"Qazaq handyǵyna 550 jyl" shyǵarmakshylyq báıgesine 

«Chelovek - ıgrýshka boga. Etomý - to ı nado sledovat. Nado jıt ıgraıa.»

PLATON

Búgin ol erekshe kóńildi júr. Muryn astynan eshkimge belgisiz ándi yńyldap aıtyp, pátiriniń eski aldyndaǵy mektep aýlasyna qaraǵan terezesin aıqara ashyp tastaǵany; bólmege erkeleı engen samalǵa moınyn, kókiregin aımalatyp, qanshama kúngi muńnan serpilip, arqasyna qanat bitkendeı qolyn kókke sozyp kerilgeni; tósegin jınap jatqanda kórpe-jastyǵyndaǵy alqyzyl raýshan gúlderdiń qanyq boıaýyn alǵash kórgendeı qolymen qaıta-qaıta sıpaı bergeni; teatrdan keletin áriptesterine saqtap júrgen táttilermen sháı ishkeni, erekshe yqtıarlyqpen ydystardy jýyp, qolaınaǵa qaraǵandaı ár tárelkeden óz beınesin izdegeni — aktrısanyń júreginde tosynnan oıanǵan ómirge degen qulshynys sáýlesin ańǵartqandaı; qalaı bolǵanda da búgingi kóńil-kúı terezeden tógilgen kún shýaǵy syndy eki bólmeli páterdi nurlandyryp jibergen. Biraq úńireıgen qos bólme kórer kózge sonshalyqty ádemi emes te edi. Bir-eki oryndyq, jupyny stol, eńseńdi ezetin aqshyl-qońyr tústi qabyrǵalar, jalqy tereze. Tórde ilinip turǵan saǵat sheti joq dálizde aıaǵyn syltyp basqan adamnyń júrisi syndy «tyq-tuq» etken dybys shyǵaryp, jalǵyz basty áıeldiń júrek soǵysyn eseptep turǵandaı. Aktrısa uıqysyz túnderinde saǵattyń osy únin sát sanap jaqyndap kele jatqan ólim qadamdary ma dep oılaıtyn, keıde ózdiginen jıilep, shaýyp kele jatqan at tuıaǵynyń dúbirine ulasyp, kóz aldyna ajal elesin ákelýshi edi. Saǵattyń oń jaǵynda aktrısanyń bylaıǵy ómirin jiti qadaǵalap turǵan marqum ata-anasynyń eski sýreti ilingen. Olar demin ishine tartyp, bir núkteden kóz almastan jymıady. Bunyń bári jalǵyzdyqtyń azabyn shegip júrgen aktrısany zeriktirgen dekorasıa bolǵanmen, búgin ol osynshalyqty suryqsyz páterdiń ádemiligin endi tapqandaı keýdesin shattyq kernep, kóńili kóterińki júr. Aktrısa shaı quıylǵan krýjkasynyń qulaǵyn súırikteı saýsaǵymen qysyp, ashyq terezeniń aldyna keldi. Kóktemniń kelgenine madaq aıtqan qustar damylsyz saıraýda. Ol janyn jadyratqan qońyr leppen tynystap, sháıine erinin tıgize mektep jaqqa kóz saldy. Mektep aýlasynda asyr salyp júrgen oqýshylar da búgingi erekshe kúnge óz úlesin qosqysy kelgendeı shat-shadyman. Bir kezde qońyraý soǵylyp, jańbyr dabylyn estip, ıleýge asyqqan qumyrsqalardaı barlyǵy mekteptiń ishine enip ketti. Úlken alańda qolyna qýyrshaǵyn ustap, alańsyz átkenshek tepken kishkentaı qyzdyń shashymen oınaǵan jalǵyzdyq jeli ǵana qalǵan. Nege ekeni belgisiz, osynaý san-alýan boıaýy tamyljyǵan álemniń ortasynda belgisiz ándi yńyldap, qýyrshaǵyn terbetken búldirshin qyz aktrısanyń kózine ársiz, tússiz bolyp kórindi. «Tanys kórinis, qaıdan kórip edim?» degen suraq kóńil kókjıegine alaı-dúleı daýyl shaqyrǵandaı, - «tanys kórinis...». Ol qolyndaǵy ydysty tereze aldyna qoıa saldy da, seń soqqandaı basy meń-zeń bop, tósegine kelip otyrdy. Jastyqtyń ústinde otyrǵan qýyrshaǵy «esińe túspedi me?» dep basyn ızegendeı. Balalyǵynyń kishkene bólshegi, osy kúnge deıingi ómiriniń kýágeri bolǵan jansyz dosynyń janarynan «men sıaqty bolǵan jaqsy ma eken?» degen mysqyl seziledi. Kóńilsiz túske boıala bastaǵan bólme ishinde aktrısaǵa ǵana kórinetin ótken ómir kórinisteri tizbektelýde. Ár kezeńnen bir estelik, qalǵanyn umytyp qalǵan, ýaqyt ózenine shaıyp jibergen. Áıteýir balalyq shaǵy kóz aldynda... Osy páter... Osy saǵat... Tyq-tuq.

* * *

Aktrısanyń búldirshin kúninde úlke-e-en armany bolatyn. Múmkin ol úıdegi erkek pen áıeldiń biri — ana, biri — áke rólin oınaıtynyn bilip qoıyp, eshkimge kerek emes ekendigin túsingen sátte týǵan arman bolar? Múmkin áke-keıipkerdiń kezekti úıge qonbaǵan áreketine eregisken anasynyń kórshi erkekti páterge shaqyryp alǵanyn túsinbegennen týǵan arman shyǵar? Esinde qalǵany búldirshin-aktrısa ózine tıesili bala keıipkerin oınaýdy tez úırenip alǵany. «Meniń ákem jáne anam» dep erkelegeni, ekeýiniń aldynda asyr-salyp oınaǵany, sýret dápterine «Bizdiń otbasy» dep úsheýiniń sýretin salǵany, keshkisin betinen súıgizip, ótirik uıyqtap qalatyny – jalǵan, jasandy, balanyń qarapaıym qıaly, keıbiri teledıdardan kórgen áreketterdi qaıtalaý ǵana-tyn. Bir kúni búldirshin aktrısaǵa ákesi qýyrshaq syılady. Sondaı úlken, sondaı súıkimdi. Jatqyzsań kózin jumady, tik turǵyzsań oıanady. Sóılemeıtini bolmasa, kádimgi bala sıaqty. Biraq sóılemegeni jaqsy, áıtpese qýyrshaq ta jasandylyqqa urynar edi. Qýyrshaq aqymaqtarǵa laıyqty jaýap únsizdik ekenin bek túsinetin, sondyqtan ol aktrısa úshin boıjetken shaǵynda ata-anasy tyńdamaıtyn, aıtqyzýǵa múmkindik bermeıtin syrlardyń, qulypta turǵan qupıalardyń sandyǵy bola bildi. Iá, qýyrshaq — qupıa saqtaı alatyndyǵymen baǵaly... Kóbine úıde jalǵyz qalatyn, jan balasymen jarytyp sóılespeıtin kishkentaı qyzdyń sahna álemine osylaı qýyrshaq endi. Sol kúnnen bastap baqytsyzdyq uıa salǵan myna páterdiń tabıǵaty bala qıaly arqyly jańasha sıpattaǵy kórinisin bastaǵan edi. Alǵashqy tanystyq sáti qandaı qyzyq?! Qýyrshaqtyń alǵashqy spektakili. - Seniń atyń — Bella! Anam ótkende «Bella degen qýyrshaǵyńmen birge quryp ketkir!..» dep ákeme urysty, sol Bella sensiń ǵoı, ıá? - ... - qýyrshaq únsiz basyn ızegendeı edi.

