Kúni keshe  dúnıeden ótken  belgili  aqyn Qajytaı İlıasovtyń 70 jyldyǵy  qarsańynda  jazylǵan synshy Ármıabek Saǵyndyquly   ocherkin  qaıta  jańǵyrtýdy  jón  kórdik.

 Qajytaı İlıasov! Osy esimniń ózi qazir ısi qazaqqa aqberen aqynnyń, súńgi sózdi satırıktiń, syrshyl sazgerdiń, suńǵyla synshy atbeginiń, dańǵaıyr kúıshiniń, daryndy  garmonshynyń,   segiz qyrly, bir syrly asyl azamattyń jarqyn beınesin elestetip ótetin eńseli esim. Mundaı  ár alýan qasıetterdiń   Qajytaıdyń boıyna darýy táńirdiń oǵan tartý etken aıryqsha syıy dep túsingen jón. Qajekeń boıǵa bitken osy darynyn jarty jolda, jartykesh kúıinde tastap ketken emes. Sonyń báriniń tórt aıaǵyn teń bastyryp,  talant tabıǵatyn mol tanytyp kele jatqan tarlanboz. Óz zamanynyń arman-murattary men ar tazalyǵynyń  jalyndy jyrshysy bola bilgen, ónerdiń ár qyrynan atoı salǵan aqberen aqynnyń arman jolyndaǵy san-salaly, salıqaly azamattyq sapary búgin, mine jetpis  deıtin asqaraly bıikke jetken eken.

 Nemistiń áıgili jazýshysy Gúnter Gras «Ulttyń ar-namysy bolýdy unatasyz ba?» degen saýalǵa: −Joq, unatpaımyn. Qolynda bıligi barlar ulttyń ar-namysyn tógedi de, qolynda bıligi joq bizge onyń jaraqatyn emdeńder deıdi. Buǵan tózýge bolmaıdy», − degen eken. Bul   gúldengen, qudiretti memlekettiń qushaǵynda otyrǵan nemis jazýshysynyń aıtyp otyrǵan sózi. Al  búkil ult retinde basynda teńdigi, qolynda bıligi bolmaǵan qazaq sıaqty halyqtyń ımperıalar salǵan jan-jarasy men qorlanǵan ar-ujdanyn qazaqtyń ultyn súıgen, ultshyl aqyn-jazýshylary ǵana emdep jazyp keldi. Uzaqqa sozylǵan bodandyq, kiriptarlyq zamanda halyqtyń sanasyna ultyq sáýle túsirip, qazaq degen kisilikti, kósheli halyq ekendigin qaıta-qaıta qaperine salyp kelgen   ulttyń ar-ujdany − aqyn-jazýshylary ekenin búginde esten shyǵarmaýymyz kerek. Buǵan bizdiń basyp ótken ómir jolymyzdaǵy rýhanı keńistigimizdiń kókjıegin kókteı ótip, sholyp shyqsaq ta kóz jetkizý qıyn emes. Mine,  sondaı at tóbelindeı ulttyń aqyn-jazýshylarynyń qatarynda Qajytaı İlıastyńda turǵandyǵy, turatyndyǵy talas týdyrmasqa kerek. Uzaqqa sozylǵan bodandyq, kiriptarlyq kúıdi bastan keshirdik dep jatyrmyz ǵoı, al Qajytaı İlıasuly − osy ımperıalyq óktemdiktiń  qytaılyq, keńestik  mektepteriniń bárinen ótken aqyn.

Qytaı sheginde qalyp qoıǵan  ejelgi uıyqty jurt,  barqyt beldiń baýraıy − Emil ózeniniń jaǵasynda dúnıege kelgen Qajytaı İlıasuly óziniń jalyn qushqan jastyq dáýirin, shekaranyń arǵy sheginde, Qytaı elinde ótkizedi. Sol ólkedegi ult-azattyq kúresterdiń, ulttyń táýelsizdigi men teńdigin arman etken Alash ıdeıasynyń jeteginde eseıip, erjetti. Shyǵys Túrkistandaǵy  qazaq jastarynyń joǵarǵy oqý ornyna qabyldanyp, Shyńjań ınstıtýtynyń qytaı tili fakúltetin bitiredi. Osydan keıin Qajytaı İlıasuly Úrimji qalasynda shyǵatyn  ólkelik «Shyńjań» gazetinde tilshi-jýrnalıst bolyp, óziniń eńbek jolyna, óner jolyna qadam basady. Bul endi Qajytaıdyń jeke ómiriniń shekaranyń arǵy sheginde basyp ótken bel-belesteri.

