«Qazaq handyǵyna 550 jyl» shyǵarmashylyq báıgesine! 

                                       Soǵys aıaqtalǵanyna 70 jyl ótse de belgisiz

                                        soldat bolyp, ataýsyz qalǵan batyr,

                                        atqyshshyl er Tóleýǵalı     Ábdibekovtyń

                                           rýhyna arnaımyn.

Bala ańǵa jalǵyz shyqty. Atasy nemeresin qarǵadaıynan erkek bala dep saýysqannan saq bolýǵa, tutqıyldan tıgen qaterden qorǵanýǵa baýlydy. Bala jer qozǵalsa qozǵalmaıtyn eren sabyrly bolýdy úırendi. Qysyltaıańda qyms etpes eresek nemeresin Nasyrhan ańǵa jalǵyz jiberetin bolǵan. Bir tútinniń asyraýshysy. Kóje-qatyǵy bar jurt qyzylsyraıdy. Qundyzdyda ájeptáýir aýqatty tuqymdar bar. Kolhoz bergen birer put bıdaıdy jasyryp, qabyrǵany qýys etip, balshyqpen  sylap tastaıdy, alty aı qysta balalarǵa azyq. Azshylyq aýylda qalt-qult etip, ázer otyrǵan keı ash-aryqqa atyp ákelgen ań etinen, arqar, qulandy bólip berse, bul balanyń qudaıy bergeni. Bir eldi ańshylyqpen asyraǵan qara qasqa atty Qambar batyr sıaqty. Sonyń úshin ol jeti qarańǵy  túnderdiń bulǵaǵyn talaı bastan keshti. Atasy túnde dalada jalǵyz qalsań, attyń qý basyn jastanyp jat, qý bas aqmartý jyn-saıtannan qorǵaıdy dep ábden sendirgen. Bala janyna jeztyrnaq jetip kelse, dáýmen alysa keterdeı tas túıin otyratyn. Qarasıraq balalarǵa jondaǵy quz-shatqal, óleńdi jazyq, múk basqan tóbede aı astynda jalǵyz qonǵanyn maqtanyp aıtsa da, taqyrda ot jaǵyp, kirpik qaqpaı, kóz ilmeı shyǵatynyn eshqashan tisinen shyǵarǵan emes. Mundaıda bóri ulysa meıli, tek baıǵyz suńqyldamasa bolǵany. Bala baıǵyz qorǵaýshy, perishte ekenin bek biledi, tiri jan, momyn qus, momyn ańǵa tónip turǵan qaýip pen ajaldy sezip suńqyldaıdy. Sondyqtan mımyrt túnde aýyq-aýyq qus uıqy qalǵyp alady. Tań aǵara bastasa, Tóleýǵalı  atyn tebinip júrip ketedi, at basyn bos qoıady, jylqy tuıaǵy qaıtar joldy jańylmaı tabady. Kún uıasynan jumyrtqadaı domalanyp shyǵyp kele jatqan kezdiń reńi keremet! Onyń tylsym ádemiligin sýrettep til jetpeıdi.Albastydaı basatyn jas uıqysyn sál-pál ashyp jiberetin eren sulý, dúnıeǵaıyp mezet jondaǵy tunyq kólderde periniń qyzdary sýǵa shomylyp, aqqýǵa aınalyp ushyp ketedi eken.

Quralaıdy kózge atqan qas mergen atanǵan. Kánigi ańshylar ol atqan ańnyń oq tıisine qarap basyn shaıqaıdy. Onyń alǵashqy oljasy múıizi qatpar-qatpar qulja bolatyn. Nasyrhan atasy ańshylyqta joly bolmaıdy, nemeremniń nesibesi ketedi dep eshkimge baılatpaı qoıǵan. Sol qulja múıizinen otqa ıip, atasy pyshaqqa sap jasap berdi.

Qundyzdy men Qarashoqy arasy adyr-adyr tóbeler. Arqada jazdykúni ózen-sý mol arnaly, jazǵytury attylyny aǵyzyp áketerdeı kúrkireı, doldana aǵady. Quljalary múıizi kók tirep, taý basynda jaqpar tasta ushar qustaı tizilip, arqarlar turady.

