Qazaqstanda 2000 jyldan bergi ýaqytta óndiris oryndary kóptep ashyldy. Olarǵa qyrýar aqsha bólingeni bylaı tursyn, sapaly otandyq ónim shyǵarady, ınovasıalyq damýdy tezdetedi degen senim artyldy. Prezıdent Nursultan Nazarbaev birshama jańa jobanyń tusaýyn ózi kesti. Alaıda sonyń kóbi úmitti aqtamady. Tipti, keıbir zaýyttar eshteńe óndirmesten shyǵynǵa batyp, bankrot bolyp jatty. Qamshy.kz aqparat agenttigi Elbasynyń ózi saltanatty ashylýyna arnaıy baryp, kóp uzamaı jabylyp qalǵan kásiporyndar tizimin usynady.

«Caspiy Electronics» 

Bul ınovasıalyq joba Aqtaý qalasynda 2011 jyly jalpyhalyqtyq telekópir barysynda prezıdent Nazarbaevtyń qatysýymen ashylǵan. Zaýyt planshet pen plazmalyq televızorlar óndirisimen aınalysýy kerek boldy. Jobany júzege asyrýǵa memleketten  800 mln teńge bólingen. Munda jylyna 67 myń planshetti kompúter, 40 myń teledıdar jáne 43 myń monıtorlar shyǵarylady dep josparlanǵan. Qazaqstan táýelsizdiginiń 20 jyldyq mereıtoıy qarsańynda ashylǵan kásiporyn shyǵyny kóbeıip, 2013 jyly jabyldy.

Keıin tergeý kezinde zaýyt tehnıkasyna barlyǵy 600 mln teńge bólingeni, al negizinde onyń shyn mánindegi baǵasy 20 mln teńge bolǵany anyqtalǵan.

Bul kásiporynda birde-bir planshetti kompúter jasalmaǵany tergeý kezinde dáleldendi. Barlyq planshet Qytaıdan ákelinip, ózimizdiń ónim retinde satylǵan. Alaıaqtyq jasalmaǵan jaǵdaıda bul zaýyt 30 jylda búkil Qazaqstandy planshetpen qamtamasyz ete alatyndaı edi.

Aqyrynda,  Aqtaý qalalyq soty  «Caspiy Electronics»  JSHS-niń eks-jetekshisi Aleksandr Pavlenkony QR QK boıynsha bas bostandyǵynan aıyrdy. 2016 jyly kásiporynnyń múlkin alyp-satý týraly kelisimshart jasalyp, qazirgi ýaqytta «Ekotek» JSHS  «Caspiy Electronics»   ǵımaratyn satyp alǵan.

«Tulpar» avtokólik zaýyty

Ońtústikkoreıalyq Kia Motors pen LG International kompanıalary prezıdent N. Nazarbaevqa avtokólik qurylysyn uıymdastyrýdy usynady.

1996 jyly qazaqstandyq «Dostyq-Interavto» men LG International kompanıalary birikken óndiris qurý týraly kelisimshartqa qol qoıady. N. Nazarbaev bul joba plasmass, rezeńke tehnologıalyq jabdyqtary men elektrsymdar shyǵaratyn zaýyttardy úlken kólemde tapsyrystarmen qamtamasyz etetin edi.

Jobanyń iske asyrylýy «Tulpar» atalatyn «Kıa Sportaj» avtokóliginiń alǵashqy qazaqstandyq nusqasyn shyǵarýmen bastaldy. Jospar boıynsha bul zaýyttan jyl saıyn 40 myńǵa jýyq kólik qurastyrylyp shyǵarylatyn bolýy kerek boldy. «Tulpar» atymen shyǵarylǵan alǵashqy kólik Qazaqstan prezıdentine syıǵa tartylady. 1998 jyly zaýyt  jumysyn toqtatty.

Balqash myrysh zaýyty

2003 jyly bul zaýyttyń ashylýyna da Qazaqstan prezıdenti qatysqan. Munda 100 myń tonna myrysh shyǵarý kózdelgen. Balqash myrysh zaýyty «Qazaqmys» korporasıasynyń basty jobasy bolǵan. Jobanyń qurylysyna 120 mıllıon AQSH dollary bólingenin qaıteıik, nebári alty jyldan soń zaýyt dırektory kásiporynnyń jabylǵanyn habarlady.

«Iýteks» kesheni

Maqtany qaıta óńdeýge arnalǵan keshen 2004 jyly OQO-da ashylǵan. Bul kásiporynnyń ashylýyna da N. Nazarbaev qatysqan. Tipti, ol keshenniń ashylý saltanatynda: «Mundaı fabrıka Qazaqstan tarıhynda bolmaǵan», - degen edi. Ókinishtisi, bul kásiporynnyń da ǵumyry kelte boldy. Jobaǵa 19,3 mln dollar ketken.