  Al Qajytaıdyń ómirge qadam basqan jyldary men at jalyn tartyp minip, azamat bolǵan tustary Shyǵys Túrkistan ólkesiniń de taǵdyry qyl ústinde, qylysh júzinde turǵan kilteń kezeńi bolatyn. Bul ólke keshe ǵana qazaqtyń qaharly hany Abylaı, bahadúr qolbasy Qabanbaı jáne er Jánibekter Jońǵar shapqynshylarynyń tabanynan bosatyp, Naıman men Kereı taıpalaryn aparyp qonystandyrǵan, qazaqtyń ejelgi ata-qonysy, qut qonǵan quıqaly mekeni bolatyn. Ondaǵy az bolsa da arystan júrekti Alash jurty, osy ólkeni jat tabanyna taptatpaı, táýelsiz bostan el etip saqtap qalý jolynda qaraqurym Qytaı, shúpirlegen Shúrshitpen jan alysyp, jan berisip, attyń jaly, atannyń qomynda tirlik keshirip kele jatqan bolatyn. Sol kúrestiń aqyry Shyǵys Túrkistan Respýblıkasy dep atalǵan memlekettiń qurylýyna múmkindik jasaǵany belgili. Sondaǵy qolyna qarý alyp, azattyq jolynda atqa qonǵan halyqtyq qosynnyń sapynda 85% qazaq halqynyń jaýynger uldary turdy. Osylar aqyry jeńiske kol jetkizip, Shyǵys Túrkistan Respýblıkasy degen atpen tarıhta qalǵan, jańa bir táýelsiz túrik memleketiniń kók týyn kók aspanda jelbiretken bolatyn. Mine, Qajytaı İlıasuly tap osy memlekettiń alǵash qurylǵan jyldary dúnıege kelgen eken. Bylaısha, Qajytaıdy azat, táýelsiz elde dúnıege kelgen urpaqtyń ókili deýge de bolady. Biraq ókinishke oraı, bul memlekettiń ǵumyry uzaqqa barǵan joq. 1945 jylǵa kelgende orys pen qytaı ımperıalary endi ǵana boı kótergen táýelsiz memlekettiń taǵdyryn tálkekke túsirip, jany ashymas jattyqpen, qasıetti týdy qaıta jyǵyp tyndy. Budan keıingi tirlik belgili − albastydaı basqan otarshylyq, bodandyqtyń baıaǵy qursaý qamyty. Keshe ǵana qolyna qarý alyp,  ulttyń azattyǵy jolynda kúresken, endi onyń aldaǵy buldyr bolashaǵy týraly oılap, janyn qolǵa ustaǵan jalańtósterdiń barlyǵyn tutqynǵa alyp, ataqty Tarym lagerine top-tobymen aıdaı bastaǵan bolatyn. Shyńjańdaǵy qazaq ádebıetiniń klassıgi Qajyqumar Shabdanuly bastaǵan qazaqtyń alǵashqy býyn zıalylyryn Tarym lagerine aıdaýy joǵarydaǵy   sózimizdiń dáleli. Qajytaıdyń at jalyn tartyp mingen jastyq shaǵy, jańaǵydaı azattyqtyń dámin tata qalǵan eldiń, qaıtadan quldyq qamytyn kıip, Qytaıdyń qolyna birjolata qarap qalǵan, kiriptar kezimen tuspa-tus keldi. Az jyl bolsa da azattyqtyń altyn kúrek jelimen jelpinip qalǵan el, bodandyqqa qaıta túskenimen ishki bulqynysy áli de basyla qoımaǵan bolatyn. Noqtaǵa basy syımaı, qaıta-qaıta bulqyna bergeni de sondyqtan. Buǵan Shyǵys Túrkistandaǵy qazaqtardyń ult-azattyq kúresiniń 50-shi jyldardyń sońyna deıin jalǵasqan tolassyz tolqýlary kýá. Qazaq halqynyń bir tutastyǵy, Qazaqstandaǵy, Qytaıdaǵy, Mońǵolıadaǵy qazaqtardyń basyn qosyp, úsh otaýdyń basyn biriktirip, bir týdyń túbine jınalý ıdeıasy da tap mine, osy kezde ómirge kelgen bolatyn. Bul da at tóbelindeı azǵana qazaqtyń ár eldiń bodanynda, bosaǵasynda júrip, jeke-jeke jutylyp ketýinen saqtaný úshin oılastyrylǵan, alash jurtynyń qol sozǵan kóp armandarynyń biri bolǵan. Osyndaı uly maqsattardyń jetekshi bolǵandyǵynda kúmán joq, 1962 jylǵy atamaken Qazaqstanǵa qaraı údire kóshken uly kóshtiń buıdasyn ustap kelgendirdiń biri de -Qajytaı İlıas uly bolatyn. Qajytaıdyń sol kóshtiń bastalǵan, alasapyran kúnderiniń birinde, búgingi kúni alty alashqa aty máshhur bolǵan, qazaqtyń klasık jazýshysy, sol kóshti tikeleı uıymdastyryp júrgen Qabdesh Jumadilulyn tónip turǵan tutqyndyqtan qutqaryp ketetin azamattyq erligi óz aldyna jyr qylyp aıtýǵa turatyn, bólek bir jatqan hıkaıa.