Eldi asharshylyq jaılaǵan Goloshekın sor zamany. Qara joldan shubatylyp ashtar ótedi, keıi jyǵylyp, súrinip, jerge qulap júredi. Dalada ólgenderdi musylmanshylyqtan áste aınymaǵan Tóleýhan, onyń inisi Orazhan sıaqty bul eldiń baıyrǵy adamdary jerdi tizeden bolsyn qazyp, bir úzik quran baǵyshtap, kómip jerleıdi.

On altyǵa jasy tolmaǵan Tóleýǵalı astyndaǵy júırik atyna senedi, jylqy janýar alǵa qaraı baspaı qoısa, urymtal tus bir qaterdi jazbaı sezgeni. Bala berdeńke myltyq, dyraý qamshy, qyrqar ustaıdy. Bir týysynyń on alty jasar uly shabarman bolyp júrip, iz-tozsyz joǵalyp ketken. Nebir sumdyq sóz gýlep, estigen jan tóbe quıqasy shymyrlaıdy. El ishinde asharshylyqtan ólim-jitim, qos úreı jaılaǵan. Áýelgide órimtaldaı jas mergen qara jamylǵan shańyraqta qatyndar: «Saýysqannyń alasy-aı, Kóńilimniń bitpes jarasy-aı!» dep joqtaý aıtqanyn jıi estýshi edi. Dúleı úreı, kezegen ajal uzamaı soqyr tumandaı basyp, mylqaý bolyp aldy.

Kók besti jer tarpyp kisinedi. Tóbesi joq, qalqıǵan qabyrǵasy qalǵan eski qora kórindi. İrgesinde bir ash kisi buratylyp jatyr. Esik pen tórdeı jer. Álgi tiri arýaq qý súıek adam ázer qozǵalyp, balany qol bulǵap shaqyrdy.

• It-qusqa jem bolmaıyn, mynaý qabyrǵany ústime qulatyp, júzimdi jasyryp ketshi. Bir kómegiń bolsyn, musylman balasysyń ǵoı, – dedi álgi beıtanys kisi.

Bala taıaý mańda jaman qorany torýyldap, buratylyp júrgen ash qasqyrdy kózi shalǵan, myltyǵyn kezendi, súlkektep qalyń jynysqa bezip joǵaldy. Bala beıbaqqa qorjynynan bir kesek et laqtyrdy. Ań balasy adam kózinen qorqady. Ajal kelgen soń qorqaý qasqyr múrdeni qulaǵan qabyrǵa astynan bolsyn qazyp jep keterin uqty. Qudaı ózi keshirsin, anaý sorly ólse, óz ajalynan ólsin. Ary qaraı bıik taýǵa júre berdi. Kóz kórgen sumdyqtan seıilgisi kep, kókqıaǵa tik órlep barady.

Munda erterekte barymtada syban men tobyqty ańdysqan. Eki bıik taýda qıadaǵyny kóretin qyraǵy erler týý alystan qaraýyl qarasady eken. Bir taý basynda ańdýyl tobyqty jigiti qasyndaǵy bozbalaǵa búı deıdi: «Anaý meni baıqap qoıdy, dereý taýdyń arǵy jaǵynan kep qıǵashtap, qulyn jetekteı tómen júgir!». Serigi qalt etkizbeıdi, qulyn ustap, tómenge dedekteı jónelipti.

Sonda bıik taý basynda qaraýyl syban sholǵynshysy tesile qarasa, kókten jerge aǵyp ótken bir qaraýytqan qus tárizdenedi. Ol joldasyna aıtqan eken: «Men qatelesken ekemin, mynaý adam emes, ushyp ótken qus qoı». Sóıtse, kúnshilik jerden qulyn jetekteı júgirgen adam sulbasy ushqan qusqa uqsap kórinedi eken. Sol túni beıqam qalǵan sybannan tobyqty kóp jylqy alǵan. Saýlata jylqy qýǵan barymtashylyqqa erdiń eri barady. Qarsy jaq jaýdy bilip qalsa, soıyldasý men qamshylasýdan basqa qarý qoldanýǵa ruqsat joq. Tóleýǵalı ata jurty men naǵashy jurtynyń nebir qyzyqtaryna qanyp ósti. Mergenshilik, atbegilik, qusbegilik, ańshylyqpen qatar barymta bir serýendeı kórinetin. Sovet úkimeti urlyqqa tyıym salyp, barymtashyny bandy dep jarıalaǵan.