«KazSat-1»  jerserigi

2006 jyly iske qosylǵan «KazSat-1» jerserigi tapsyrys boıynsha Reseıde 65 mıllıon dollarǵa jasalǵan. Jerserikti iske qosý saltanatynda Qazaqstan prezıdenti N. Nazarbaevpen birge Reseı prezıdenti V. Pýtın de bolǵan. 2008 jyly jerserik buzylyp qalǵan.

Bıohım zaýyty

2006 jyly Soltústik Qazaqstan oblysynda Elbasynyń qatysýymen «Bıohım» zaýytynnyń saltanatty ashylý rásimi ótti. «TMD elderinde balamasy joq» dep dáriptelgen kásiporynǵa 88,6 mıllıon dollar jumsalǵan. Bul kásiporynǵa júktelgen mindetter kóp edi. Birinshiden, jyl saıyn 57 myń tonna bıoetanol, 24 myń tonna ashytqy, 25600 tonna kómirqyshqyl gazy, 58 myń tonna un óndiriledi delingen. Ekinshiden, kásiporyn 300 adamdy turaqty jumys ornymen qamtamasyz etetin edi. Alaıda 2012 jyly sot zaýyttyń bankrotqa ushyraǵanyn habarlady.

Aqtaý-Sıtı qalasy

2007 jyly Aqtaý mańynan salynǵan Aqtaý-Sıtı qalasynyń saltannatty ashylý rásimine N. Nazarbaev qatysyp, bul qalanyń zamanaýı, barlyq halyqaralyq standartqa saı bolatynyn aıtqan.

Jospar boıynsha qalada Táýelsizdik aleıasy, ártúrli áleýmettik nysandar, mádenı mekemeler, saýda jáne sport ortalyqtary salynady delingen. Osy arqyly qala taza, sapaly aýyzsýmen jáne elektr energıasymen qamtamasyz etiletin bolǵan. Keıinen 2013 jyly Mańǵystaý oblysynyń ákimi Alık Aıdarov «Aqtaý Sıtı» qalasy josparlanǵan nusqada júzege asyrylmaıtynyn habarlady.

«Azıa Keramık»

Keramogranıt zaýyty 2010 jyly Shymkent qalasynda N. Nazarbaevtyń qatysýymen iske qosylǵan. Bul zaýyt ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy boıynsha qurylyp, 35 mıllıon dollarǵa baǵalanǵan. Kásiporynda barlyǵy 250 adam jumyspen qamtylýy kerek bolǵan. Alaıda 2011 jyly zaýyt jumysyn toqtatady. Tek Elbasynyń eskertýlerinen keıin ǵana bul joba qaıta qolǵa alynyp, 2014 jyly kásiporynǵa saýyqtyrý jumystary jasalǵan. Araǵa tórt jyl salyp 2011 jyldan beri toqtap turǵan zaýyt 2015 jyly iske qosylǵan. Qazir munda basynda josparlanǵandaı 250 jumysshy emes, tek 100 shaqty adam jumys isteıdi.

«QAZTEHMASH»

SQO-daǵy «QAZTEHMASH» JSHS 2015 jyly Prezıdenttiń qatysýymen ótken jalpyhalyqtyq telekópir kezinde qoldanylýǵa berilgen. Kólik qurylysymen aınalysatyn zaýyt 2016 jyly 28  astyq jınaý kombaındaryn shyǵarý kerek dep josparlanǵan. Alaıda, arada birneshe jyl ótken soń, QR ınvestısıa jáne damý vıse-mınıstri Roman Sklár Petropavldaǵy zaýyt «Qazirgi ýaqytta zaýyt ónim óndirmeıdi» degen málimdeme jasaǵan. Osyǵan qaramastan, «QAZTEHMASH» JSHS qyzmetshisi búginde zaýyt jumys istep turǵanyn, kólik qurastyrýmen aınalysatynyn jetkizdi.

Ushaq shyǵaratyn «KazAvıaSpektr» zaýyty

«Avıasıalyq qurylys jumystary dál osy jerden bastalady», - dedi N. Nazarbaev 2011 jyly atalmysh zaýyttyń ashylý saltanatynda. Qaraǵandy oblysynda ornalasqan zaýytta «Fermer-500», «Fermer-2», tórt oryndy «Suńqar» ushaǵy, on oryndy «Ekspedıshn» ushaǵy jasalady dep josparlandy. Bul jobaǵa 1,6 mlrd qarjy jumsalǵan.

Biraq «reseılik seriktes kompanıa áýe zaýytyna tıisti tehnıkalyq qujattardy bermedi» degen syltaýmen ýáde etilgen ushaqtardyń qurylysy sozylyp ketti. Osydan baryp zaýyt basshylyǵyna qarsy qylmystyq is bir ashylyp, bir jabylyp, aqyry bes jyl boıy jumys istep, birde-bir  ushaq jasaı almaǵan zaýyt tolyq jabyldy. Sońǵy jańalyqtarǵa sensek, zaýyt satylymǵa shyǵarylmaq.

Nazerke MUSA