Ókilettilik merzimi ishinde birqatar máselelerdi talqylaý josparda bar dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi egemen.kz-ke silteme jasap. Bul – Ortalyq Azıa men Aýǵanstandaǵy jaǵdaıǵa, ıadrolyq qarýdyń zıanyna halyqaralyq qoǵamdastyq nazaryn aýdarýǵa berilgen erekshe múmkindik.

Tóraǵalyq qyzmetiniń al­ǵash­qy kúni Qaýipsizdik Keńesiniń qańtar aıyndaǵy qyzmetiniń baǵ­darlamasy usynyldy. Jıyn­da jumys josparynyń basty tarmaqtary talqylandy. İs-sha­raǵa qatysqan dıplomattar Qazaqstan baǵdarlamasynyń sapaly daıyndalǵanyna nazar aýdardy. Reseıdiń Turaqty ókili Vasılıı Nebenzá tarıhı faktor men dástúrli qazaq­standyq-reseılik ózara tyǵyz qa­tynastardy eskere otyryp, qazaqstandyq delegasıanyń Keńes tóraǵasy retindegi ju­mysy sátti ótetinine senim bil­dirdi. V.Nebenzá 18 qańtarda Qa­zaq­stan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen óte­tin «Jappaı qyryp-joıý qa­rýyn taratpaý: senim sharalary» taqyrybyndaǵy joǵary deń­geıli brıfıńke Reseı Syrt­qy ister mınıstri Sergeı Lav­rov qatysatynyn habarlady. AQSH-tyń Turaqty ókili Nıkkı Heılı men Keńeske múshe basqa elderdiń elshileri elimiz ázirlegen baǵdarlamanyń mazmundylyǵyn atap ótti.

 Odan keıin qańtardaǵy baǵdarlama resmı túrde QK músheleriniń otyrysynda bekitildi. Elimizdiń BUU-daǵy Turaqty ókili Qaırat Omarov tóraǵalyq merziminiń bas­talýyna oraı arnaıy brıfıń ótkizip, Qazaqstannyń bastamalary men jumys josparyn tanystyrdy. Kirispe sózin Keńeske jańa taǵaıyndalǵan elderdi quttyqtaýdan bastaǵan Q.Omarov Qazaqstannyń úsh máselege ba­sa nazar aýdaratynyn atap ótti. Elimiz ustanǵan alǵashqy basymdyq – qyryp-joıý qarý­laryn taratpaý. Kezdesýge qatysqan BUU-ǵa múshe elderdiń delegasıa­lary Qazaqstandy QK tóraǵasy qyzmetine kirisýimen quttyqtap, elimiz usynǵan baǵdarlamanyń ózektiligin sóz etti. Q.Omarov múshe elderdiń kóptegen suraq­taryna naqty jaýap berdi.

Qańtardaǵy eń aýqymdy is-shara Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen óte­tin jıyn bolmaq. Nú-Iorkte El­basynyń tóraǵalyǵymen «Jappaı qyryp-joıatyn qarýdy tarat­paý: senim sharalary» taqy­ry­bynda joǵary deńgeıdegi pikirtalas uıymdastyrylady. Brı­fıngte Memleket basshysy sóz sóıleıdi. Q.Omarovtyń aıtýyn­sha, is-sharaǵa birqatar eldiń bas­shylary, mınıstrleri jáne ha­lyqaralyq uıym tóraǵalary qatysady dep josparlanǵan. 

«Prezıdent Nursultan Nazar­baev­tyń aldaǵy jıynǵa qatysýy onyń joǵary deńgeıin kórsetip, elimizdiń Qaýipsizdik Keńesine degen qurmetin bildiredi. Taqyryp­tyq brıfıńte jappaı qy­ryp-joıý qarýlaryn taratpaý jónindegi mańyzdy másele­lerge nazar aýdarylyp, senim sharalarynyń ornaýyna kóńil bólinedi. Bul jaıtty qozǵaýǵa nelikten sheshim qabyldadyq? Qazirgi tańda saıası kóshbasshylar men elder arasynda senimdi qarym-qatynas qurýǵa mán berý kerek dep esepteımiz. Onsyz túıtkilderdi sheshý múmkin emes», dedi Q.Omarov.

Qazaqstan jappaı qyryp-joıý qarýyn synaý saldarynan eń kóp zardap shekken memleket retinde atom bombasyn qoldanýǵa túbegeıli qarsy. Elbasy N.Nazarbaev «Álem. XXI ǵasyr» manıfesinde BUU-nyń 100 jyldyq mereı­toıy­na oraı ıadrolyq qarýdan azat álem qurý týraly halyq­aralyq qoǵamdastyqqa úndeý tas­ta­ǵany belgili. Bul másele ‒ eli­miz­diń Qaýipsizdik Keńesindegi ju­mysynyń basty basymdyq­tarynyń biri. Osy oraıda senim sharasynyń mańyzy zor. Iadrolyq qarýǵa zańdy jáne zańsyz ıe bolǵan taraptar ózderine qo­ıyl­ǵan mindettemelerdi qatań ustan­sa, qaýipsizdikti kúsheıtýge, ózara senim ornatýǵa eleýli úles qosady. 