Kisebaıdyń maıly bulaǵy dep atalatyn keremet móldir sýly tas bulaq bar. Burynǵylar olja maldyń san etin aspan aınalyp jerge túser aptapta muzdaı sýyq sýǵa salyp qoısa, et buzylmaı saqtalady eken. Jyntasqa qaraı jolda Qyzylaǵashtyń tereń saıy bar. Baıaǵy kezdiń úıirli jylqy aıdaǵan baılary qysta jylqysyn qamaıdy. Eger saı lyq tolsa, jylqy sany túgel dep eseptegen. Aıpar, Jaıpar, aǵaıyndy qos ury, rýy syban, ákki, erjúrek, osy saı arqyly nebir qaterli qýǵynnan qashyp qutylatyn kórinedi. Aq patsha áskeri sońyna túskende eń qıyn shatqal, sarqyraǵan sý arqyly jerdiń tesigine  kirip ketkendeı joq bolady eken. Ertisti atpen júzip ótip, aıshylyq alystan jylqy ákeledi. Qasqyr mańaıynan mal almaıtyny sıaqty, bul ekeýi jaqyn tóńirekten áste mal almaıdy eken.

Tóleýǵalı sol tusqa barsa, bulaqqa soqpaı ketpeıdi. Qyryq kún shildede sýy muzdaı. Baldaı tátti, jan saraıyńdy jarq etkizer shıpaly sý.

Úbige taıaı bergende qalyń toǵaıdy el Qarahannyń  shiligi dep ataıdy. Bul toǵaıda sańyraý qur men shil jyrtylyp aırylady.

Úbi rýy syban Qarahan men Ózihannyń ata qonysy.  Ózihan mal-janyn ertip, jat ólkege ótpekshi bolǵanda aýylda satqyn bireý NKV bastyǵy Qarasartovtyń qulaǵyna jetkizgen. Jazyqta qonǵan kósh tań atpaı qozǵala bergende taý basynan mılısıa oq jaýdyrady. Ózihan eren mergen, qasyndaǵylarǵa sender júre berińder, qýǵyndy men bógeımin depti.Qan basyp tur ǵoı. Ol jeteginde bir at, ózi bir atta otyryp, taýda jatqandarǵa bas kótertpeıdi. Qylt etkendi julyp otyrady. Oq tasqa shaq-shaq tıedi. Aty shyrkóbelek aınalyp, bir bileginde shylbyr, bir qolynda qarý, myltyǵy qyzyp ketkenshe atysady. Mılısıa bastyǵy aıtypty: «Qurysyn, keri shegineıik, ketse, kete bersin!». Myltyq úni shyqpaı qalady. Qýǵynshy toptyń bireýi bas kóterip qarasa, Ózihan shúrippe siresip qalypty, jóndeı almaı álek. Bir mılısıoner dál kózdep atyp, baıdy attan julyp túsiredi. Qasyna taýdan júgirip jetse, aýyr jaraly Ózihan áli ólmegen eken. Sý jańa hrom etigin tirideı sheship alyp, ózin atyp ketedi.

Aǵybaıdyń kezeńinde kók tiregen tik qıa bar. Jańa tártipti moıyndamaǵan ólermen ójet Aǵybaı, rýy tobyqty, ol eki ulymen qyzyl áskerlermen atysyp ólgen. Tóleýǵalı atyspaqtan qashpas edi. Átteń, ekitalaı mezette Ózihan men Aǵybaıdyń qasynda bolsa ǵoı, sol sheıit aǵalaryn jan aıamaı qorǵar edi!

Elde bandy shyqqan kez.Úkimet pálensheni jazalapty, túgensheni jer aýdarypty; Kókbaı aqynnyń ulyn túrmege aıdap áketipti, atylatyn statá eken; Shákerim qajyny kómýsiz qaldyrtypty degen astyrtyn habarlar sybyrlap estiletin.

1937 jyly Semeıde úlken balasy Kemelbaıdy halyq jaýy dep úkimet ustap áketken soń  Nasyrhan ortańǵy ul men nemeresi Tóleýǵalıǵa aýyldan boı tasalap, temir jol boıyn jaǵalap ońtústikke, bolmasa Noǵaısibirge aýyp ketińder dep buıyrdy.

