Qarap otyrsaq, Reseı óziniń agresıalyq saıasatynyń kesirinen bárimen shekisip bitti. Onyń janynda tek Qazaqstan, Sırıa jáne Venesýela qaldy. Búkil álem Reseıden teris aınalyp jatqanda onymen tyǵyz qarym-qatynas ornatýdyń jóni bar ma? Sarapshylar Batys elderiniń Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe barlyq memleketke sanksıa salýy múmkin ekenin aıtady. «Mundaı jaǵdaı bola qalsa, Qazaqstan oǵan tótep bere almaıdy», — dep qynjylady ekonomıs, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory Atamurat Shámenov.

— Eger biz kózimizdi baılap, eshteńeni oılanbaı Reseıdiń sońynan ersek, sonyń tóńireginde jandaıshap bolyp júrsek, Qazaqstanǵa da sanksıa salynýy múmkin. Tipti, EEO-ǵa múshe elderdiń bári ekonomıkalyq qyspaqqa túsýi múmkin. Qazaqstan osyndaı jaǵdaılardy kóre bilýi kerek.

Birinshiden, memleketke sanksıa salynady. Bizdiń Ulttyq qorymyzdyń tóńireginde aıǵaı-shý boldy. Bizdiń basqa da qorlarymyz, qaryzdarymyz baryn eskerýimiz kerek.

Ekinshiden, munaıdy satyp almasa, ne isteımiz? Sońǵy jyldary ekonomıkanyń ósimi tek munaıdyń baǵasynyń kóterilýine baılanysty. Saýda balansynyń jaqsaryp otyrǵany munaıdyń esebinen.

Búkil ekonomıkanyń draıveri – aýylsharýashylyǵyn biz alǵa shyǵara almaı otyrmyz. Jer, sý sekildi resýrsymyz bolǵannyń ózinde osyndaı máselemen betpe-bet kelip otyrmyz. Biz áli de shıkizatqa táýeldimiz. Sondyqtan Qazaqtan aıaǵyn baıqap baspasa bolmaıdy, — deıdi Atamurat Shámenov.

Áýel basta Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqty qurǵanda eki el arasynda tek ekonomıkalyq qarym-qatynas ornaıdy delingen, ıaǵnı saıasatqa jol joq. Eldiń egemendigine eshqandaı zıan kelmeýi kerek degen shart o basta aıtylǵan. Sarapshylar osy máseleni alǵa tarta otyryp, Reseıge qandaı sanksıa salynsa da, ekonomıkalyq qarym-qatynas jalǵasa berýge tıis dep sanaıdy.

Qazaqstan men Reseıdiń ekonomıkalyq saýda-sattyq balansyna sholý jasap kórelik. Byltyrdan beri Reseı men Qazaqstannyń ımport pen eksporttaǵy saýda aınalymy táp-táýir kóterilip keledi. Al onyń basty sebebi – Reseıdiń kompanıalaryna sanksıa salynýy. Basqa álemge joly jabylǵan Reseı naryq izdeıdi, al eń jaqyn ári tıimdi naryq – Qazaqstan.

Reseıdiń ekonomıkasy Qazaqstanǵa jylyna 1 mlrd dollardyń ústinde ınvestısıa quıady. Reseılik kompanıalardyń Qazaqstanǵa kelip jumys isteýinen biz zıan tappaımyz. Óıtkeni jańa jumys oryndary paıda bolady. Desek te «Qazaqstandaǵy reseılik kompanıalarda Qazaqstan azamattary jumys istemeıdi» degen beıresmı derek bar. «Jel turmasa, shóptiń basy qımyldamaıdy». Sondyqtan Qazaqstan úkimeti reseılik kompanıalarǵa qataldaýy qaraýy kerek.

Qazaqstan men Reseı – kórshiles elder. Eki el arasyndaǵy strategıalyq baılanys erteden qalyptasqan. Sarapshylardyń pikirinshe, Qazaqstan úkimetinen batyl qadamdardy talap etýimiz orynsyz. Reseıge ashyq qarsylyq tanytsaq, Donbasstaǵydaı jaǵdaı bizde qaıtalanýy ǵajap emes. Durysy – ulttyq múddeni alǵa qoıyp, kórshi elmen dıplomatıalyq qarym-qatynas ornatý.

— Pragmatıkalyq turǵydan shyndap keletin bolsaq, búgingi saıasat asa keremet dep aıtýǵa bolmaıtyn shyǵar. Jalǵyz ǵana saıasat osy sıaqty. Alqymymyzdan alyp tunshyqtyryp jatqan eki qoldy Reseı ımperıasynyń yqpalynan bes saýsaǵyn kezek-kezek alyp qutylmasaq, basqa amal joq.

Ózimizdiń táýelsiz el ekenimizdi, oı-sanamyzdyń, parasatymyzdyń bar ekenin barynsha durys kórsetip, álemge túsindirip, búgingideı júre bergenimiz jón. Sebebi bizdiń 1,5 mlrd halqymyz joq. Sondyqtan amalsyz búgingideı saıasatty júrgize berý kerek. Eń bastysy – búrkeme, astyrtyn saıasattyń arasynda úlken ulttyq múdde, strategıalyq maqsattardan aıyrylyp qalmaý, ózimizdiń táýelsiz el retindegi sýbektimizdi aıqyndaý, kún ótken saıyn dáleldeı berý. Basqa formýla joq. Ázirshe qoldan keletin saıasatymyz – osy ǵana. Basqany jasaımyz dep tyrashtanbaǵanymyz jaqsy. Qoǵamnyń bılikke qysym kórsetkeni durys, biraq oǵan memlekettik turǵyda qaraıtyn bolsaq, onyń da artyq-kemi bar, — deıdi saıasattanýshy Aıdos Sarym.