2015 jylǵy jeltoqsanda BUU Bas Assambleıasy Iadrolyq qarý­dan azat álemge qol jetkizý týraly jalpyǵa birdeı dekla­ra­sıa qabyldaǵany málim. So­nyń jalǵasy ispetti byltyr Iad­rolyq qarýǵa tyıym salý sharty maquldandy. Bul halyqaralyq kelisimge qol jetkizýge Qazaqstan tarapynyń sińirgen eńbegi zor. Elimiz qujattyń ázirlenýine belsendi túrde qatysyp, BUU deklarasıasyn árdaıym qoldap otyrdy. Bizdiń memleket atalǵan shartqa Elbasynyń Nú-Iork qalasyna sapary kezinde qol qoıýǵa nıetti. 

Tóraǵalyq kezinde Ortalyq Azıadaǵy túıtkilderge basa nazar aýdarylady. Syrtqy ister mı­nıstri Q.Ábdirahmanovtyń tóraǵalyǵymen «Qaýipsizdik pen damýdyń ózara táýeldiliginiń úlgisi retinde Aýǵanstan men Or­talyq Azıadaǵy aımaqtyq seriktestikti qurý» taqyrybynda Qaýipsizdik Keńesiniń jaryssózi ótpek. Sharaǵa Ortalyq Azıa elderiniń jáne Aýǵanstannyń syrtqy ister mınıstrleri qatysady. Sondaı-aq BUU Bas hatshysy Antonıo Gýterrısh te jıynda sóz sóılemek. Jaryssózdiń nátıjesi boıynsha qorytyndy qujat ázirlenedi. Atalǵan is-shara 19 qańtarǵa josparlanyp otyr. 

Q.Omarov Aýǵanstanǵa kóńil bólýdiń basty sebebi retinde shıe­lenis aımaqtaryna ózgeshe qyry­nan qaraýdy atap ótti. Onyń aıtýyn­sha, eldegi jaǵdaıdy turaq­tandy­rý úshin qaýipsizdik pen damý qa­tar júrýi kerek. Kıkiljiń eldiń tu­tas­tyǵyna ishteı syzat túsi­rip qana qoımaı, kórshi memleketterge de áser etetini sóz boldy. Son­dyqtan Turaqty ókil Aý­­ǵan­stan­daǵy ahýaldy jaqsar­tý úshin aı­maqtaǵy elder birle­se kúsh ju­myldyrýy qajet dep esepteıdi. 

Ortalyq Azıa men Aýǵanstanda beıbitshilik, yntymaqtastyq jáne qaýipsizdikti nyǵaıtý ‒ Qazaq­stannyń Qaýipsizdik Keńesindegi basty maqsattarynyń biri. Elimiz atalǵan jumysty tıimdi júrgizý úshin uıymnyń áleýetin barynsha paıdalanýǵa tyrysady. Mysaly, 2017 jylǵy 17 naýryzda Keńes Aýǵanstanǵa járdem kórsetý mısıasynyń mandatyn uzartý týraly qarar qabyldady. Qazaqstannyń Turaqty ókildigi atalǵan qujatqa birqatar ózgertýler engizgen bolatyn.

 Sondaı-aq Ortalyq Azıa­daǵy aldyn alý dıplomatıasy jó­nindegi BUU óńirlik ortalyǵynyń jarty jyl saıynǵy brıfıńi ótedi. BUU QK málimetine saı, orta­lyqtyń arnaıy ókili Natalá Ger­man Keńes múshelerine terorızm, ekstremızm, Aýǵanstandaǵy jaǵ­daıdyń áseri, esirtki tasyma­ly, shekaralyq sýdy basqarý jáne shekaraǵa qatysty kıkil­jiń­der sekildi birqatar máseleler jóninde konsýltasıa jasaıdy. Aıta ketý kerek, bul ‒ N.Ger­mannyń Ortalyqtyń arnaıy ókili retinde ótkizetin alǵashqy jıyny. Ol 2017 jylǵy qyrkúıekte óz qyzmetine kirisken bolatyn.

Qaýipsizdik Keńesiniń qań­tar­daǵy kún tártibinde turǵan úshinshi mańyzdy taqyryp Taıaý Shyǵysqa, sonyń ishinde Pa­les­tınaǵa arnalady. Q.Omarovtyń sózine súıensek, Sırıadaǵy ahýal keńinen talqylanady. 2017 jylǵy jeltoqsanda Qaýipsizdik Keńesi Sırıaǵa gýmanıtarlyq kó­mek berýdi jalǵastyrý jó­ninde qarar qabyldaǵany belgili. Osyǵan sáıkes, Keńes minberinde el­degi saıası jáne áleýmettik jaǵ­daı, hımıalyq qarý týraly aı sa­ıynǵy málimdeme jasalady. Tu­raqty ókil Sırıadaǵy shıelenisti sheshý maqsatynda Astana ke­lis­sózderi ótip jatqanyn eske salyp ótti.