Konfeskeden bir, halyq jaýynyń týysy degen ataqtan eki shoshyndy. Maqtaaraldan maıdanǵa attanǵan sátte Tóleýǵalı ár tasyn biletin Arqadaǵy ata jurtyn saǵynyp, qımaı kóz aldyna keltirdi. Ol soǵysqa keterinen eki aı buryn úılendi. Jas kelinshegi Nesipkúl artynda jylap qalǵan.

Tóleýǵalı Ábdibekov anketadaǵy «Týystaryń sottaldy ma?» degen saýalǵa: «Dádá Kemelbaı Nasyrhanov repressırovan» dep badyraıta jazyp bergende, kekti keýdesin kúıik shaldy. Meıli, úkimet bilse bilsin, ólse ótirik aıtpaıdy! Qasynda qatar anketa toltyrǵan orys jigitiniń famılıasy Vlasov eken, ol anketaǵa: «Rodstvennıkom generala-predatelá ne ıavláús» dep jazǵanyn kórip, odan ármen qaıran qaldy.

Almatydaǵy atqyshtar klýbynan ózara tanys, túı qurdas Tóleýǵalı men Ábil soǵysta juby jazylmas dos boldy. Kishi leıtenant Ábil Núsipbaev Jambyl oblysy Qordaı asýynyń týmasy.

Bóreneden adam jasap, basyna kaska, ústine shınel kıgizip, arly-berli qozǵasa, fashıs snaıperi oqty aǵashqa dál tıgizetin. Tóleýǵalı ejelden basqany qor sanamaı-tuǵyn márt edi. Qorǵanysy sondyqtan joıqyn kúshti.

Onyń esine bala kúngi qara óleń oraldy: «Qarq-qarq qarǵalar. Qar ústinde jorǵalar. Jorǵalar dep kim aıtar? Ań aýlaǵan ańshy aıtar. Ańshy aıtar dep kim aıtar? Mal qaıyrǵan malshy aıtar. Malshy aıtar dep kim aıtar? Arqandaýly bıe aıtar». Joq jerden tańdaıyna qymyz dámi kelgendeı jutyndy.

It jeti qazynanyń biri. It kúshiginen ul balany jaqsy kóredi, qolyndaǵysyn qosa jeıdi. Bala bir tistep ózi jese, ekinshi kesegin kúshik jeıdi. Kúshik besiktegi qyz balanyń ishine sýyq tısin dep qazaq úıdiń esigin quıryǵymen ashady. It otbasynda bala kóp bolsa dep tileıdi. Tobyqty naǵashysy Shońbaı atadan estigeni esine túskende saǵynyshtan onyń kózine jas oraldy. Qaıran týǵan jer, Tulparbasqan, Qabanatqan, Qylyshbek, Saǵa, Jyntas, oıdym-oıdym shoq toǵaıly shatqal, tereń saı bórisi qalyń tus edi-aý. Sonda qaımyqpaı jalǵyz jortqan kezderi endi tiride túsine kirer me!

Aqpan bóri aıy, qaqaǵan qys. Áppaq dúnıe. Qar tópep qalyń jaýdy. Ol burynyraq áskerge Habarovsk ólkesine alynǵan. Sibirdiń tomyryq toń aıazyna Arqa jonynda bulańdap ósken jigit eleń etpeıtin. Ýaqyt, úreı, aıaýshylyq bári adyra qaldy. Erkek toqty qurbandyq. Qurbandardy qylǵa tizip, qasynda qosalqy serigi qalt jibermeı sanaıdy. Soǵys zańy. Atasy bar bolsań, bergenińdi aıtpa,  er bolsań jeńgenińdi aıtpa deýshi edi.

Polkta mergendigimen aty shyqqan Tóleýǵalı Ábdibekov Holm qalasy úshin shaıqasta úsh kúnde 67 fashısti joıdy. Velıkıe Lýkı úshin qyrǵyn shaıqasta atqyshshyl er eren kózge tústi, 87 soldat. 1942 jyly sońǵy aıynda Tóleýǵalı Ábdibekovtyń qurtqan dushpany sany 219 boldy.

Snaıperler ajaldy uqpaıdy, onyń buıryq quzyryna kózsiz baǵynyp, ólim ýytyn qabyldamaıdy. Snaıperlerge Sovet Odaǵy batyry ataǵy kóbinese ólgen soń beriletin. Ábil mınaǵa urynyp, qaza bolǵanda komandır dosynyń vıntovkasyn Tóleýǵalı Ábdibekov qabyldap alǵan. Ábilden aırylý dos kókiregin qaýsatyp ketti.

