Áleýmettanýshylar QR statısıka agenttiginiń málimetine súıene otyryp, sońǵy jyldary qazaqstandyqtardyń shetelge kóptep  kóship jatqanyn aıtady. Ótken jyly elden 32930 adam kóship ketken dep jazady camonitor.kz. Kóbisi saıası nemese ekonomıkalyq máselelerge baılanysty Qazaqstannan kóshpeıdi eken. Onda otandastarymyz qandaı sebeppen ózge elderge ketip jatyr?

Kredıtke zırattan jer alý...

Almatylyq jýrnalıs Gúlnár Nurpeısova 10 jyl buryn Kanadaǵa kóship ketti. Ótken jazda ol elden ketkeli alǵash ret Qazaqstanǵa keldi.

«Jubaıym ekeýimiz dúnıe tanymymyzdy keńeıtý úshin kóp saıahattadyq. 2007 jyly Kanadaǵa kóshkende Qazaqstannyń ekonomıkasy turaqty edi. Ol ýaqytta súıikti jumysymyz, óz úıimiz, bankte shotymyz boldy. Alaıda eseıgendikten bolar kóptegen baǵdarlamalar men ýádelerge senbedim. Ózimdi aldaý nysany sekildi sezindim. Kanadaǵa kóship barǵanda materıaldyq qıyndyqtar kórdik. Qazir qalaı ekendigin bilmeımin, 10-15 jyl buryn Qazaqstanda komýnaldy qyzmet aqysy tómen boldy. Al Kanadada salyq – basty  shyǵyn. Desek te, onyń qaıtarymy retinde taza sý men taza aýa, ekologıalyq taza azyq-túlik jáne dári alasyz. Qazaqstanda tek jaǵymsyz emosıamen ǵana ómir súrdim dep aıta almaımyn. Meniń qazirgi ómirimde stress kóp. Jumysym unamaıdy. Men balabaqshada tárbıeshi bolyp jumys isteımin. Al kúıeýim Oleg ınjener-mehanık. Bul Kanada da syıly mamandyqtardyń biri bolǵanymen, fızıkalyq turǵyda óte qıyn. Sonymen qatar, Qazaqstanda turǵanda ózimniń jerleý rásimim týraly qamdaný qajettigi oıyma kirip shyqpaıtyn. Onyń ishinde jerleıtin orynnan bastap, kóńil aıtyp kelgenderge beriletin asqa deıin aqsha jınaý kerek. Balalarymnyń moınyna ata-anasynyń jerleý rásimi sekildi aýyrlyqty salmaýy úshin zırattan keredıtke ózime jáne Olegke eki oryn alyp qoıdym. Endi meniń jalaqymnan aı saıyn 105 dollardy alyp turady. Satyp alynǵan jer meniń menshigim. Anama bul týraly aıtqanda ol óz renishin jasyrmady. Bul qazaqtyqqa da, orystarǵa da jat ekenin aıtty. Bizde qalaı, adam qaıtys bolǵanda týysqandar kelip, kórshi-qolań jınalyp qoldarynan kelgenshe kómektesedi. Biri aqsha beredi, endi biri dastarhan jasaıdy. Biri sózben demeý bolady» deıdi Gúlnár.

«Siz eden jýatyn áıelsiz be?»

«Postsovettik kezdegi adamdardyń júzi jylyraq, adamgershiligi de molyraq kórinedi. Degenmen adamdar bir-birin syılamaıdy. Dál osy faktor kóp adamdardyń elden ketýine túrtki bolady. Men Germanıa elshiligine vıza jasatý úshin barǵanda meniń qujattarymdy kórip, jas súıkimdi qazaq qyzy «Siz pol jýasyz ba? Sondyqtan Germanıaǵa ketip barasyz ba?!» dep suraq qoıdy. Mundaı sózderdi estigende ózimdi qorlanǵandaı sezindim. Meniń jýrnalıs retinde gazette jumys isteıtinimdi kórgen qyz birden ózgerip shyǵa keldi.

Meniń úlken qyzym sheteldikke turmysqa shyqqanda da búrokratıalyq joldardan ótýine týra keldi. Ol ýaqytta elde jemqorlyqqa qarsy kúres júrip jatqan. Anaý jemqordy ustady, paramen mynaý sheneýnikti ustapty degen aqaparatty kúnde estıtin boldyq. Alaıda odan eshteńe de ózgermedi. Biz 500 dollar berip edik, barlyǵy op-ońaı sheshile ketti. Tanystarymyz osy oqıǵany estigende osy úshin elden ketip qaldyńdar ma dep kúledi. Iá, onyń ishinde Qazaqstandaǵy jemqorlyq máselesi de bar.

Shetelge kóshýdiń qıyndyqtary...