Sábı ózimen-ózi sóılesý múmkindigine ıe bola tura, sheshim qabyldaıtyn kezderi ruqsat alý úshin qýyrshaqtan artyq kómekshi tappaıtyny ras. - Myna jer ekeýmizdiń úıimiz. Oıynshyqtardy osy jerge jınaǵan durys pa? - ... - Men de solaı oılaımyn. Myna jer jatyn bólmesi bolsyn, bul as ishetin jaǵymyz, aıtpaqshy tamaq jeısiń be? Qarnyń ashty ma? Kel dastarhanǵa otyr. - ... - Mynaý sháı bolady. Bul – tort. Toıdyń ba? - ... - Toıdyq ıa?! Júr men saǵan ertegi aıtyp beremin.

Túrli-tústi boıaýy az, asa baıaý qozǵalatyn bólshekterden quralǵan álsiz álem. Tórde ilingen páterdiń júregi syndy dúrsildegen saǵattan ózge dybys joq mylqaý álem. Bul – qýyrshaqtar álemi.

- Men de sen sıaqty qýyrshaq bolaıynshy? - ... - Rahmet! - ... - Keshe anam syrtqy shyǵyp ketti ǵoı, sonda terezeden kórdim, basqa aǵaımen súıisti. Onyń murty bar. Hı-hı-hı! - ... - Qýyrshaqpyz, qýyrshaqpyz, lá-lá-lá! - ...

Ol qýyrshaqtyń ómirine qatty qyzyqty: ata-anasy joq, bar jumysy jatqyzsa kózin jumý, tik turǵyzsa kózin ashý. Belgili bir róldi oınaý, demalý, tamaq ishý degen qajettilikterden ada, qulasań aýyrmaıdy, sóılep áýre bolmaısyń, ustaǵannyń qolynda, tastaǵannyń jolynda, ýaıym-qaıǵyń joq dep oılaıtyn. Anań oıynshyqtaryńdy jına dep uryspaıdy, qaıdan uryssyn, óziń oıynshyq emessiń be? (Qyz syqylyqtap kúlip jiberdi). Qýyrshaq bolǵan qandaı rahat!..

- Kel, ekeýmiz ómirimizdi aıyrbastaıyq!..

* * *

Iá, sodan beri olardyń juptary ajyraǵan joq...

* * *

Mektepti támamdaǵan jyly tanysqan jigit te sanasynda saqtalyp qalypty. Qurbysy tanystyrǵanda kóńil aýdarmaǵan jigit kezdeseıik degen batyl usynysqa aktrısa birden kelisken. Árıne, esinde... Sol kúni ádemi kóılegin kıip, mahabbat ıisi ańqyǵan saıabaqqa kelgende, ábiden kúte-kúte terisine sımaı turǵan Erkebulannyń «jaqsy kóremin!» dep aıqaılap, ashýlanǵany, bir kezde qushaqtap alyp, moınynan, betinen ıiskegeni boıjetken aktrısaǵa erekshe unaǵan edi. Janary ushqyn atqan jigittiń «erkem, erkeshim» dep kelip, erninen súıgisi kelgeni de, súıgizbeı teris aınalyp ketken qylyqqa bulqan-talqan bop, essizdikke salynǵany da, qandaı keremet! Aktrısa keýdesinde lúpildep, jan-dúnıesin qydyqtaǵan yntyzarlyq kúıdiń qurbanyna aınalyp bara jatqanyn, kóleńkede ósken gúl-kóńili Erkebulannyń meıirim nuryna shalqyp-tasyp, erneýinen tógile qýanyshqa bólengenin qarsy kórmedi. Ásirese, oǵan ot pen sýǵa qaramaı, jalqy sózi úshin janyn jaldap, ómirin qıýǵa daıyn jigittiń búkil taǵdyryn qolyna ustaǵan quzyrettilikti seziný erekshe unaǵan-dy. Biraq bunyń bári Qýyrshaqqa unamady... Mahabbatty teatrǵa aınaldyrý – jasandylyq, al teatrdy mahabbatqa aınaldyrý – ómir. Aktrısa sol kezde Erkebulanǵa shynymen ǵashyq bolǵan, bolmaǵanyn oılap kórdi, bilmeıdi eken. Múmkin janynyń jyrtyǵy jamalyp, keýdesiniń bos turǵan keńistigi tolǵanǵa qýanyp júre berdi me? Ekinshi kezdesýde ońasha qalýǵa kelisimin bergeni de sebepsiz edi. Bálkim Erkebulannyń ómir sahnasyndaǵy qatyp qalǵan zańdylyqtarǵa baǵynyp, syzylǵan sheńberdiń ishinde ǵana oıyn kórsetetin keıipker emestiginen shyǵar? Ol qandaı da bir sheshimdi asyǵys qabyldaı salady, jáne onyń sońy qaıda aparyp soqtyraryn kóp oılanbaıdy. Bul aktrısanyń oıynsha shynaılyqtyń aıqyn belgisi sanalatyn, sol úshin de Erkebulandy jaqsy kórdi, sondyqtan da kelisimin berdi me? Erkebulanmen qalaı arazdasyp, ne úshin kezdespeı ketkenin umytyp qalypty. Áıteýir, ómir taýdan aqqan ózendeı arqyrap, kóz ilestirmeı ketti emes pe? Boıjetken aktrısa tórtinshi kýrsta oqyǵan kezinde, ıá, ol kezde ómir sahnasy sary shymyldyǵyn ashqan kúz mezgil edi, jumysqa qabyldaý konkýrsynda oblystyq teatrdyń tóraǵasy Ámir aǵaıdyń kózine túsý úshin baryn salǵan edi. Ol kempirqosaqty kórýdi armandasań aldymen nóser jańbyrdy ótkerý kerek ekendigin biletin. Óz zamanynyń bedeldi azamaty Ámir Áshimbaevtiń «jaqsy usynysym bar, keshkilik kezdesip talqylaıyq» dep shaqyrǵan as mázirine qarsylyq bildirmedi, bildirgisi de kelmedi. Qurbysy: «sen qandaı baqyttysyń!» dep edi... Aktrısa aına aldynda betine opa-dalabyn jaǵyp jatty da, qýyrshaǵyna qarap: - Sen qalaı oılaısyń, Ámir Áshimbaevtiń usynysyn qabyldaǵan durys pa? Álde qate me? – dedi. - ... - Men de solaı oılaımyn! Bundaı múmkindik qudaıdyń qutty kúni kele bermeıdi. - ... - Iá, «barmaq basyp, kóz qysamyn» da, el shýlap júrgen úlken prımeranyń basty rólin ıelenip alam! Ha-ha-ha! - ... - Men de seni súıemin, janym sol, al men kettim! Sáttilik tile! - ...