Melıhovo derevnásy mańynda 1944 jyly qysta Tóleýǵalıdyń jaqyn dosy, barlaýshy Grıgorıı Postolnıkov qaza tapty. Kileń orys ishinde «Atańa nálet!» dep keıigen sóz estigende Tóleýǵalı qulaǵy eleń etken. «Qazaqsyń ba?». Jas orys jalt qarap, jerlesin kórgende kók kózi kúlimdep sala berdi. «Baýyrym!». Ekeýi qushaǵy aıqasa ketti. Grısha Atyraýda qazaq arasynda jetim ósken bala eken, kishi júz, on eki ata baıuly, rýym ysyq, naǵashym jappas dep qaljyńdap qoıady. Qazaqshaǵa sýdaı, qazaqtaı ańqyldaq, sózge sheshen, urys bitken soń jertólede Muhıttyń áni «Aıdaıdy» shyrqap saldy. Tóleýǵalı týmysynan baýyrmal edi, Grıshany bir týǵan inisindeı jaqsy kórip ketti. Áýeli Ábil kúzde, Grısha 23 qańtarda qaza tapqanda Tóleýǵalıdyń keýdesi at basyndaı sherge toldy. Birtúrli sulq qalǵan.

Tóleýǵalı Ábdibekovtyń kózdegenin qalt jibermeıtin snaıperlik qýatyn qarsy jaq «qarǵys», «oba», «qara ólim» dep atady. Orys emes bógde atqyshtyń kózin joıý operasıasyn Berlınde snaıperler mektebiniń jetekshisi maıor Konıngs ázirledi. Fashısik Germanıanyń eń tańdaýly  snaıperleri Mattıas Hetsenaýer, Brýno Sýtkýs, Frıdrıh Reın joıǵan jaý soldattary esebimen salystyrǵanda qurbandyq sany áldeqaıda asyp túsken shyǵys maıdandaǵy mergenge as-snaıper taǵaıyndaý týraly buıryq joǵarydan túsken. Bul 20 jasar as-snaıper Iozef Allerberger maıdan shebine áli jetip úlgermegen ýaqyt. Ol 1944 jyly jazda urysqa kirisip, Qyzyl Armıanyń 345 ofıseri men soldatyn joıyp jiberdi.

Temir kres alǵan  eresek as-snaıperdi batys maıdannan alyp, Moskva túbine, Kalının maıdanyna jiberdi. Ańdysqan qos snaıperdiń kózdegen maqsaty bireý: bir-birin o dúnıege, dereý ata-babasyna attandyrý bolatyn.

23 aqpan 1944 jyl. Sovet armıasy kúni. Kalının maıdanynda súıekten ótken sýyqta, muz jastanǵan atqyshshyl er qarsylas myqtymen jekpe-jekte kúnuzaq ańdysyp otyrdy. Berlınnen muny óltirýdi murat qylyp, kóksep jetken nemis snaıper munyń túbine jetken sońǵysy edi. Nemis snaıperi Tóleýǵalı Ábdibekovtyń qyl moınynan oq tıgizgende, bul qarsylasyn qaq mańdaıdan dál kózdep, shúrippeni basyp úlgerdi.  Nómir  397.

Dalalyq gospıtálda Tóleýǵalı Ábdibekov esi kiresili-shyǵasyly qansyrap jatyp,  soǵysta ózi óltirgen reıhtyń bir batalón ofıser-soldatynyń eń shetine baryp, qazdaı tizilip turǵandaı sezingen. Arqaǵa kókek aı sońyna qus kelgen ýaqta ózen-kólde shúpirlegen qısapsyz uıalardan ushqandaı kók júzin qus basyp barady. Kóz aldyna elestep, qańqyldaǵan qaz daýysy emis-emis júregine jetti.

Tóleýǵalı Ábdibekovty Kalının oblysy Sokolnıchıı aýdany Nasva-Nova stansıasynyń soltústik-shyǵysyna jerledi. Jaqyn jerde onyń qandasy, pýlemetshi batyr qyz Mánshúk Mámetova jatyr.