BUU tarapy atalǵan jıynnyń jumysyn joǵary baǵalaǵan bolatyn. Budan bólek, keıingi kezde halyqaralyq qoǵamdastyq nazaryn ózine qaıta aýdarǵan Izraıl-Palestına shıelenisine qatysty toqsandyq ashyq jaryssóz ótedi.  BUU QK jumysynyń basym bóligi Afrıka elderine jáne ondaǵy jaǵdaıǵa baǵyttalǵan. Sondyqtan Qazaqstan tóraǵalyq etetin merzim ishinde qurlyqtaǵy birqatar máseleler talqylanady. Mysaly, Kongodaǵy qalpyna kelý baǵytyn Keńes músheleri nazarynda ustamaq. BUU Bas hatshysynyń orynbasary Jan-Per Lakrýa bitimgerlik mıs­sıasynyń jumysy jóninde baıan­dama jasap, arnaıy konsýltasıa ótkizedi. Sonymen qatar So­malı, Ońtústik Sýdan, Malı, Lı­vıadaǵy jáne Batys Afrıka men Saheldegi ahýalǵa arnalǵan túrli deńgeıdegi konsýltasıalar uıymdastyrylady. 

Aıta ketý kerek, Qazaqstan Afrıkada beıbitshilik pen qaýip­sizdikke qol jetkizýdi Qaýipsizdik Keńesindegi qyzmetiniń basty ba­symdyqtarynyń biri retinde ustanady. Qazirgi tańda Qazaq­stan Afrıka odaǵyna baıqaýshy memleket retinde qatysyp, QK-niń Somalı/Erıtreıa boıyn­sha komıtetiniń tóraǵasy retinde qur­lyqtaǵy tatýlyq pen beıbit­shilikti qalpyna keltirý maq­satynda halyqaralyq is-qımyldarǵa úles qosyp otyr. Ótken jyly qazaqstandyq delegasıa Afrıka máseleleri boıynsha Keńestiń qosalqy organdarynyń, Somalı/Erıtreıa komıtetiniń sheńberinde belsendi jumys atqardy. Atalǵan taqyryp boıynsha birqatar qararlardy ázirleý men kelisý jumysyna qatysyp, barlyq kezdesýler men konsýltasıalarda sóz sóıledi.

Qazaqstan tarapy Afrı­ka­daǵy daý-janjaldardyń oń sheshimin tabýy úshin belsendi áreket etip keledi. Elimiz «qara qurlyqtaǵy» túrli terorıstik jáne ekstremıstik uıymdardyń tamyryna balta shabý úshin Afrıka odaǵynyń bastamalaryn qoldaıdy. Elimiz jumyssyzdyq pen saýatsyzdyqty joıý, ınfra­qurylymdy damytý joba­lar­yna belsene atsalysyp otyr. Qa­zaq­standyq áskerı baqylaýshylar BUU-nyń «Batys Saharadaǵy referendýmdy baqylaý arqyly beıbitshilikti qoldaý» jónindegi (MINURSO) mısıasynda qyzmet etedi. 

Qańtarda Kolýmbıadaǵy BUU mısıasynyń jumysy jó­nin­de, Kıprdegi bitimgerlik shara­lary tóńireginde baıandama tyń­da­lady. Byltyr shartarapty dúr silkindirgen Mánmadaǵy, Iemen­degi jaǵdaı, Soltústik Koreıa­nyń áreketi jáne Ýkraına másele­le­rine arnalǵan is-sharalar ótedi dep josparlanyp otyr. 

Jıyn sońynda Al-Ara­biya, The Huffington Post, The Asso­ciated Press, Agence France Presse, CBS, FOX News, Nikkei, Mai­nichi, Fiji TV, Tokyo Shimbun, NHK já­ne basqa da álemniń jetekshi bu­qa­ralyq aqparat quraldary­nyń til­shileri ózderin tolǵan­dyrǵan saýaldaryn qoıdy. Olar­dyń suraqtarynda Soltústik Koreıadaǵy, Irandaǵy, Pales­tı­nadaǵy ahýal, Ierýsalım mártebesi, Mán­ma­d­aǵy jaǵdaı, Sırıaǵa, Iemen­ge gýmanıtarlyq kómek kórse­tý, klımattyń óz­gerýi, Qazaq­stan­nyń «jasyl teh­no­lo­gıa­lar» salasyndaǵy bastama­lary jáne basqa da ózekti máse­le­ler qamtyldy. Turaqty ókil Q.Omarov jahandyq kún tárti­bin­degi basty máseleler jónin­de, El­ba­synyń bastamalary aıa­syndaǵy Qazaqstannyń usta­nymy boıynsha naqty  jaýap berdi.

Abaı ASANKELDİULY, «Egemen Qazaqstan»