Úlken sahnaǵa shyǵýdyń qysqa joly tósekti kópir qylý arqyly sheshilgeni qalypty jaǵdaı. Aktrısa shyǵýy ońaı taýdan, túsý de ońaı ekenin bilmedi emes, bildi. Biraq ta búgingi kúnmen ómir súretin adamdardyń naqty osy sáttegi jeńisin birinshi orynǵa qoıyp, «erteńgi kún – joq kún, ony ýaqyty kelgende kóremiz» dep esepteıtinin eskersek, aktrısa úshin basqa jol izdep, bas qatyrýdyń keregi de joq edi. Mine, taǵy bir prımeradaǵy bas keıipkerdi somdaıtyn hanshaıymnyń rólin oınaýdyń oraıy tabyldy. Kezekti keıipkerdi somdaý aktrısa úshin qıynǵa túsken joq. Ómirdiń túrli kedergilerinen, syndarynan ótip muratyna jetken Bellara atty hanshaıym rolin asqan sheberlikpen, jan-jaqty ashqan edi. Gastróldik saparmen túrli qalalardy aralap, kórermen kóńilinen shyqqan aktrısa ıeligindegi keıipkeriniń ómirdegi beınesi, tiri mysaly retinde ózin kórsetin. «Qazirgi somdap júrgen keıipkerim – meniń shynaıy beınem...» atty suhbat respýblıkalyq jýrnal betterinde birneshe ret basylyp shyqty. Aktrısa alǵashqy mahabbaty, balalyq shaǵy týraly suraqtardy jeńil-jelpi sıpap ótip, naǵyz ómiriniń teatrda bastalǵanyn qashan da alǵa tartatyn. « - Adamnyń basy Allanyń doby ǵoı – dep jazypty, respýblıkalyq «Súıkimdi» jýrnalyna suhbat bergende, - men ómirdegi rólimmen sahnada kezdeskende tańdanyp, sene almaı júrdim. Biraq keıin bul kezdeısoqtyq emes – taǵdyr ekenin túsingenim prımeranyń shyrqaý shegindegi oqıǵany (árıne ómirde basymnan ótkerip, ózim sezingennen keıin) óte jaqsy somdap shyǵýyma birden-bir sebep boldy. - Sizdiń teatrǵa deıingi ómirińiz oqyrmandarǵa asa qyzyqty, biraq siz ol álemdi áli de qulypta ustap kelesiz. Múmkin búgin aıtyp berersiz? - Adamnyń meılinshe jumbaq, qupıaly bolǵany jaqsy ǵoı. Barlyq esikterdi ashyp tastasam meniń álemim sizge munshalyqty qyzyqty bolmas edi. Ótken ómirimniń jemisi, nátıjesi — búgingi sizder tanyp otyrǵan qalpym. Meni osylaı qabyldaǵan durys».

* * *

Ótken kún – kórgen tústeı-aq eken. Aktrısanyń teatr teńizinde saıahattaǵan kezeńi bireýdiń oılap tapqan shyǵarmasy, óz ıeligindegi ómir sahnasynan tys qubylys sıaqty jylystap, jadynan óshipti. Tek uly dúnıe izdegen jastar «bizge de jol berińder!» dep jalynymen sharpyp, dúnıeni dúbirletip, aktrısany kúni-túni alańdatqany ǵana esinde qalǵan. Kúndiz-túni alǵan baǵyty qate, biraq artqa qaıtar jol joq degen oı teńizdegi uıyqtaı aınalyp, qarańǵylyqqa qaraı tartatyn edi. Ondaı kezderi qýyrshaǵyn qushaǵyna qysyp: - Ómir súrý qandaı qıyn edi. Eskegimdi sýǵa laqtyryp, aǵysqa qarsy júzbeı, taǵdyr daýyly adastyrǵan qaıyqta kózińdi tars jumyp jata bergiń-aq keledi, qýarshaq... Túsinemisiń?.. – deýshi edi muńaıyp. Sosyn qıalǵa erik berip, estiler-estilmes kúbirleıtin: - «odan da qýyrshaq bolyp júre bergenim, áldeqaıda jaqsy edi...» - ...

Aktrısanyń san myńdaǵan tolqyny týlap, sheksizdikteı kóringen óner teńiziniń shetine shyǵyp qalamyn degen qorqynyshy kókjıekten naızaǵaıy jarqyldap jetip kelgen daýyldaı boldy. Jas ıis jańa prımeranyń basty rólin alyp, endi hanshaıymnyń eshkimge keregi joq bop qalǵan sáti esinde... Iá, keshegi ataq-abyroıy, bıigi bir-aq sátte tarıh qoınaýyndaǵy kóp mysaldardyń birine aınalyp, nátıjesiz talpynystary men sharasyz áreketi úshin Ámir Áshimbaevtiń buıryǵymen jumystan shyǵyp qalǵan kúnin qalaı umytsyn?! Qýyrshaqtyń da esinde... Aktrısa kúrsindi. Bir sát kórermenderdiń qol shapalaqtaǵan sátin jadynan izdep, jańǵyrtqysy kelip edi, bos keńistikte qalqyp, eshteńe taba almady. Endi Erkebulandy qabyldaǵan túnde aıtylǵan áńgimelerdi, qıaldar men armandardy oılap kórip edi, ol da joq. Ne úshin ómir súrdi? Ne úshin tań atyp, kún batyp jatyr? Qaıda kele jatyrmyn men, qaıda baramyn? Osy kúnge deıin sóılegen sózderim, armandarym, sanaly-sanasyz áreketterim qaıda ketti? Sonda men ómir ekranyna qarap, qozǵalyssyz otyrǵan kórermen bolǵanym ba? Álde áldekimniń oılap tapqan kórinisin kórsetý úshin bázbireýdiń saýsaqtary arqyly qozǵalyp turǵan, aıaq-qolyna jip baılanǵan qýyrshaqpyn ba? Aktrısa daǵdysy boıynsha qýyrshaǵyn qolyna ustap terbetilip otyrdy. Syrttan qaraǵan adamǵa kim kimdi terbetip otyrǵanyn aıyrý asa qıyn edi. - Baqyt degen ne ózi? Baqytsyzdyq degen ne? - ... - Pende bitken soǵan jetemiz dep ómir súrip júr deısiń be?! Jo-joq, olaı emes, olar ólip qalmaý úshin, ıá, ólimnen qoryqqandary úshin júr. Tamaq ishpese óledi, endeshe aqsha taýyp, tamaq satyp alý kerek, sebebi ólmeý kerek. Sóıtip júrip ómir degen keremet deıdi. Bundaı ómir maǵan unamaıdy, qýyrshaq... - ...

