Aldymyzda «áıgili»  ǵashyqtar  meıramy  nemese  áýlıe  Valentın  kúni  kele  jatyr.  Bul meıram  Eýropadan  enip,   elimizde    sońǵy  jıyrma jyldan beri  toılanyp  keledi.  Ásirese, jastar jaǵy  bireýdiń   qańsyǵyn tańsyq  kórip, Eýropanyń  ózi  moıyndaı  bermeıtin,  qaıdaǵy  bir  belgisiz   poptyń  aty berilgen  meıramdy  qyrylyp,  japatarmaǵaı  merekeleıdi. Alaıda  «jyltyraq»  meıramnyń  syrtyna qyzyqpaı,  onyń  astarynda qandaı  oıdyń,  meıramnyń  maqsaty  men   qaıdan  shyqqanyn bilsek kerek edi...

Áýlıe  Valentın kúni − musylman  elderi  túgili  hrıstıan  memleketteriniń   ózinde úlken  daý týdyratyn meıram.   Sebebi,  shyǵý tarıhy    túrli  beıádep    ańyzdarmen  baılanysty.  Meıram bastaýyn  ejelgi  Rımdegi  Lýperkalıı  degen  erotıkalyq  merekeden  alady.   Bul meıram kezinde Ejelgi  Rımde  arnaıy  qurbandyqqa  mal shalyp,    mal terisinen  dúre qamshy  tiletin  bolǵan.  Sol eldiń  erkekteri  bir- bir  dúreni qolyna  alyp,  jalańash sheshinip  tastap,  jolyna  kezdesken  áıeldi   soqqyǵa jyǵyp,  keıinnen  sonymen  juptasqan.  Ýaqyt  óte kele    meıramǵa  tyıym  salynsa da,  toılaý daǵdysy  áýlıe  Valentın kúnine  ulasqan.  Valentın de  perishte  emes.   Dindar  áskerden  qashqan  jaýyngerlerdiń  súıgenderimen  nekesin  jasyryn túrde   qıyp otyrǵan. Dinı  zańdy  buzyp,  áıelmen jaqyndasyp  qoıǵan.  Keıinnen  osy "erlikteri"  áshkerelenip,   basy shabylǵan.  Sóıtip  «erkin»   mahabbatty  qoldaıtyn  eń  las  dindardiń   esimi  uly  sezim − mahabbattyń  meıramyna  berilipti.

    Ótken  ǵasyrdyń  90 jyldarynan  bastap  Batysta  jappaı  toılana  bastaǵan  meıram,  táýelsizdik  jyldary batystyń  yqpalymen  bizdiń  elde tamyryn  tereńge  jaıyp  úlgerdi.  Endi   oǵan  buǵaý salý  qıynnyń  qıynyna  aınalyp barady.  Eýropalızasıanyń, jahandyq aqparattyń  osy  merekeni  nasıhattap  jatqany  bizdiń  jastarǵa  kesel bolyp  jabysty Búginde  qansha  aıtylyp, jazylyp  jatsa  da,  estir qulaq  joq.  Sebebi,   jarnamasy  kúni  buryn jasalynyp,  eselenip  berilip jatyr.       Komersıalyq  qyzmet  túrleri  áldeqashan   óz  isterin  bastap  ta ketken.

    Bul  ǵashyqtar  kúni   bir qaraǵanda  mahabbattyń,  názik sezimniń ádemi  meıramy  bolyp kóringenimen,  túptep  kelgende  erkin mahabbat, azamattyq  neke túsinikterin  nasıhattaıtyn meıram bolyp eseptelinedi.