Reseıdiń agresıaly saıasatyn qoldap nemese «Reseıdiki durys» dep jaqtap shyqpaǵanymyz da – saýatty ustanym. Qytaı, Reseı sekildi eki alpaýyt eldiń ortasynda otyrmyz. Ol ekeýine de tótep berýge qaýqarymyz jetpeıdi, biraq ekeýiniń arasyndaǵy qaıshylyqtardy paıdalanyp, óz esebimizdi túgendeı bergenimiz abzal. Bul Abylaı hannyń kezindegi saıasatqa saıady.

Qazaqstan jaqynda Reseıdiń BUU Qaýipsizdik keńesine usynǵan AQSH pen odaqtastarynyń Sırıaǵa soqqy jasaýyn aıyptaıtyn qararyna qatysty daýys berýde qalys qaldy. Otandyq sarapshylar muny elimizdiń astarly júrgizilgen saıasaty dep oń baǵasyn berip otyr. Qazaqstan óziniń derbes el ekenin kórsetti. Saıasatker Ámirjan Qosanovtyń oıynsha, biz eki nárseni bólek qarastyrýymyz kerek.

— Qazirgi avtorıtarly bolyp bara jatqan bizdiń bılik sekildi aýyspaıtyn, olıgarhtyq ekonomıkaǵa negizdelgen, óz elindegi opozısıany qurtqan kremldik rejımge degen kózqarasymyz jáne 7500 ortaq shaqyrymymyz bar, ortaq tarıhymyz bar, 700 myń qazaq turyp jatqan Reseımen, orys halqymen qatynasqa kózqarasymyz. Biz keıde osy ekeýin shatastyryp alamyz. Strategıalyq, ǵalamdyq turǵydan Reseımen kórshi bolyp qalamyz, basqa kórshi taba almaımyz. Onymen ekonomıkalyq qarym-qatynas jasaımyz. Biraq óz múddemizdi de oılaýymyz kerek.

Biz bolsaq, dostyqty odaqtastyqqa aınaldyryp jiberdik. Eýrazıalyq odaq aımaǵyndaǵy bizdiń ekonomıkamyzdyń múmkindikteri shektelip, otandyq bızneske salqyny tıdi. Reseılik ýaǵyzshylardyń Qazaqstan aýmaǵyndaǵy yqpaly, Reseı telearnalaryndaǵy neoımperıalyq saıasatty nasıhattaıtyn habarlardyń qazaqtyń tórinen kúndelikti oryn alýy – qaýipti qubylys.

Sóz joq, Reseımen birge bolý bizdiń mańdaıymyzǵa jazǵan. Reseı – kórshimiz, biraq onyń qoltyǵynyń astyna kirmeı, syrtqy saıasatta ózimizdiń derbes ustanymymyz bolýy qajet. Ony Reseı basshylyǵyna túsindirýge tıispiz. Sony túsindire almaı, bizdiń basshylar álek bolyp júr, — deıdi saıasatker.

Ámirjan Qosanov Batys sanksıalary tek Reseıge emes, Reseımen aralas-quralas Qazaqstan sekildi ortaq kásiporyndary men bankteri bar elderge kesirin tıgizetinine senimdi.

— Menińshe, Reseıge qarsy jarıalanǵan batys sanksıalaryna qatysty Qazaqstannyń belgili bir strategıasy bolý kerek. Dıplomatıa degen – óte názik, tereń, astarly nárse. Biz ony túsinemiz. Biz dál qazir úkimetke: «Shyǵyp alyp, urda-jyq minez kórset, birjaqty bol», — dep aıta almaımyz. Óıtkeni dıplomatıanyń óz zańdary, protokoly bar. Biraq sol dıplomatıany saqtaı otyryp, Reseımen bas jaqqa baryspaı-aq, onyń keıbir ekiudaı sheshimderine jarıa túrde qoldaý kórsetpeı, óz pozısıamyzdy ustanýymyzǵa bolady. Dıplomatıa degen ózi sondaı nárse. Bizdiń ishki jáne syrtqy saıasatqa jaýap beretin shendiler sony jete túsinbeı jatqan sıaqty. Al sanksıalardyń nuqsanyn azaıtý úshin biz Batys eldermen ekonomıkalyq baılanysymyzdy arttyrýymyz kerek. Olarmen ózimizdiń strategıalyq áriptestigimiz týraly kezinde qol qoıylǵan kelisim-sharttardy shań basqan arhıvterden shyǵarýymyz kerek. Solarmen ózimizdiń baılanysymyzdy jandandyrýymyz kerek. Sol kezde sanksıalardyń da kesiri azaıady. Qarap otyrsańyz, AQSH-tyń ózi keıde strategıalyq áriptesterine jeńildik jasap jatady. Sondyqtan bizde osyndaı taktıka bolýy kerek, — deıdi Ámirjan Qosanov.