* * *

Sheksiz máńgilikten úzilip jatqan saǵat tyqyly aktrısanyń janyn jegideı jedi. Endi qaıta aınalyp kelmeıtin kúnder bólmeniń ár tusynan bir jarq etip, óziniń ózgertilmes sýretin salyp jatyr (Teatrdaǵy kúnde qaıtalanatyn spektákl syndy). Aktrısa kórinisterden kózin almastan, qalaı jylaý, qalaı kúlý kerek ekenin umytyp qalǵandaı qur otyra berdi. Ótken ómirin ózgenikindeı seziný boıyn tumshalap, tuńǵıyq oıǵa batyryp barady. «Joq, bul ómirdi súrgen menmin! Naqty Men! Áıtpese eshteńe esimde qalmas edi ǵoı!..» Mine, sana túkpirinde jylt etip, at shaptyrym sahnadan alaqandaı páterge qaıtyp kelgen sáti esine túsip, kórinis bere bastady. Báse, ol kúnderdi qalaı umytsyn? Birinshi kúni ózimen-ózi shattanyp: - Endigi ómiriniń kórinisteri osy eki bólmeli páterge baılanǵan. Qandaı keremet sahna! Taqyrypqa saı dekorasıa, kórermenim sensiń, qumaryń qanǵansha oınaıtyn boldym! – dep ishki daýylyn basqysy kelgendikten, qýyrshaǵyna syr aqtarǵan edi. - Áli-aq artymnan jalynyp-jalpaıyp ózderi-aq keledi. Eń sońynan kimniń kúlgenin sonda kóremiz... Ol tipti Ámir Áshimbaev kelgende ne deıtinin, ne isteıtinin núkte-útirine deıin aldyn-ala oılastyryp, josparlap qoıdy. Qansha ret daıyndyq ta jasady. Keıin akterlik sheberligin shań baspas úshin páter-sahnasynda ózi oılap tapqan «Eki bólmeli páterdegi jalǵyzbasty áıel», «Qýyrshaqpen tildesý», «Jalǵyzdyqpen birge» atty monospektaklderdi oınaýdy ádetke aınaldyryp aldy. Ol tipti atalmysh prımeralaryn jarnamalap qala kóshelerine afısha ilsem be eken dep te oılaǵan. «Sosyn úıime qalanyń elıtasy kelip, meniń talantyma tánti bolady. Iá, olardy osy jerge otyrǵyzý kerek, joq, bul jer yńǵaısyz, myna jerge, nemese mynda. Bılettiń qansha qylsam eken? Teatrdan áriptesterim de keletin shyǵar... Ámir Áshimbaev te keledi, sosyn... Tek olar bul áreketimdi básekelestik dep, tipti odan sorlysy sharasyzdyq, ashtan ólmeý qamy dep oılap qalmasa eken... Basty ról ózinde, qosalqy akterlerdi kóz aldyna elestetip oınaımyn. Óz ónerimdi elge kórsetýdiń ózgeshe úlgisi emes pe?» Eger ol dramatýrg bolsa jaqsy týyndylarymen el aýzyna iliger edi. Qabyrǵadaǵy eski saǵat – «meniń júrek soǵysymdy tyńdaý – jalǵyzdyǵyńdy seziný» degendeı tyrq-tyrq kúledi. Qýyrshaq ony túsinip qoıdy. Búgin erekshe kóńildi edi, qaıdaǵy joq esine túsip... - Nege menen kózińdi almaısyń sen! – dep aktrısa qýyrshaqqa ashýlana bastady. - ... - Men — seniń sahnańda emes, sen — meniń sahnamdasyń! - Al sen — meniń keıipkerimsiń!!! – dedi qýyrshaq, budan ári shydaı almaı. - Túsinbedim?.. - Qalaı, men sıaqty bolǵan jaqsy ma eken? – dedi endi mysqyldap. - ... - Kim qýyrshaq sonda, men be, sen be? - ... – endi úndemeı jaýap qaıtarýdyń kezegi aýysqan. Sóz taba almaı qınalǵandyqtan qýyrshaqty qolyna jatqyzyp edi, ol kózin jumbaı, tik qarap, sazaryp, qyrsyqty. Ezýinde úıirilgen kúlkisi aktrısanyń jan-dúnıesin astan-kesten etken. Aktrısa yzaǵa býlyǵyp qýyrshaqty shashynan ustap, balkonnan laqtyryp jiberdi...

