«Qoǵamdyq kólikterde jaǵdaı jasalmaǵan!», «Jolaqy qymbat!», «Júrgizýshileri dóreki!», «Ońaı» kartasynyń áýresi kóp», «Avtobýstar kishkentaı, jolaýshylar áreń sıady»... Osyndaı shaǵymdardy almatylyq turǵyndardan jıi estımiz. Bul máseleler qalaı sheshiledi? Qashan sheshiledi? Qamshy.kz aqparat agenttiginiń tilshisi munyń jaýabyn Almaty qalasy Jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń basshysy Maqsut Isahovtyń ózinen bilip qaıtty.

Qoǵamdyq kólik júrgizýshileri jol erejesin buzbaıtyn bolady

2016 jyly Almatyda aıaldamadan tys jerde avtobýstan túsken oqýshyny troleıbýs qaǵyp ketti. Halyqtyń záresin ushyrǵan mundaı oqıǵa birneshe ret qaıtalandy. Osyǵan baılanysty bıyldan bastap qoǵamdyq kólikterde jol erejesin baqylaıtyn kameralar ornatylýy múmkin.

Almaty qalasy Jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń basshysy Maqsut Isahovtyń aıtýynsha, bul joba bıyl júzege asýy yqtımal.

– Avtobýstyń aldyńǵy jáne artqy bóligine kamera ornatylyp, jol erejesiniń buzylýy tirkeletin bolady. Eger avtobýstar «A» jolaǵynan shyǵyp ketse nemese ruqsat etilmegen jerde jolaýshylardy túsirse, ol birden tirkelip, «GLONASS» arqyly avtomatty túrde İİD-ge joldanady», – deıdi Isahov.

Qazir jobany qarjylandyrý úshin qala búdjetine ótinish joldanǵan.

Jolaqy qymbattaýy múmkin

2012 jyly Almatyda jolaqy 50 teńgeden 80 teńgege qymbattady. Sodan beri Qazaqstannyń basqa qalalarynda jolaqy tarıfi eki-úsh ret ózgergen eken. Tek Almatyda ǵana baǵa kóterilgen joq. Isahovtyń sózinshe, avtobýstardyń qosalqy bólshekteri men janarmaı baǵasy qymbattady, ınflásıanyń da áseri bar. Sol sebepti jolaqyny ósirý máselesi qarastyrylyp jatyr. Alaıda ondaı qaýlyny shyǵarý úshin kem degende eki aı ýaqyt ketedi.

«Sýbsıdıa bólinsin deseń, jańa avtobýs al!»

Isahovtyń aıtýynsha, bıyl 44 marshrýtty sýbsıdıalaýǵa qala búdjetinen 7,9 mlrd teńge bólingen. Áli de bóline beredi. Tek bir sharty bar: tasymaldaýshy aldymen jańa avtobýs alýy kerek, sodan keıin ǵana sýbsıdıaǵa qol jetkizedi. Sebebi aqsha bólingenimen, onyń qaıda jumsalǵany belgisiz kúıde qalatyn jaǵdaılar kóp bolady eken. Sondyqtan Isahov tasymaldaýshylardy birinshi avtobýstaryn jańartýǵa mindettedi.

Dóreki júrgizýshiler men kondýktorlardan qutylamyz

«2017 jyly Shymkentte ardagerdi avtobýstan qýyp shyqpaq bolǵan kondýktor men júrgizýshi jumystan qýyldy». «Almatyda jolaýshymen sózge kelgen kondýktor men júrgizýshi qatań sógis aldy». «Almatyda kondýktor jolaýshyny avtobýstan qýyp jibergen».

Dál osyndaı aqparattar BAQ betinde órip júr. Avtobýs júrgizýshileri men kondýktorlardyń dórekiligi jolaýshylardyń shamyna tıip bitti. Keıde, kerisinshe, jolaýshylar avtobýs qyzmetkerleriniń júıkesin juqartýy múmkin. Qalaı desek te, jolaýshy men tasymaldaýshynyń arasynda túsinistik ornaǵany jón. Basqarmanyń nazarynan bul da tys qalmady.

- Negizi avtobýsta kondýktor bolmaýy kerek, júrgizýshiniń ózi jetkilikti», - deıdi Isahov.

Alaıda keıbir jolaýshylar kondýktordyń joqtyǵyn paıdalanyp, jolaqyny tólemeı qoıýy múmkin. «Ońaı» kartasynda aqsha bolsa da, 80 teńgesin qımaı otyra beretinder bar. Maqsut Isahovtyń pikirinshe, mundaıda júrgizýshilerdiń narazylyǵyna túsinistikpen qaraǵan durys.