   «Salt»  boıynsha meıram  kúni jastar  bir-birine  sezimin  bildirip, túrli-túrli  syılyqtar, gúlder men  júrek  lúpilin  jetkizetin  merekelik  ashyqhattar syılap jatady.  Syrtynan  qarapaıym  ári   romantıkalyq bolyp kóringenmen,  syılyqtyń  uzyn-yrǵasy  osymen tynsa  ıgi.  Syrty  jyltyr meıramnyń ishki  syry  odan  tereńirekte,  ári  eń soraqysy  da  sol.   Soqyr  sezimniń  jetegende  ketken  keıbir  boıjetkender  bozbalalaryna    «ózin»  de  syılap  jatatynyn  qaıtersiz? Ásirese  bul  úrdis  Eýropada   keń  taralǵan. Batystyń jelimen  bizdiń elde  de  taralyp  barady.        Beıresmı derekterge  júginsek,  osy  kúni  qalalyq  qonaqúıler men  páter  jaldaý quny  sharyqtap,  «jetim burysh»  pen  páterler  búrosynyń  saýdasy   sumdyq  júretin  kórinedi.  Qazirdiń  ózinde  jarnamaly  ınternet-saıttar jarqyratyp,  «ekeýge  arnalǵan  romantıkalyq  kesh» dep jarnamalap  jatyr. Bul neniń  dáleli, ary  qaraı  baǵamdaı  berińiz! Hrıstıan halyqtarynda  qalypty  jaǵdaı  bolǵanymen de,  qazaq sekildi  musylman eline,  dili  men dini  taza  elge  bul  jat  qylyq.   Bul kún  mereke  emes,  ulttyń  qaraly  kúnderiniń biri dese  de bolǵandaı. Sebebi,  osy  kúni  qanshama  boıjetken adaldyǵynan  aıyrylyp,  ult  bolashaǵyna  kesiri  tıip  jatady.  Abyroıynan aıyrylǵan  qyzdardyń ómir  boıǵy  óksigi  men jarasyn  oılasaq,  qyzyldy-jasyldy     quttyqtaý  qaǵazdary  men  raýshan  gúlderi,  shokolod, shampan,  bı men ánge  toly  mereke  kúnderi  emes,  qaraly  kún  dep qabyldaý kerek.   Ult keleshegine  shabylǵan  balta, tamyryna  jaıylǵan indet dep túsiný  qajet. .

    Bul  kúnniń  sumdyǵy  osymen  biter emes.  Ǵashyqtar  qurmetine  jasalatyn  dıskotekalarda,  túngi  klýbtarda,  keshterde    qanshama jas nashamen,  shaıtan sýmen ýlanady,  qyzǵa  talasqan  tóbelesterde  qanshama  bas jarylyp,  kóz  kógeredi.     Ǵashyǵyna  qoly  jetpeı, ózin qor sanaǵan   jigitter   ózine  qol salaty taǵy  da  bar. Súıiktisi  joq adamdar   aınalasyna  qyzyǵyp,  óz  jalǵyzdyǵyn  ádettegiden  ármen sezinetin  bolady.

    Áýlıe  Valentın  kúni    jastardy  jeńil  júriske,  neke  men  otbasylyq  ómirge  júrdim-bardym  qaraýǵa  úıretpese, basqa  berer túgi  joq. Valentın  kúni «áýlıeliktiń»  emes,  ásireliliktiń meıramy dep  uǵynsa.   Sondyqtan,mundaı meıram ultymyzǵa  da,  dinimizge  de  jat. Birin-biri  shyn  súıgen  adamdar úshin   qudaıdyń  qutty   kúni meıram. Sezim bildirý  de  mereke kúttirmeıtin másele.  Ony  bildiretin kápirdiń  kúni  emes,  qudaıdyń  kórýge  jazǵan  kez kelgen kúni quryp qalmaǵan  shyǵar.

   Osy  jóninde  tómendegi oqyrmandarmen  oı  bólisken  edik...