JAZÝSHY JAZBASY

Onyń taq-tuq etip júrgen dybysy birinshi qabattardan bastalyp, úshinshi qabattaǵy men jalǵa alyp otyrǵan qońyr esikti páterdiń aldyna deıin keledi de, álsiz jańǵyryǵyp alyp joq bolady. Sosyn birer sát tyń tyndaǵandaı demin ishine tartyp, qımylsyz turǵan áreketimen ishteı arbasasyń. Sálden soń, saýsaǵynyń ushymen batylsyzdana esikti tyqyldatqany estiledi. Qońyr esikti kóp keshiktirmeı ashamyn. Ol maǵan nazaryn aýdarmastan óz úıine kelgendeı ruqsatsyz enip, jazý ústelimdegi shımaı-shatpaqtyń keıbirin qulyqsyz aldy-artyn aýdara qarap, oqyǵan bolady da, kúndegi ádeti boıynsha tósekke kelip jaıǵasady. Men esikti kiltteımin de, jazý ústelimnen bir múshtik temeki alyp, terezege jaqyndaımyn. Osy kezde ol kúndegi ádeti boıynsha: - Sen nege meniń taǵdyrymdy oıynshyq qylasyń?! – dep ózinen-ózi urys bastaıdy. Kúnde qaıtalaıtyn bul áreketine tańdanýǵa bolmaıdy, sebebi, áý basta solaı jazylyp qoıǵan. Alǵashynda bul suraqqa ár kúni ártúrli jaýap aıtyp, kóńilindegi túıindi sheshkim kelgen, keıin bunym bos áýreshilik ekenin túsindim. Sondyqtan eń durysy – jaýapsyz qaldyrý. Ol beıqamdyq sýreti salynǵan bet-álpetime qarap tipti ashýlanyp, jylaı bastaıdy, bul da daǵdyǵa aınalǵan áreket. Bastysy kóńil aýdarmaý kerek. «Sen bizdiń mańdaıymyzǵa taǵdyr jazatyndaı kimsiń?» - deıdi ol, óksikke tunshyǵyp, - «Meniń ómirim — maǵan tıesili!» Keı-kezderi jylaǵany kúlgenge uqsap ketedi, ondaı sátterde ol óz taǵdyryna ishek-silesi qatyp, kúlip jatqandaı bolady. «Sen ózińdi kimmin dep oılap júrsiń?» Jylaıdy, shyńǵyrady, kúledi, qaıta jylaıdy. Kúnde qaıtalanatyn oqıǵa. Iá, osylaı ózim jazǵam. Basqalaı bolýy múmkin emes. Rahat emes pe?! Men budan lázzat alamyn. Qursaǵyndaǵy tórt-bes aılyq nárestesin urǵylyp, meni qarǵaıdy-aı kep. Sharasynan shyǵyp keterdeı alaqtaǵan janaryna qan quıylyp, janyma jetip keledi de: «Sumyraı!» «Qatigez!» «Óltir meni!» dep aıqaılaıdy. Iá... Men lázzat alatynmyn. Qandaı sátter edi?! ...Endi qoljazbanyń barlyǵyn órteý kerek.

* * *

Bul oqıǵa jazdyń bas kezinde sanamda ysylǵan oqıǵalar jelisimen sory sopaq astaýdaı bes-alty bettik áńgime jazbaq bolǵan sátte bastaldy. Áńgimedegi keıipkerlerim shynaıy bolý úshin olarǵa uqsaıtyn adamdardy mańaıymnan izdeıtin jaman ádetim bar edi. Shyny kerek jigitti izdemegen jerim joq: vokzaldy torýyldadym; bazar aralap, dúkenderdi kezdim; avtobýsqa minip árli-berli sharladym; bir jigitti eptep uqsatqan edim, biraq minezi kelmedi. «Qarlyǵash» aıaldamasynda tur edim, janyna názik jandy arýyn ertip, aldymnan ótip barady, alǵashqyda taptym-aý dep qýanyp, tulǵasyn qyzyqtap, syrtynan baqyladym. Sosyn minezin baıqaıyn dep janyna bardym da, ádeıi ıyǵymmen qaǵyp óttim. Ol bolsa jaǵama jarmasqany. Joq, Danıar (meniń keıipkerim) dál mynadaı qylyqqa barmas edi. Eki kúnnen soń saıabaqta basqa jigitti kezdestirdim, qyzynyń qolshatyryn izdep júr eken. Túr-tulǵasy keledi. Degenmen, daýysy tym názik, senimdilik jetispeıdi. Tóbeleske shaqyryp, tarpa bas salyp em, keshirim surady da, kózimen jer súzgen qalpy qolshatyryn syltaýratyp, jedel ketip qaldy. Qorqaqtyq – qatigezdiktiń anasy emes pe! Sirá, qatigez shyǵar. Meniń sanamdaǵy keıipkerim qatigez emes, ol – sabyrly jáne keshirimdi bolý kerek. Jigit tappaı tabanym tozǵan soń, keıipker qyzdy izdeýge kóshtim. Zaman talǵamdy ma, álde meniń talǵamdylyǵym joǵary ma, áıteýir, bul áreketimnen de túk shyqpady. Áńgime keıipkerine uqsaıtyn adamdy tabý, tapqan kúnniń ózinde onyń keıbir minezderin ıgerý biraq ýaqytty qajet etedi. Al alqymyma tyǵylyp, túsim túgili óńimdi ıelenip alǵan oqıǵa jelisi maza berer emes. Eriksiz jedel jazýǵa otyrýǵa májbúr boldym. Bulaı júre bersem naýqastanyp qalatynym bar. Jalǵa páter aldym. Jalǵyz bólme. Dıvan, jupyny ústel, tór jaqta jalqy tósek, sıkloptyń janaryndaı jalǵyz tereze, aldynda aýlaǵa qarap eki-úsh gúl tur. Perdeni jýýǵa alyp ketken eken. Buryshtaǵy isten shyqqan teledıdardyń qarashyǵynan ózimniń sopaıǵan keskinim syǵalaıdy. Jáne jylt etip bir beıne kórindi. Jan-jaǵyma qaradym, eshkim joq sıaqty. Qabyrǵada qonjyqtarymen oınaǵan aıýdyń sýreti ilingen. Páter úshinshi qabatta. Qalanyń bul mańy asa tynysh eken. Ony úı ıesi, jer ortasy jasqa kelgen kempir aıtty. Anany-mynany shuqylap júrip páterdi jalǵa alǵysy kelgen áldekimder telefon soqqanyn, jazýshylyǵyma qyzyqqandyqtan ǵana maǵan ruqsat berip otyrǵandyǵyn, kórshi mańaı jaıyn, sosyn tutas yqsham aýdannyń máselelerin áńgime qyldy. Munysy páterin maqtaǵany bolar dep sózin bólmedim. - Jazýshy bolý degenimiz – jazyqsyzdardyń janyn jaldaý emes pe? Jazǵandaryńdy maǵan oqytýǵa tastap ket, jaraıma, balam? – dedi ketetin kezde. Tez qutylǵym kelgendikten, shybyndaǵan attaı basymdy shulǵyp: - Jaqsy, jaqsy – deı saldym. Jazylǵan dúnıeniń ystyǵy basylmaı eshkimge de kórsetýge bolmaıtyn «shyǵarmashylyq zańdylyqty» túsindirip jatatyn ýaqyt joq.