Mysaly, 12-shi baǵyttaǵy avtobýs júrgizýshisi jolaqysyn tólemegen jolaýshylarǵa ashýlanyp, avtobýsty toqtatyp tastaǵan. Júrgizýshiniń sózinshe, avtobýs salonynda 70-ten astam adam bolǵan, onyń 17-si ǵana «Ońaı» arqyly tólem jasaǵan. Maqsut Isahov ol júrgizýshiniń ózimen jeke sóıleskenin aıtty.

- Júrgizýshilerdiń jumysy aýyr. Tańǵy 5-ten turyp, keshki 9-da jumysty aıaqtap, túngi 11-de úıine sharshap áreń jetedi. Tórt-aq saǵat uıyqtaıdy. Men júrgizýshige: «Avtobýsty toqtatyp tastaǵanyń qate», - dedim. Biraq ol solaı isteýge májbúr bolǵan. Men onyń áreketin aqtamaımyn, alaıda jolaýshylar júrgizýshini mundaı jaǵdaıǵa jetkizbeýi kerek edi, - dedi Isahov.

«Negizgi másele – jalaqyda»

Basqarma basshysy júrgizýshilerdiń jalaqysyna qatysty pikir bildirdi. Onyń oıynsha, júrgizýshilerdiń tártibi men mádenıeti tikeleı jalaqysyna baılanysty.

- Menińshe, negizgi másele – jalaqyda. Biz transport kompanıalarynyń esebin alyp otyramyz, onda tómengi jalaqy 189 myń teńge dep kórsetilgen. Al jumys kestesin qarańyz. Olar tańǵy 6:30-nan keshki 21-ge deıin júredi. Sondyqtan Almatyda júrgizýshiler jetispeıdi», - dedi Isahov.

Jolaýshylar nege narazy?

Jolaýshylar avtobýstardyń ýaqytyly júrmeıtinine, qyzmet kórsetý sapasynyń nasharlyǵyna, ishiniń lastyǵyna narazy. Maqsut Isahov bıyl bul máseleni de sheshe bastaǵanyn málimdedi. «Kósheden jasyl tústi avtobýstardy baıqasańyz, sózimniń rastyǵyna kózińiz jetedi», - deıdi ol.

Sebebi ondaı avtobýstarǵa sýbsıdıa bólinedi. Al sýbsıdıa bólinetin ár avtobýsta eki júrgizýshiden otyrady, jalaqylary 150 myń teńgeden kem bolmaıdy.

Jasyl avtobýstar qala ekologıasyna zıansyz

Ekologtardyń dereginshe, aýaǵa taraıtyn ýly zattardyń 80 paıyzy kólikterden shyǵady. Almatyda 800 myńǵa jýyq kólik tirkelgen, onyń bir jarym myńy – qoǵamdyq kólikter. 160 troleıbýs bar. Al avtobýstardyń teń jartysy búginde gazben júredi.

- Bıyl 499 avtobýs ákelindi, onyń 388-iniń qozǵaltqyshy «Eýro-5» talabyna saı. «Eýro-5» standartty kóliktiń tútini – gazben júretin avtobýstardyń tútinimen birdeı, - dedi Marat Isahov. Iaǵnı jańa avtobýstar qalany lastamaıdy.

Sýbsıdıalanatyn jańa avtobýstarǵa mynadaı talaptar qoıylady:

- qozǵaltqyshy «Eýro-5» standartyna saı bolýy kerek;

- salonynda jeldetkish bolýy kerek;

- múmkindigi shekteýli jandarǵa qolaıly bolýy kerek;

- edeni alasa bolýy kerek.

Alataý aýdanynda 200 avtobýsqa arnalǵan avtoparktiń qurylysy bastaldy. Qurylys bıyl jeltoqsanda aıaqtalady dep josparlanyp otyr. Ondaǵy 200 avtobýstyń bári gazben júretin bolady jáne avtobýstardy jabdyqtaıtyn gaz stansıalary da iske qosylady.

Avtoturaqtardan túsetin paıda

Basqarma basshysy aqyly turaqtardan búdjetke eleýli paıda túsip otyrǵanyn aıtty.

- 10 kósheniń boıynda aqyly turaq jasadyq. Sonyń ózi búdjetke túsetin túsimdi 5 ese arttyrdy, - dedi ol.

2017 jyly aqyly avtoturaqtar 290 mln teńge tabys ákelipti. Al 2015 jyly bul kórsetkish 32 mln teńge bolatyn.