Soǵystan soń Aıdarhan Ahmetov Frýnzege tiri oralǵan: «Maıdanda snaıper qos qazaqpen birge boldym. Ábil Núsipbaev pen Tóleýǵalı Ábdibekov. Ekeýi aǵaıyndy qońyr qazdaı bir-birine uqsaıtyn, suńǵaq boıly, aqquba óńdi jigitter. 1942 jyldyń qazan aıynda ekeýi tosqaýylǵa shyǵyp, alǵy shepte qupıa atys uıalarynda juby jazylmaı birge júrdi», – dep estelik jazdy.

Soǵysta Rokossovskıı, Govorov, Vasılevskıı, Tolbýhın sıaqty qolbasshylar qarapaıym soldat ómirin qyzǵyshtaı qorǵaýdy bildi. Biraq senbestik pen qataldyq soǵys yzǵarynan beter esip turdy.

P.S.

1945 jyly qysta Nasyrhannyń 17 jasar kenjesi, uldardan aman qalǵan jalǵyz tuıaǵy Aqylbaıdy soǵysqa áketken. Ákesi sonda «Qudaı-aý, bul kimdi óltirip qarq qylady?» dep saqalyna jas tamyp jylady. Qudaı ońdap, uzamaı soǵys aıaqtalǵan. Kishi ul elge aman oralyp, Taý-ken polıtehnologıalyq ınstıtýtyna oqýǵa tústi.

Saryarqanyń Betpaqpen ulasar bir aýylynda, on ulyn birdeı soǵysqa attandyrǵan taraqty rýynyń shalyna onynshy márte qara qaǵaz keldi. Sońǵy uldyń qazasyn shalǵa el qalaı estirtýdi bilmeı tirideı sasty.

Aýylda baýyrynda balasy joq bir aqsaqal bar eken. Sol kisi rýlas, atalas shalǵa mynaý qaraly habardy estirtýge barǵan.

«Qazaq tegi kók Táńiri asyl ózegin aman saqtaǵan qudaıdyń halqy. Nebir qandy joryq joıqyn shapqynshylyqta tuqymy qurymaǵan degdar halyqpyz. Arýaqty ıen atameken jeri qypshaq násilin kezengen ata jaý ataýlydan talaı qutqarǵan. Jalǵan dúnıede sen bala qyzyǵyn kórdiń, jelkildegen qol sıaqty qudaı bergen on ulyń tegis atqa minse, áke bolyp súısindiń. Men bolsam qýbaspyn, qudaı urpaq súıýdi buıyrpady. Jaratqan asyl Táńirimdi báribir qarǵamadym. Uldaryń qan maıdanda tegis sheıit bolǵan eken. Sony estirtýdi el-jurtyń maǵan amanattady.Ornynda bar ońalar, bekem bol, baýyrym,  jas óskin nemereleriń aman bolsyn. Kúni erteń órteńge ósken shópteı urpaǵyń qaýlap ósýge násip etsin!».

Tóleýǵalıdyń qıanda qalǵan týǵan aýylynda jer aýdarylyp kelgen birneshe áýlet nemis bar edi. Ózen sýy kókte kún balqyǵanda altyn darıadaı jarqyrap jatady.  Soǵys bitken jylǵy jaz Qundyzdyda tórt bala sıyrdyń quıryǵyna jabysyp, tereń sýdan maltyp shyqpaq bolǵan. Sý tilsiz jaý. Balalar sýdaǵy shyrmaýyqqa aıaǵy oratylyp, shashylyp qalǵan. Jaǵaǵa sıyrmen qosa bir bala júzip shyǵady. Úsh qazaq bala tuńǵıyqtan shyqpaı qalǵan. Nemis balasy sýda balyqtaı júzetin. Ol súńgip ketip, oıyn dostaryn bir-birlep sýdan aman alyp shyqty. Kolhoz bastyǵy bul erligi úshin nemis balaǵa taı berdi.

27.02.- 28.02.2015.

Sýrette: aǵa serjant Ábil Núsipbaev (1916-1943), ortada Tóleýǵalı Ábdibekov (1916-1944), 22 armıa general-maıor I.V.Panfılov atyndaǵy Qyzyl Týly 8-shi  gvardıalyq atqyshtar dıvızıasynyń 1077 atqyshtar polkiniń 1-shi atqyshtar batalónynyń 2-shi rotasy snaıperi, aǵa serjant, 6 orden buıyrǵan.

Úshinshisi – qatardaǵy jaýynger, ózbek snaıperi Anorbaı Erjanov.

Aıgúl Kemelbaeva, jazýshy