* * *

Jalǵyzdyqtyń danalyqqa aparatyny kúmándi. Jalǵyzdyq degen – qalyń oı, ózińmen arpalysý, ózińe kóz salý, janyńdy qoparý. Keıde sol jalǵyzdyqtan qorqasyń. Sebebi, ol bet-beıneńdi kóz aldyńa ákeletin aına ispetti. Aınanyń qaı jaǵy aqıqat ekenin shatystyryp alýyń múmkin. Ondaı kezderi ózińmen óziń sóıleskiń keledi. Suraq qoıasyń, jaýabyn óziń aıtasyń. Oıla kele ol jaýapqa qarsy ýáj de tabylady. Qarsy suraq qoıý kerek. Osy sátte nege dál bul suraqty qoıaıyn dep turmyn degen oı keledi. Óz janyńnyń máselesin ańǵarý degenimiz – osy. Bul – ómir mánin joǵaltýdyń alǵysharty.

* * *

Áńgimemdi tynyshtyqta jazý úshin úı jaldap alýdy baıaǵydan bergi ádetim. Úı ıesi ketisimen kıimimdi aýystyrdym da, iske kiristim. Aldymen bólmeniń jıhazdaryn jazýyma meılinshe bóget bolmaıtyndaı yńǵaılastyryp alý kerek. Kóp oılanbastan shetkeri turǵan súıegi aýyr aǵash ústeldi kákir-shúkirinen bosatyp, daryldata súırep, tóbeden salbyrap turǵan solǵyn shamnyń astyna, bólmeniń ortasyna qaraı, terezege qarama-qarsy ornalastyrdym da, ústine qaǵazdarymdy, kúlsalǵysh, eki-úsh qalamdy uqyptap jınap qoıdym. Qaraýsyz qalǵan eski buıym kádimgi jazý ústeline aınalyp shyǵa keldi. Sosyn osy bir kóriniske qyzyǵa kóz tastap, dıvanǵa jaıǵastymda, úlken oıǵa shomdym. Bul shyǵarmashylyq demalysty uıymdastyrý úshin birneshe kún damyl tappaı, ábiden sharshap qalǵan ekem, sálden soń japqyshty jamyla sap, uıyqtap ketippin. Tún ortasynda qyzdyń jylaǵan daýysynan oıandym. Basymdy kótersem ol tereze jaqtaǵy tósekte basyn tómen salyp, tizesin qushaqtap otyr eken. Uıpa-tuıpa shashy betin jasyryp, tizesine tógilip jatyr. Eski kóıleginiń keı jeri jyrtyq. Oqystan basyn kóterip, janarymen janshyp tastaıtyndaı. Kózi qandaı eken? Qorqynyshty fılmdegideı tutas qap-qara bolsa she? Qoınyma jylan salyp jibergendeı denem muzdap barady. Eń durysy tynysh jata berý; ótirik uıqysyraǵandaı bolyp qozǵalaqtap, dıvannyń arqalyǵyna qarap jatyp aldym. Kózimdi tars jumyp, endi kelýin kútip em, kelmedi. Qulaǵymnyń túbine demalyp, qan uıyp qalǵan kózderin tańdana jumyp-ashyp, shashymdy ıiskep, men qozǵalǵan sátte buryshqa dybyssyz jetip baryp, otyra qalatyn shyǵar dep oılap jatqanda qaıta uıyqtap ketippin. Sol túni úıde jalǵyz emestigimdi túsindim. Tańerteń oıanyp alyp, túndegi oqıǵanyń ne óńim, ne túsim eken aıyra almaı oıym onǵa bólinip, sanam sarsańǵa tústi. Páterdiń teriskeıge qaraǵan terezesi kóńilsizdik kóleńkesimen kúrese almaı, bólmeni eńseńdi ezetin muń kómkerip turdy. Bundaı kezderi qozǵalmaı jata bergiń keldi. Joǵarǵy jaqtaǵy tósekte túndegi qyz áli otyrǵan sıaqty. Men oıandym degendeı tamaǵymdy kernep aldym da, basymdy jaılap kóterip, tósek jaqqa qaradym. Eshkim joq eken. Júregim ornyna tústi. Budan keıin ol qyzdy taǵy eki ret anyq kórdim. Biraq qatelesýim de múmkin. Ekinshi baıqaǵanym bylaı boldy: shataspasam jazýǵa otyrǵan alǵashqy aptanyń sońǵy kúnderi. Tańerteń ádettegideı tamaqtanýǵa shyqqanda áńgimeniń aýanynan aryla almaı júrip, esik kiltteýdi umytyp ketippin. Esime túsip qaıta bardym. Baspaldaqpen kóterilip kele jatqanda ańǵardym, kilt salatyn tesikten qap-qara kóz jyltyldap qarap turdy. Men alǵashynda ornymda bógelip qalyp, sosyn túk baıqamaǵansyp bardym da, esikti kilttedim, sosyn jedel baspaldaqtarǵa qaraı umtylǵan edim. Sodan bastap páterge kóterilip kele jatqanda kilt salatyn tesikke qaramaıtyn boldym. Múmkin ol qarap turǵan shyǵar... Sońǵy ret órttiń ishinen kórgem.