Gúlden Jylkeldıeva, stýdent:  Qaı jylǵa deıin osy kúndi toılar ekemiz dep keıde ózimnen surap qoıamyn. Men umytsam da,  basqalary  umytar emes. Jyl saıyn jýrnalıser kaýymynyń gazet-jýrnaldarǵa  jazǵan maqalalary kóz qýantady. Tilekteri− jat eldiń  jeleýin kóterýdi qoıyp ulttyq qundylyqtarymyzdy qurmetteý. Kim edi ol biz úshin  áýlıe Valentın? Ǵasyrlar boıy umytpaı bir kúndi arnaıy arnaıtyndaı qaı qazaqqa úlgi kórsetti?  Ǵashyqtar qazaqta da bolǵan ǵoı, aıtýǵa bergisiz.Biraq olardy áýlıe Valentın degende umytyp ketemiz. Meni tańǵaldyrǵany,  14 aqpanda qurbylarym maǵan qyp-qyzyl,  ishinde tilek  jazylǵan  júrekshe (otkrytka) berdi. Endi ashyp karasań, tilegi keremet. Men oǵan ondaı syılyq bermeıtinimdi uqqan soń,  «maǵan  elý teńgeńdi qımadyń  ba»  dep renjigeni áli esimnen ketpeıdi.

 Serǵazy Qudaıbergenov,  stýdent: Ár kim ózinshe  toılasyn.  Resmı  mereke  bolmaǵan  soń,  asa  qaýip  tóndire  qoımas.

 Aıgúl Ábdirahmanova, jýrnalıs: Osyny qaıta-qaıta jyltyńdatyp jarnamalaýdyń da túk qajeti joq. Jazba, mán berme! Nasıhattaıtyn naýryz az ba? Seltetkizerdi nege jazbaısyńdar? Bul  «Valentınka»  dep qýyp júrgenderdiń barlyǵynyń qulaǵyna altyn syrǵa!

Aıǵanym Alıpova, stýdent: Menińshe, bul meıram  bizdiń tárbıe men bolmysymyzǵa  jat. Shyǵý tarıhyn, jalpy toılanýyna  anyqtap qarasaq, múldem qajet emes. Alaıda bala kezimizde,  mektep qabyrǵasynda asa mán berip, toılaıtynbyz. Ol kezde durys túsinbeıtinbiz de.  Osy kúndi kútip, erekshe túrde atap ótip, bir-birimizge quttyqtaý, sezim hattaryn joldaıtynbyz.Al qazir ózimizde ǵashyktar kúni bar emes pe?! Sondyqtan da ozimizdiń merekemizge ne jetsin, tek durystap nasıhattaý kerek.

Nazerke  Jumabaı, jýrnalıs:  Menińshe, osynyń ózi jarnama. Atoılap aı qalǵanda "toılaısyz ba, toılamaısyz ba?" dep jurttyń esine túsirip jar salý – "áýlıesymaq" kúndi odan ári áýlıesitý. Sondyqtan, abzaly – úndemeı qoıa salý, sanaly jastyń sanasyna qaldyrý.

 Anna  Qudıarova,  psıholog:  Sezimniń  eń keremet  kezi  jastyq  shaqta  bolǵan  soń,    bul meıramdy  kóbine   jastar  jaǵy  toılaıdy. Al adamnyń jasy  ótken  saıyn sanasy  ózgere me, mundaı merekelerge  mán  bere  bermeıdi.  14 aqpan  qurylysshylar  kúni,  temirjolshylar merekesi sekildi  kóp merekeniń  biri  dep  oılaımyn.  Erkin  mahabbat, azamattyq nekeni  nasıhattaıdy  degenmen  kelispeımin. Sebebi,  eki  adam  birin  biri  dál  osy  kúni kórip  qalmaıdy  ǵoı.  Al  15 sáýirdegi   Qozy Kórpesh-Baıan  sulý  kúni áýlıe  Valentınmen  básekelese  almaıdy.   Óıtkeni   «Valentındi»  toılaıtyndar  mıllıard  bolsa,  15 sáýirdi  mıllıon,  tipti  odan  da  az,  qazaqtyń qazaqsha  tárbıe  alǵan  bóligi  ǵana  toılaıdy.  Sondyqtan,  nege  eki  meıramdy  qosyp jibermeske? Báribir Valentın  kúniniń jarnamasy  da,  komersıalyq  taýarlary   da  keń taralǵan. Al  Qozy Kórpesh-Baıan Sulý  kúniniń  áli ondaı múmkindigi  joq. Ókinishke  oraı!

Al siz ne  deısiz,  qurmetti  oqyrman?

Janıa  Ábdibek 

"Qamshy"  silteıdi