  Qazaqstanǵa kelgennen keıin jańa jurt, jańa ortaǵa beıimdelý, temir tegeýirindi ımperıalyq saıasatqa moıynusyný, qıa basqan tirligiń baryp tireletin orys tilin úırený,  Keńes odaǵy jaý kórip otyrǵan Qytaı elinen kelýiń, ekinshi sortty adam retinde kóztúrtki bolyp, ógeı ómir ótkizýiń, búkil týǵan-týysqanyńnyń shekaranyń arǵy jaǵynda qalyp qoıýy –  osylardyń barlyǵy aqyn retinde de, adam retinde de bir adamnyń júregine az salmaq túsirmesi anyq. Mine,  osyndaı aýyr salmaqty Qajytaıdyńda kóterýine týra keledi:

        Shubyrǵan túıeli kósh saǵym oınap,

        Túsimnen shyqpaı qoıdy-aý aýyl-aımaq.

        Dám-tuzym daralandy-aý barǵan saıyn,

        Qaıyqtaı alystaǵan daýyl aıdap!

        Býyndy bekitpese dári ishilip,

        Tárizdi súıegimniń bári synyq.

        Keıingi zeıindige kerek-aý dep,

        Jyr jazyp, án shyǵardym janushyryp, -

dep jazýy ózegin órtegen saǵynyshtyń, kóz aldyn tumandatqan munarly muńnyń áserinen týylǵan jyrlar ekendigi aıtpasa da túsinikti. Aqyn bul taqyrypqa álde neshe oralyp, jyr nóserin kóz jasyna qosyp, oqtyn-oqtyn tógip tastap otyratyny qórinip-aq tur. Biraq  bolmys-bitiminde bultaǵy joq, tabıǵatynan jany nurǵa, júregi jyrǵa toly, kópshil aqyn eshbir jandy jat kórip, bosaǵa jaqta jatyrqap turyp qalmaǵan kórinedi. Kerisinshe, keleli keńestiń keýde tusyna umtylyp, ózi sıaqty jany jaısań jandarmen qol ustasyp, kókireginde kóldeı shalqyǵan syry men jyryn asqaqtata aıtyp kete barǵan syńaıly. 1965 jyly Qajytaı KazGÝ-diń jýrnalısıka fakúltetine oqýǵa túsip, osy oqý orynyn támamdap shyǵady. Budan keıin respýblıka deńgeıindegi baspalar men ár túrli gazet-jýrnaldardyń redaksıalarynda eńbek ete júrip, ózegine bitken ózgeshe boıaýly óleń jyrlaryn týǵan halqyna tolassyz arnap keledi.          