* * *

Jazaıyn dep júrgen áńgimemniń jelisi Nurgúl degen qyz jaıly edi. Múmkin hıkaıat ta bop qalar. Ony endi jazylý barysynda kóremin. Negizgi qańqasy jasaýly tur. Tús pen óńniń arasyndaǵy adasý týraly bolmaq. Nurgúl — on jetinshi kókteminde aýylǵa qydyryp kelgen qalalyq jigitke aldanyp, eresek ómirge endi aıaq basqan boıjetken. Bolashaǵyna degen qorqynyshtan aryla almaı júrgen kezi. Bir kúni ol tús kóredi. Túsinde kórshi úıdiń ıtteri qýyp kele jatyr eken. Qan kópirikteri aǵyp, arsyldap kep, endi qabaıyn dep jatqanda, sol mańnan ótip bara jatqan synyptasy Danıar ony qutqaryp alady-mys. Aýyldyń qoıyn baǵatyn, qara tory, qashan kórseń jupyny kıinip júretin Danıardy aýyl qyzdary mensinbeıtin. Bul oqıǵadan soń Nurgúl «qutqarýshy» synyptasymen aýyl shetindegi ózen jaǵasynda serýendep, kirpik astymen zertteı bastaıdy. Jáne qarapaıym qoıshy balasynyń kózderinen keremet tunyqtyqty, jylylyqty, esin bilgeli ákesinen kórmegen meıirimdilikti sezinip, sergeldeńge túsedi. Endi qarasa ekeýi appaq gúlge oranǵan qyrda aspanǵa qarap, armandap jatyr. Danıar bala kezden beri saqtaǵan syryn ashyp, Nurgúldy súıetinin aıtady. Ekeýi bir-birin jańa kórgendeı qaýyshyp, raýandap atyp kele jatqan tań shapaǵyna shomylyp aımalasady eken deıdi. Sodan túsinde Nurgúl es-tússiz Danıarǵa ǵashyq bolady. Asaý attaı týlaǵan júregi keýdesine syımaı, ǵashyǵyn qushyp: «Danıar, alystan izdegen baqytym munshalyq jaqynda júrgenin kórmegen soqyr ekenmin, men seni ...» dep, aǵynan jarylar sátinde anasy oıatyp jiberedi. Uıqy qushaǵynan júregi dúrsildep oıanǵan Nurgúl bunyń bári tús ekenin túsinip, eshnárseni kóńiline almastan, ádettegideı oqý quraldaryn jınastyrady da, mektepke shyǵady. Dál osy kezde tús pen óńniń arasynda kele jatqan Nurgúlge kórshi úıdiń ıtteri tap bermesi bar ma? Jańa ǵana kórgen tústegideı. Janushyra qashqan qyzdy, ıtter odan saıyn órshelene qýa jóneledi. İshindegi ala tóbet eki sekirip, Nurgúldy jyǵyp alady da keýdesin eki aıaǵymen basyp, betine tónip, yryldap, endi qabatyn sátte «qanq» etedi de, oń jaqqa qaraı qulaıdy. Janaryn jas jýyp, óziniń ókisigine ózi tunshyqqan Nurgúl tek kóz aldynyń buldyrap bara jatqanyn sezedi-mys. Esin jısa Danıardyń qushaǵynda, aǵyl-tegil jylap jatyr. Danıar bolsa «janym-aý, jylamashy endi, janym, jylamashy...» - dep jubatyp álek. Nurgúl bolsa, jigittiń qushaǵyna odan saıyn ene túsip, odan saıyn óksıdi. Ol ózin sonshalyqty qorǵansyz sezinip, sol qorǵansyzdyǵynyń daýasyn Danıardyń qushaǵynan tapqandaı bolady. Sosyn jastaryn súrtip, qutqarýshysynan kóz almaı: «Danıar, meni qorǵashy, men seni túsimde kórdim, men saǵan ǵashyqpyn!» - dep aıtýǵa oqtalyp jatqanda anasy uıqysynan taǵy oıatyp jiberedi. «Jyn qaqty ma eı, jylap jatqany nesi? Bar sabaǵyńa!» dep zekip jatyr eken. Túsi me, óńi me? Osy kezde oqyrman sanasyna psıhologıalyq talastar men mıǵa shabýyl ádisin qoldanamyn. Keremet áńgime bolady. Qyz qorqyp úıden shyǵady. Jo-o-oq, kórshi úıdiń ıtteri kezdespeıdi. Aman-saý sabaǵyna barady. Tek áldene ózgergen, Danıardan janaryn jasyryp, ózimen-ózi arpalysyp júr. Bir jaǵynan taǵy oıanyp ketip, júregindegi qaýyz jaryp kele jatqan sezimi túsiniń ishindegi tús bolyp shyǵar ma eken degen kúdik, kúdik emes – qorqynysh; ekinshi jaǵynan, túndegi tátti sátterdi ańsaǵan kóńilin jegideı jegen jalǵyzdyq. Onyń Danıarǵa degen kóńili túbegeıli ózgergen. Búgingi tús – mahabbatty zulymdyq retinde qabyldap, sezimnen jerinip qalǵan tándi jibitip, Nurgúldi ómirge qaıta ákelgendeı boldy. Onyń kóz aldynan Danıarmen aımalasqan sátter ketpeı qoıdy. Eshkim kóńil aýdarmaıtyn tuıyq qoıshynyń ulynda eń asyl, eń qadirli minez qyrlary bar eken. Shyndyǵynda izdegen baqyty alysta emes, kórshi partada otyrǵanyn túsinedi. Sabaqtan shyqqan soń aýyl shetindegi ózendi jaǵalap, jalǵyz ózi serýendep kelgen Nurgúl úıge kire sap keshki bı alańyna barýǵa daıyndalady. Bı keshinde ózi alǵashqy qadam jasap, ǵashyǵyn bıge shaqyrady. Nurgúl ózine ǵana tanys, túsinde sezingen tátti sezimniń ón boıyn baýrap, ómiri túrli-tústi boıaýlarǵa ózgerip bara jatqanyn sezedi. İshinen qaıta-qaıta «bul meniń túsim emes, bul meniń taǵdyrym» dep qaıtalaı bergeni de sondyqtan. Sosyn ǵashyǵynan qarańǵydan qorqatynyn, úıge deıin shyǵaryp salýyn ótinedi. Sol túni Danıar da bar syryn aıtady-mys. Aıtqanda qandaı, bala kezinen tom-tom romandar oqyp, kitaptar áleminde ómir súrgen ol Nurgúldi tańqaldyrdy. Ekeýi tabysyp, aspanda jańa juldyz paıda bolǵan syndy — jańa kishigirim álem dúnıege keldi. Túnde ystyq qushaqtar, tań ata qımas qoshtasýlar. Olar mektepti támámdap biri jumys isteý úshin, biri oqýǵa túsý úshin Qaraǵandyǵa keledi...

