Ázimbaı Ǵalı. Latyn grafıkasy ozyq bolsa Reseı latınısaǵa óter edi

/uploads/thumbnail/20170710022021741_small.jpg

Bizge ne nárse mańyzdy: memlekettik tildi is júzinde ornatý ma? Latyn grafıkasyna kóshý me? Ekinshisi uzaq jyldar memlekettik tildiń ornaýyn keıinge yǵystyrady. Egerde latınısa shyn ozyq bolsa Reseı latınısaǵa óter edi. Bizdiń ulttyq ıdeıa -latınısaǵa kóshý emes memlekettik tildi ornatý.

Alfavıt ózgertýge áýestený jaqsylyqqa aparmaıtynyn bilsek. Biz naryqtyq reformalardyń jáne quqyqtyq reformalardy jańǵyrtýymyz kerek. Latınısa kóńilimizdi pallıatıvtik maqsattarǵa burady. Nátıjede artta qalamyz. Kezinde Qazaqstannan İJÓ Qazaqstannan tórt ese kóp Ózbekstan latınısaǵa ótýden basqa reforma jasaǵan joq edi. Al Qazaqstan naryqtyq reformalardy júzege asyrǵan. Nátıjesinde Qazaqstannyń İJÓ Ózbekstannan tórt ese artyq bolyp shyqty. Qazaqstan jergilikti jerdi ózin ózi basqarý reformasy kerek edi. Oblystyq ákimdi maslıhattar tejeý kerek edi. Keleńsiz sheneýnikti máslıhat alyp tastaıtyndaı quzyret bolý kerek edi. Qazaqty taǵy da bólshektediretin jolǵa tústik. Bireýi latynsha, bireýi kırıllısany, bireýi arabısany ǵana paıdalanady. Bar bolǵany 12 mln. qazaq bolashaqta birneshe alfavıtte oqıtyn bolady, nemese qazaqshadan bas tartady da, oryssha oqıdy. Qazaqtyń bir bóligi burymnan qazaqsha bilmeıdi. Taǵy bir bóligi qazaqshany moıyndamaıdy. Qazirgi qazaq bıligi memlekettik tildi qoldamaıdy. Qoldasa tolyq dárejede memlekettik tildi qoldaýǵa bolatyn edi. Memlekettik tildi aqsatý úshin latyn áripteri engizilmek. Shóre -shóre bolǵan qazaq birte - birte orysshaǵa ótetin bolady. Alfavıt ózgergen kezde qazaq tili álsireıdi, ótpeli kezeńde orys tili pozısıasy kúsheıedi de memlekettik til fýnksıasy oryndalmaı qalady.

Latyn jazbasyna qazaqtyń tiliniń ótýi qazaqty orysshaǵa ótýdi májbúrleý. Úshtuǵyrly til jáne latynshaǵa ótý Kremldiń bizge kúshtep otyrǵan saıasaty, maqsat -qazaqty orystyń til keńistigi men propagandıstik yqpalda qaltyrý. Nysanaly jáne keshendi soqqylar túbine jetedi. Qazaq tili ári de jeńile beredi. Keıin taǵy alfavıt ózgertpek bolady. Alfavıt ózgertý qazaq tilin jeńýdiń jeńil joly bola qaldy. Qoǵamdaǵy mańyzdy máseleler talqylaýsyz qalady. Qazaq tilin ózin kúsheıtýge jumsalatyn ýaqyttan utylady. Qansha qarjy dalaǵa tastalady? Bul qazaq tiline qarsy dıversıa. Esterińizge alsańyz biz arabısa da boldyq 1929 jylǵa deıin, sodan keıin latınısaǵa aýystyq, keıin kırıllısaǵa aýystyq aýystyq kezindegi kóp jazbalar oqýsyz qaldy. Sodan arabısadaǵy men latınısadaǵy jazylǵan ádebı mura dalada qaldy. Endi barlyq burynǵy mádenı mura joq boldy. Solaı biz qazaqty adastyrdyq. Qazaqsha qujat aınalymy azaıady sebebi latınnısada jazylǵan qujatty túsiný qıyn bolady. Orysshasyn oqıtyn bolamyz. Ol qazaq tilin shegindiredi. Bizdiń túpki maqsatymyz qazaqty qazaqtandyrý edi, kırıllısany bári bilip qazaqtandyrý múmkinshiligi kóbirek edi. Endi orys tildi qazaqty latınısadaǵy qazaqshaǵa úıretý qıyndaý tıer. Bizge latınısa emes tıanaqty memlekettik tili kerek, egerde alfavıt aıtystyrsaq qazaq tilin memlekettik til dárejesine kóterý múmkin bolmas. Sebebi kóp qazaq latınnısany ıgergenshe taǵy ýaqyt kerek bolady.

Pikir qaldyrý

Qatysty Maqalalar