tirlikter. Sondyqtan bundaı amaldardan aýlaq bolýymyz kerek.
Qabirge barǵanda, ıaǵnı tek qana biz aqyretti eske alý úshin, ǵana qabirdiń basyna baramyz. Bir tilek tilep, olardan jańaǵydaı bir duǵanyń qabyl bolýyn tileý bul sharıǵatqa qaıshy, shırik amalyna jatady. Mysaly Beket atanyń qabyryn úlken alqaly saraı qylyp salyp, qulshylyq orny qylyp aldy. Bul shynynda keshirilmeıtin kúná. Oǵan dálel: Buharı men Músilim jetkizgen myna hadıste «Allah elshisi oǵan Allah Taǵalanyń ıgiligi men sálemi bolsyn! qabirdi syrlaýǵa, ústine otyrýǵa, kesene turǵyzýǵa, topyraǵyn bıik etip kóterýge, jáne oǵan bir nárse jazýǵa tıym saldy.»,- delingen. Jánede Allanyń sózin keltiremiz qurannan: «Shynynda, men – Allahpyn. Menen ózge eshbir qudaı joq. Endeshe maǵan qulshylyq et jáne meni eske alý úshin namazdy orynda», – deıdi(Taha súresi, 14 – aıat). Demek bárimizge jaqsylyqqa aıtyp, jamandyqtan qaıtarý paryz.
Paıǵambar s.á.ý kezinde Mekke múshirikteri qoldan jasaǵan putqa jáne Allaǵa da qulshylyq qylatyn bolǵan. Muhammed paıǵambarymyz (s.ǵ.s) bir bádáýıǵa kelip: «Qansha Qudaıǵa syıynasyń?», – deıdi. Ol: «Jeti Qudaıǵa. Bireýi aspanda, altaýy jerde», – deıdi. «Qatty qysylǵanda qaısysynan járdem suraısyń?», – degende, «Aspandaǵysynan», – depti. «Onda jáı qınalǵanda da soǵan syıyna bermeısiń be? Qatty qysylǵanda járdem bergen qudaı jáı ýaqytta da qutqarmaı ma?», – degen. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) taýhıdti qarapaıym adamdar uǵymynda, tilinde solaı jetkizip, Allaǵa serik qosýdan qaıtarǵan. Inshalla bárimizdi meıirimdi Alla týra jolǵa salsyn!
Serik Boqan
Pikir qaldyrý