Qazaq ádebıetiniń dara tulǵasy, Shyńjań qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshy aqyn Tańjaryq  Joldyulynyń dúnıege kelgenine keler jyly 110 jyl tolady. Alash ıdeıasyn tý etken aqynnyń týǵan eliniń táýelsizdigi jolyndaǵy kúresker rýhy men órshil óleńderi búgingi urpaqtyń asyl qazynasy. Tańjaryq – jat bıliktiń temir qursaýynda jatyp, «túrme ádebıetin» qalyptastyrǵan aqyndardyń biri.

 Tańjaryq  Joldyuly  1903 jyly, naýryz aıynyń 15 juldyzynda  İle alqabynyń Kúnes óńirinde dúnıege keldi. Bala Tańjaryq bastapqyda aýyl moldasynan arabsha  saýat ashady, keıin jańasha mektepte úsh jyl  qytaı tilinen bilim alǵan ol 1923-1925 jyldary Qazaqstanǵa qashyp ótip, Narynqol óńirinde naǵashylaryn  aralap,  «jeti jyldyq  mektepte» oqıdy, onyń qazaq elinde bolǵandaǵy Qoıdymmen aıtysy saqtalǵan. Qazaq elindegi Alash ordashylar astyrtyn qýdalana bastaǵanda, týystary jaǵynan 1925 jyly týǵan jerine qaıtarylyp, tom-tom kitap arqalap qaıta oralǵan aqyndy Qytaı úkimeti "halyqqa teris úgit taratty" dep aıyptap, jeti jylǵa sottaıdy. 1933 jyly túrmeden bosap shyqqan Tákeń  el isine aralasyp,  halyqty aǵartý, ádebıet- kórkemóner keshterin uıymdastyrý, gazet shyǵarý, teatr ashý sekildi kóptegen jumystar tyndyrady. Shyń Shysaı úkimeti qazaqtardy jappaı tutqyndaı bastaǵanda,  Tańjaryq 1940 jyly ekinshi ret naqaq jalamen qolǵa alynyp, Qulja qalasynan Úrimjiniń tas túrmesine aıdalady. Aıaýsyz jábirleýge, jan tózgisiz qınaýǵa túsedi. 1946 jyly Ult azattyq kúresiniń yqpalymen túrmeden bosaǵan aqyn kóp uzamaı 1947 jyly maýsymda abaqtyda jabysqan aıyqpas  aýrýdan  kóz jumady.

 Kúresker aqyn qysqa ǵumyrynda urpaqtaryna ólsheýsiz mura qaldyryp ketti,  onyń óleńderiniń  70 paıyzy tas túrmede jazylǵan. Aqyn kóz jumǵannan keıin, bir jyldan soń (1948 j.) kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri, aqyn Qurmanáli Ospanulynyń qurastyrýymen T.Joldyulynyń «Alǵashqy jınaq» dep atalatyn tuńǵysh kitaby jaryq kórdi. 1979 jyly aqynnyń kúıeý balasy, kórnekti jazýshy Buqara Tyshqanbaevtyń qurastyryp, alǵy sózin, túsinikterin jazýymen «Araman taý» (1974 j. Almaty «Jazýshy») atty jınaǵy, 1981 jyly «Túrme hali», (Úrimji «Halyq»), 1982 jyl «Názıgúl» (Pekın, «Ulttar»), 1985-1995 jyldary «Tańjaryq shyǵarmalary» (Úrimji. «Halyq», úsh tomdyq tolyq jınaǵy), 1994 jyly «Shyntilek» (Qulja. «İle»), 1992 jyly «Tańjaryq» (Almaty. «Jazýshy»), 2001 jyly «Tańjaryq Joldyuly» (Astana. «Elorda», 2 tomdyq) qatarly kitaptary jaryq kórdi. 1996 jyly mamyr aıynda QHR İle qazaq avtonomıalyq oblysynyń ortalyǵy Qulja qalasynda «Shynjań Tańjaryq zertteý qoǵamy» resmı qurylyp, aqyn shyǵarmalaryn júıeli zertteýmen, ǵylymı aınalymǵa engizýmen aınalysa bastady. 1992 jyly bes serıaly «Tańjaryq» atty telefılim (senarı avtory, jazýshy O.Egeýbaı) túsirildi.

 Al endi aqyn shyǵarmalarynyń jınalýy, jaryq kórýi, zerttelýi degen máselege keletin bolsaq, búginge deıin onyń 130 óleń-tolǵaýy, 12 qıssa-dastany, 6 aıtysy, 4-5 áni jaryq kórdi. Bul qazirgi qolda bar nemese jınalyp, jaryq kórgen dúnıeler ekenine esh kúmán joq. Óıtkeni aqyn shyǵaramalary jyl ótken saıyn tolyǵa túsýde. Demek biz joǵarydaǵy sıfrdy aqyn shyǵarmalarynyń tuıaǵy túgel sońǵy sany dep aıta almaımyz.

 Aqyn atynda týǵan jerinde eńbekteri, muralary, paıdalanǵan zattary saqtalǵan murajaı bar.  2009 jyly, 23 jeltoqsada qalalyq máslıhattyń sheshimimen Astana qalasynyń kósheleriniń birine Tańjaryq Joldyulynyń esimi berilgen.

Haziret Ábdilda