Kanada nemese AQSH-qa kóshkisi keletinder kóp qıyndyqtarmen betpe-bet keletinin eskertedi.

«Biz táýelsiz emmıgranttar sekildi kóship bardyq. Dúnıejúzi boıynsha jumys isteıtin «Djefferson» zańgerlik kompanıasy qujattardy rásimdeýge kómektesti. Qalǵanynyń barlyǵyn ózimiz jasadyq. Al arnaıy baǵdarlama boıynsha baratyndar kóbine aldanyp qalady. Máselen, meniń qurbym Jená dáriger retinde Kanadaǵa bardy. Alaıda Kanadada dáriger retinde ózińdi dáleldeý úshin temirdeı minez kerek. Eń basty másele – kanadalyq bilimniń joqtyǵy jáne onda jumys tájirbıeniń bolmaýy. Torontaǵa dárigerlik baǵdarlama boıynsha kelgen Jená qarapaıym ýchastkelik dáriger retinde jumys isteýge daıyn edi. Alaıda tájirıbesi zor, profesor, operasıa jasaı alatyn hırýrg-ortopedke, Stenford ýnıversıtetinde ǵylymı jumysymen aınalysyp júrgen dárigerge tek meıirbıke retinde ǵana jumys isteı alatynyn aıtty. Munyń ózin sáttilikke balaýǵa bolady. Maǵan ońaıyraq boldy. Orys tildi jýrnalıske munda jumys tabý qıyn ekenin túsinetinmin. Olegtiń jalaqysy jaqsy boldy. Sondyqtan biz Kanadada turaqtaı aldyq. Alaıda ol úshin kúıeýim keshki mezgilde oqytatyn ýnıversıtette dáris alýyna týra keldi. Kóptegen emıgranttar ortasha jalaqy alý úshin jyldap oqıdy. Al jasyń 40-tan asqanda bul óte qıynǵa soǵady. Men Edıontandaǵy otbasylyq jupty bilemin. Kaplandar otbasy Ýkraınadan kelgen. Jas kezinde kelgen olar óz zergerlik dúkenderin ashyp, isteri alǵa basty».

Muńly ómir...

Gúlnár otbasymen birge Qazaqstanǵa qaıtyp kelýdi josparlaıdy ma?

Men de eshqashan ondaı oı bolǵan emes. Árıne qatty qınalǵan kezimde týǵan jerdi saǵynyp jylaǵan kezderim boldy. Biraq anamnyń «Sen úshin qyzaryp  júrmeıik» degen sózi máńgi jadymda saqtaldy. Qazir qalaı ekenin bilmeımin, biraq ol kezde shetelde ómir súrý keremet dep esepteletin. Eger bireý qaıtyp oralsa ony zań buǵany úshin qaıtaryp jiberdi degen túsinik qalyptasqan. 1990 jyldary «Estidiń be Shnaıderler otbasy Germanıadan qaıtyp kelipti. Unamady deıdi. Qaıdaǵy, onda barlyǵy bar. Birdeńeni urlap alǵan shyǵar. Sol úshin elden qýyp jibergen bolar» degen áńgimelerdi estıtinmin.

Shynymdy aıtaıyn, Qazaqstan sózi men úshin tek bos sóz ǵana emes. Men týysqandarymdy saǵynamyn. Kanadany da osy 10 jyl ishinde unatyp úlgerdim. Qazaqstan, Reseı qandaı da bir burynǵy keńes úkimetiniń quramynda bolǵan eldi alyp qarasańda, barlyǵynda bir-birine myqtylyǵyn dáleldep jatqan adamdar. Men úshin eń bastysy ómirden lázzat alýdan góri, yńǵaılylyq pen qýanysh mańyzdyraq. Atap ótkenderdiń barlyǵyn Qazaqstanda emes Kanadada taptym. Bul jumystyń joqtyǵyna, materıaldyq qıyndyq kórgenime qaramastan  týǵan elimde ala almaǵanymdy Kanadada taptym. Munda meniń jeke basyma eshkim tıispeıdi. Bos daraqylyq joq. Edmontan munaı astanasy bolyp eseptelse de onda men ózimdi qaýipsiz aımaqta júrgendeı sezinemin. Jaqynda máselen túngi birde úıden jalǵyz shyǵyp, áýejaıǵa baratyn avtobýs beketine jaıaý bardym. Dál osy jaǵdaıdy ózim turǵan Talǵarda elestete almaımyn. Men jumystan saǵat keshki onda shyqsam bir, eki aıaldama júrsem de taksı ustaıtynymyn. Sebebi meni tonap, uryp, nemese zorlap ketý qaýpi joǵary boldy. Tipti kúndiz sómkemdi julyp áketpek bolǵan jaǵdaılar bolǵan. 

Aýdarǵan: Ásem Álmuhanbet