   Men óz basym Qajytaı aqynmen kóp birge júrip, qoıan-qoltyq aralasyp, kórmegen adammyn. Oqta-tekte kezdesip, áńgimelese qalǵan sátterde Qajekeńniń  kól-darıa tolqyǵan aqyn ekendigin de, bultarys-bultaǵy joq aqpeıil, ańǵyrt adam ekendigine de kóz jetkizgendeı bolamyn. Soǵan kózim jetedi de, ıapyraý, naǵyz aqyn degen osyndaı tulǵasyn tuman baspaı, tóńiregine shýaq shashyp júretin jandardyń soıynan eken-aý degen oıǵa tirele beremin. Ol senimen tuńǵysh kezdesip, tanysqan sáttiń ózinde de, báz-bireýlershe synap, minep, bas-aıaǵyńa qarap, syrtqa teýip, syzdap turmaıdy eken. Sen kim ediń, qaıdan keldiń, qaıda barasyń dep te qurttaı qýalap, izińe túsip, indetip jatpaıtyndyǵy taǵy bar, ejelgi tanys, syrlas adamyńdaı esh búkpesiz, aıtar oılaryn ańyratyp, aıtyp júre beredi eken. Sodan bastap Qajytaı aqynnyń shyǵarmashylyǵymen eptep tanysa júrip, sońǵy shyqqan eki tomdyq tańdamalylaryn oqýdyń da sáti tústi. Osy tańdamalyny oqyp otyryp ta aqynnyń taý sýyndaı tasqyndaǵan aqyndyq tabıǵatyn tanyǵandaı boldyq. Maqala jazýymyzǵa túrtki bolǵan da osy áserdiń yqpaly ekendigi shyndyq.

   Aqyn Qajytaı İlıasulynyń óner jolyndaǵy, óleń ólkesindegi jan dúnıesi tań nuryndaı taza, kirshiksiz. Ol óziniń basyp ótken ómir joldaryn, ár qıyrda ótkizgen ómir kerýenin óleńmen órnektep otyrǵanda búkil jan dúnıesin jasyryp, qalqalap ustap qalmaǵan aqyn eken. Ol qýanyshyn da, qaıǵysynda, ókinishteri men ókpe-nazynda jasyrmaı jazyp otyrypty. Aıtar oıyn, arman-ańsaryn kúlbiltelep kúıki kúıge túsirmeı, ańyratyp, ashyq aıtyp otyrypty. Ondada eshkimge eliktep-solyqtamaı, ózeginen shyqqan óz sózin aıtyp  qalǵan eken...

  Osynaý jarqyn jyrlarynyń uzyna-yrǵasynan aqynnyń basyp ótken ómir joldarynda, basynan keshirgen qıly taǵdyr, tap bolǵan túrli qıanat qyrsyǵynda tanyp, túsinip otyrasyń. Óıtkeni, bul óleńderdiń ón boıynan zamannyń qulqy, adamdardyń pıǵyl-nıetteri, jaqsylyq pen jamandyq, qyl-qysqasy kúlli ómirdiń ózegi egiz qatar órilip, aqyn jasaǵan dáýirdiń dıdary aıqyn tanylyp otyrlady. Ata-jurtqa alǵash kelgen jyldary aqyn:

         Ózimde dos tabatyn, qas tabatyn,

         Kútem sol baqytymnyń sát saǵatyn.

         Kitapqa asyqpaımyn jastanatyn,

         Óleńge asyǵam jurt bas salatyn,-

dep jyrlaǵan eken. Aqyn osy sózdi sert dep bilgen syńaıly. Buny aqynnyń óner jolyna qoıǵan óziniń aıqyn maqsaty dep bilgen durys. Jany jaısań, usaq-túıek pendeshilikke boı aldyra bermeıtin, armanshyl  aqynǵa jany taza, nıetti haq dostyń da tabyla ketetini shyndyq. Qajytaıdyń Jumataı Jaqypbaev bastaǵan kóptegen talantty aqyndarmen ómirlik dos bolyp, syılasyp, syrlasyp ótýi − sonyń aıǵaǵy. Al endi aqynǵa tán ondaı taza tirlik ishine jaqpaıtyn, qý múıiz qylqurttardyń da bar ekendigi, olardyń aqedil, ańǵyrt aqyndy qaltarysta turyp, qapysyn taýyp, qaýyp alatyndyǵy da shyndyq:

         Quryshpyn kóriginde jalyndaǵan,

         Kúmispin taralǵyńa shabylmaǵan.

         Muńly-aqpyn qulaǵyńa shalynbaǵan,

         Qymbatpyn bazaryńa barylmaǵan.

         Batylmyn taǵdyryna tabynbaǵan,

         Aqynmyn jurtyna áli tanylmaǵan,

         Qazaqpyn pıǵyly áli tarylmaǵan,

         Azamatpyn qyrsyǵy arylmaǵan,-

deıdi. Bul sonaý 1970 jyldardyń basynda jazylǵan óleń. Osy óleńniń ózinen-aq Qajytaı aqynnyń búkil bolmysy kórinip turǵan joq pa? Bir qıyrdan taý asyp, tas basyp kelgen, jalǵyz atty jigittiń talaı jyldarǵa deıin kóringenge kóz túrtki bolyp, obal-saýapqa qaramaıtyn talaı qyrsyq, qıanatty kórgeni de ras. “Qyrsyǵym arylmady” deıtini sol. Áıtpese Qajytaıdyń eshkimniń qaınap turǵan qazanyń tóńkerip ketpegeni belgili. Aqyn óziniń osy kúrmeýi qıyn taǵdyry týraly kóp oıysyp, kóp tolǵanyp otyrǵan. Shaýyp kele jatqan júırikti shaýjaıdan tartyp, alamannyń artyna alyp qalatyn ala baqan aramdyq janyn talaı-talaı jaralasa kerek. Bylaıǵy tolǵaý, jyrlarynda ǵana emes, aqyn tipti osy taqyrypta «Arman-aı» degen án de shyǵarǵan eken:

         Zamannyń qaıran qalyp pysyǵyna,

         Shydadym kór sheńgeldeı qysymyna.

         Kóńilim arystandaı alas urdy-aý,

         Kóz jetpeı qıanattyń ushyǵyna!

         Ýa, darıǵa, jalǵan-aı!

         Jalynym baryp-baryp sóner meıli,

         Sondada ózegimdi óner jeıdi.

         Átteń-aı, ókinishim shashymnan kóp,

         Er jigit tirshilikte ne kórmeıdi?!-

dep armanyn da, ókinish-óksigin de ánge qosyp, asqaqtata shyrqap, sher qumardan bir shyǵatyn kezderi de jıi bolyp tursa kerek. Qýanyshqa jarly jas janynyń ógeılik kórgen osyndaı tustaryn ómiriniń ózegin jaryp shyqqan osyndaı óleńderimen órnekteı kelip, ony ánmen áldılep maýqyn basyp otyrǵandyǵy kórinip tur. Biraq osyndaı jolyn kesken qyzǵanysh-qyrsyq, qıanattar aqynnyń saǵyn syndyryp, eńsesin túsire qoımaǵan sıaqty. Qaıta ony ishteı shıryqtyryp, órshil óleńder jazyp, órshelene túsýine  túrtki bolǵan syńaıly.

            Bergenim bar, kóp áli bererim de,

            Sondyqtan, súńgımin óz tereńimde.

            Meniń qutym, qýatym ónerimde,

            Kertip berem jurtyma kereginde.

            Pysqyrmaı, keshshesine, kereńine,

            Alshań-alshań baspaı ma er elinde?!-

deýi sonyń dáleli.

Án demekshi, Qajytaı aqyn jıyrmadan astam án, áldeqansha soqtaly kúı jasaǵan kánigi sazger eken. Bul ánderi men kúıleriniń radıo men teledıdarda qanshalyqty berilip, nasıhattalyp jatqanyn bilmeımin, al osy ánderdi záýdiǵalam óz aýzynan  nemese keıbir jeke ánshilerdiń ońasha oryndaýynan estip qalsańyz,  qazaqtyń baıtaq-baıaban dalasynyń samaly jelpip ótkendeı, alpys eki tamyryńyzdy ıdiredi. Búgingi kúni búkil sahnany nebir shata-shalyq áýmásir áýezsymaqtar jaýlap alǵan zamanda alabóten tebirenispen jazylǵan álgindeı aıshyqty ánderdiń nege nasıhattalmaıtyny belgisiz. Bul ánderinde de Qajytaı aqyn óziniń arman men ókinishke toly ómirin ásem áýenmen áldılep, muńly kúılermen kómkerip ketip otyrǵan eken. Árıne,“qolyńnan kelse, qonshyńnan bas” degendi qazaq osyndaıda aıtsa kerek.

  Aqyn Qajytaı İlıasulyn bylaıǵy jurttyń barlyǵy satırık aqyn dep qabyldaıtyn sıaqty. Al  myna tańdamaly eki tomdyǵyn qolǵa alyp qaraǵanymyzda, Qajytaıdyń kánigi lırık aqyn ekendigine kóz jetkizdik. Lırıkalyq óleńderi, tolǵaýlary,oqıǵaly dastandary tek shaqpa tildi, biryńǵaı syqaqshy satırık qana emes, jyr joldaryn josyltyp áketetin jotaly aqyn ekendigine de kýá bolyp otyrdyq.    Satıra janryndaǵy qıyp túser qylysh tildi qasıeti óz aldyna bir qyry bolyp, qylpyldap turǵanyn baıqaısyz. Qajytaıdyń ustazy, profesor Temirbek Qojekeev: “Men «Satıranyń tarıhy men teorıasy jáne janrlary» degen eńbegimde Qajytaıdyń «Abaısha» dep jazatyn parodıalarynyń bireýin úlgi retinde usyndym. Óıtkeni birinshiden, birde olaı, birde bulaı bolyp júrgen parodıanyń irgesin ornyqtyrýǵa, mán-maǵynasyn, ýytyn tereńdetýge Qajytaı qosqan úles aıdan-anyq. Oǵan basqa dálel izdemeı-aq, «Mahambetshe», «Abaısha» dep jazatyn parodıalar sıklin alsaq jetkilikti. Ekinshiden, ulttyq satıramyzdyń tarıhynda Qajytaıǵa deıin mysal-ballada, mysal-dastan degen dúnıe joq. Endeshe ol satırıktiń jańalyǵy, janrdy jańǵyrtqany demeı ne deımiz?!”, - dep jazǵan eken. Satıra ustazynyń sózinen Qajytaıdyń sol janrda jazyp júrgen qatardaǵy jaı satırıkterdiń biri ǵana emes, qazaq satırasynda buryn-sońdy bolmaǵan jańa túrlerin tuńǵysh ómirge ákelgen jáne ony ornyqtyrǵan jasampaz aqyn ekendigin  tanyp, bilemiz.    Aqynnyń tańdamaly shyǵarmalarynyń ekinshi tomyna negizinen satıralyq shyǵarmalary toptastyrylǵan eken. Osy shyǵarmalaryn oqysańyz, qazaq qoǵamynyń boıyndaǵy kinarattar men kesel-kesapat ataýlynyń barlyǵyna satıra sańlaǵynyń súńgi sózi túırep ótpegeni joq ekendigine kózińiz jetedi. Ushyqtalmaǵan kesel, alastalmaǵan aýrý joq. Jańaǵy bilgir ǵalym aıtqan, Qajytaı aılanymǵa kirgizgen parodıanyń «Abaısha», «Mahambetshe» dep atalatyn túrleriniń ózi qandaýyrdaı qadalyp, tilip túsetin ótkir janrlar  eken. Kerenaýlyq pen keseldiń, ospadarlyq pen opasyzdyqtyń ıt terisin basyna qaptap ketetin Abaı, Mahambet dástúrine oıysyp, solar salǵan sara jolǵa bet burýy aqynnyń sóz súńgisin tipti de ótkirleı túsken eken, oqyp kóreıik:

        Ónerge ólermenniń kózqarasy

               ( Abaısha)

         Óleń − sonyń nan shaıy, sóz samasy,

         Urttap shaıqap tógetin ez balasy.

         Tilge shógir, júrekke kiri tıip,

         Tep-tegis yǵyr boldy aınalasy.

         Bóten oımen bulǵansa sóz arasy,

        Túsinbeı toıtyńdaıdy beısharasy.

        Qoqymnan qolaqpandaı tom jasady,

        Jympıǵan, jylpyńdaǵan bir parasy.

          ........................

        «Tańdama», toptamasy, battamasy,

        Ótpegenmen ,

        Ótedi tapqan asy.

        Tartsańyz tarazyǵa, tanysańyz

        Shirkinniń ap-aıqyn ǵoı aq, qarasy...dep keledi.

   Aqyn osyndaı satıra súńgisin kóbinese ádebıet pen ónerdiń ári men nárin ketirip júrgen talantsyz tobyrlarǵa tirep otyrǵan eken:

            ... Qaınaıdy qanyń,

            Ashıdy janyń,

           “Shýmaqtaryn”kórgende.

            Aqyndyq qıyn,

            Jetpeıdi mıyń-

            Dep násıhat bergende.

           Uıatsyz, arsyz saltynan,

           Taǵyda jazar artynan,-

deıdi. Mine osy óleńderdiń ózinde sóz qadirin ketirip, ádebıetti kásipke aılandyryp alǵan jartykesh, jetesizderdi Abaı sarynymen túırep, kúlkimen kózge shuqyp otyrǵanyna kýá bolasyz. Satırık Qajytaıdyń bul taqyrypta jazǵan óleńderi asa aýqymdy eken. Satıranyń barlyq janrynda: ázil-ospaq, syn-syqaq, feleton, parodıa, mysal-ballada, mysal-dastan, ázil-syqaq áńgimeler deısiz be osy janrlardyń barlyǵyna da qalam terbep, qunyn joımas qundy dúnıeler jasaǵan. Jáne osy shyǵarmalarynyń barlyǵynda adam pendesiniń kisilik kelbetine kóleńke túsiretin; dańǵaza, daraqylyqty, toǵysharlyq pen turpaıylyqty, turlaýsyzdyq pen tabansyzdyqty, beıpil aýyz-berekesizdikti, etekbasty, enjarlyqty, toı-dýmanshyl, eńbeksiz erinshektikti, jandaıshap, járeýke, jaǵympazdyqty, áperbaqan áýlekilikti, qý múıiz qylqurttyqty, jegiqurt jikshildikti, alaıaq, arsyz aramdyqty, ákireń qaqqan, áńgúdik áýmásirlikti, keri ketken keranaýlyqty, kerdeń qaqqan kekirlikti, qózboıaýshy, ekijúzdi satqyndyqty qaradúrsin nadandyqty osy tektes tolyp jatqan rýhanı beısharalyqty, jan dúnıedegi jabaıy, jabylyqty kók semserdiń júzindeı ótkir óleńderimen óltirip túsirip otyrǵan. Bunyń ishinde qazaq satırasynda buryn bolmaǵan, mysal-ballada, mysal-dastan sıaqty jańa túrlerine tyńnan túren túsirip, olardyń tuǵyrǵa otyryp, tıanaq tabýyna úlken úles qosqan qalamger.

            Kókeıde kóldeı kólkip tunyq jyrym,

            Ótipti-aý, arpalyspen qyryq jylym!-

dep qyryq jasqa kelgende aqyn óz ómirin ánge qossa, odan beri de shırek ǵasyrdan astam ýaqyt taǵyda sol alaquıyn arpalyspen ómir ótkizip, jetpis deıtin jeteli bıikke de, jer taıanbaı jetken eken.

  Aqyn Qajytaı İlıas ulynyń jalpy aqyndyq bolmysyna da, adamdyq bolmysyna da zer sala qarasańyz, onyń kúlbilte, kúıki pendeshildikterden bıik turǵan kirshiksiz, taza kisilik kelbetin kóresiz. Jazǵan shyǵarmalary da kórkemdik bitimi jaǵynan óleń ólkesine（satıralyq poezıaǵa） ózindik ózgeshe órnekter ákelgen, ómirdiń aqıqat aǵysynan jaralǵan ótkir de, ómirsheń týyndylar.  Aqyn Abaıdyń aıtqan: “Dosyńa dostyq-qaryz is, dushpanyńa ádil bol” deıtin ataly sózdi ómiri men ónerine arqaý etip ómir keshken sıaqty. Sózimizdiń sońynda, adaldyqtyń aq týyn kóterip, aqıyq ónerdi ardaqtap ótken, aqberen aqyndyq ómirińizge allanyń aq nury jaýa bersin demekshimiz!

        Ármıabek Saǵyndyquly,  synshy, Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń múshesi