Osy jerge deıin jazyp keldim de, tosyn jaǵdaıǵa tap boldym. Alǵash ekeýiniń kezdesýin jazyp jatqanda ashyq turǵan terezemniń syrtynan jigit pen qyzdyń áńgimelesken daýystary emis-emis estilip turdy. Jazýymdy toqtatyp, tyń tyńdap em, eregiskendeı aýyzdaryn ashpaı qoıdy emes pe? Jaza bastasam qaıta sóıleıdi. Sybyr-sybyr, kúbir-kúbir. Erteńinde Nurgúl men Danıardyń balalyǵy ustap, birin-biri qýyp, oınap júrgen sátterin jazyp jatsam, keshegi ekeý taǵy terezemniń aldyna kelip, teńgeniń syńǵyryndaı kúlkisin shashyp, asyr salyp oınasyn kep. Úshinshi kúni qalalyq aldap ketken jigit Nurgúlge kep, Danıar ekeýi urysyp qalýyn jazdym. Qyzyǵy, álgi belgisiz ekeý týra meniń terezemniń aldyna kelip uryspasy bar ma?! Bárin túsine qoıdym. Bular — meniń áńgimemdegi keıipkerler. Ne istesem eken?! Qalaı bolǵanda da eksperıment kerek. Osy oımen álgi qalalyq jigitti Danıarmen kezdestirmek boldym. Óz keıipkerińmen oınaý degen asa qorqynyshty. Sebebi áńgimeniń ishinde óziń de júresiń. Iaǵnı, bul oqıǵalar meni de aınalyp ótpeıdi. Olardyń áseri ózime de tıedi. Asa saq bolý kerek. Men áńgimememdi bylaı jalǵastyrdym: «...Jumystan kelgen Danıar páteriniń esigi aldynda jatqan hatty alyp, asyǵys kóz júgirtip shyqty. Sosyn jalǵyz paraqtan taǵdyryn oqyp shyqqandaı, eseńgirep, qaltasynan kiltin alyp, suryqsyz tartqan páterine engen. Áp-sátte keýdesin muń qaýyp, janaryn endi qaıttym degen sharasyzdyq suraǵy tumshalady. Hatty qaıtalap oqymady da. Danıar áldekim uıymdastyrǵan oıynǵa tap bolǵanyn ishteı sezdi, biraq onyń naqty kim ekenin oılaǵysy kelmedi. Sebebi barlyq joldar «taǵdyr» atty sózge kelip tuıyqtalady... Danıar ózimen-ózi kúbirlep, «...eger barlyǵy men kúdiktengendeı bolsa, bul oıymnyń ózi bir jerde qaǵazǵa túsip jatyr. Iaǵnı, ol — meniń oıym emes...» -dedi.» Budan artyq jaza almadym. Endi ne ister eken? Erteńinde Danıardy kúttim, ol kesh qaraıǵanda áńgimemde jazylǵan jerge, terezemnen alaqandaı bop kórinetin alańǵa keldi. Tań ata álgi qalalyq jigit dostarymen kelip, qatty soqqyǵa jyǵyp, baǵana shamynyń astynda ólimmen qaýyshty. Al Nurgúl men oılaǵannan da myqty bop shyqty. Ol Danıarǵa jazǵan hatymdy taýyp alyp, jarty aıdan astam sol alańqaıdan shyqpaı qoıdy. Tań atqansha tabyljymaıdy ózi. Bir kúni bólmeme kirip kelmesi bar ma? - Otyryńyz... – dedim. - Nege siz meni túnimen ańdısyz? - Men jazýshymyn. Bir áńgimeni jazyp bastap em... Ańdyp júr dep oılaısyz ba? - aqtalýǵa sóz taba almaı qaldym. Bólmede úshinshi adamnyń bolǵany qandaı jaqsy degen oı keldi. - Bizdiń taǵdyrymyzdy jazyp jatyrsyz ba? - Taǵdyrlaryńyz laýhýl maǵfýz taqtasyna jazylyp qoıylǵan, meniki qaıtalaý shyǵar... Qaıta jazýǵa bolady dep oılaısyz ba? – qarsy suraq qoıý qarym-qatynasty tym kúrdelendiretini belgili ǵoı. Osy suraqty qoımaı-aq qoıý kerek edi. - Ony aman alyp qalýǵa bolar edi ǵoı?! - Ólim máńgiliktiń dúnıege kelýi emes pe? – dedim kúmiljip. - Sen Danıardy óltirdiń... Solaı ma? - Danıar ómirde bolǵan ba, joq pa? Álde tús pe bári, barlyǵynyń jaýaby osynda jatyr. Tús pe, óń be? – bul suraqty ózime de qoıdym, jaýabym joq. Nurgúl keremet ádemi eken, jazǵanymnan da súıkimdi, oılaǵanymnan da kerim. Men onyń munshalyqty kórkem ekendigin jetkize almaǵan ekem ǵoı!.. Sonda oılap tapqan keıipkerim meniń qıalymnyń ǵana jemisi emes bolǵany ǵoı?! Onyń dúnıege kelýine basqa kimniń áseri bolýy múmkin? Múmkin men de bireýdiń keıipkeri shyǵarmyn. Jazyp jatqan bul áńgime de sonyń ıdealary. Tipti osy oılarymnyń ózi bir jerde qaǵaz túsip jatqany ǵoı. - ... - Iá, men sizdi ańdyǵanym ras – dedim, óz oıymnan aryla almaı, alǵashqy suraqqa qaıta oralyp, - bulaı bolady dep josparlamaǵan edim. Men sizdi ózim jasap alǵam, siz meni qaıdan taýyp aldyńyz? - Bizdiń taǵdyrymyzdy qaıta jazýǵa, túzetýge bolady ǵoı sonda... - Danıardy aman alyp qalý múmkin emes edi, onyń tańdaýy óz qolynda boldy. Meniń de qolymda emes. - Siz bizdi jazyp jatyrsyz? Qalaı qolymda emes deısiz? - Men sizdiń bul úıge kirip keletinińizdi jazǵan joqpyn... Men sizdi óltire de almaıtyn bolǵanym ǵoı... - Ólim jaıyn siz aıtpańyzshy... - Al Danıardy men óltirdim... - Bunyń bári tús deńizshi! Oıatyńyzshy meni! - Maǵan óltirtti... Ol shydamaı býlyǵyp jylap, esikti tars etkizip shyǵyp ketti. Men qaǵaz ben qalamnan basymdy kótermeı otyra berdim. Sodan kúnde keletin boldy. Aıqaı-shý, urys. Men jazý ústelimnen qozǵalmaımyn. Jaz boıy óńdirip eshteńe jaza almadym. Bir kúni ádettegideı syrttan keshki tamaǵymdy iship, asyqpaı baspaldaqpen páterime kóterilsem, esik ashyq tur. Jazbalarymdy oılap, ishke júgirip endim. Bólmeniń astan-kesteni shyqqan. Qaýyrsyndaı shashylǵan paraqtar, qulaǵan kitap, kórpe jastyǵymmen qosa tóńkerilip jatqan tósek. Jazý ústelimde áńgimemniń kúnde-kúnde óshirip, qaıta jazatyn paraǵy ǵana qalypty, betinde: «Uıqydan oıan...» degen jazý tur. Nurgúl ózi jaza almaıdy. Sebebi ol — keıipker. Kim jazdy sonda? Bul kimniń áreketi?! Áttegen-aı, jylaǵanynan, shashyn julyp shyńǵyrǵanynan lázzat alýshy edim, rahattanýshy edim. Kórpe-jastyq, ústel, jazbalardyń bárin bólme ortasyna úıdim de, astynan ot tutatyp, shyǵyp kettim. Baspaldaqtan túsip bara jatqanda esikten álgi qyzdyń qarap turǵany sezildi. Biraq artyma burylǵan joqpyn. Órtenip jatqan úshinshi qabattaǵy páterge aıaldama jaqtan qarap turǵanda, terezeden dalaǵa umtylǵan jalynnan qyzdyń tolyq beınesi kórindi. Ol alasuryp, aıqaılap, aýzynan ot búrkip jatty.

Almaz Ámirbekuly MYRZAHMET Qaraǵandy qalasy, Qarqaraly aýdany, Qarynshı aýylynda dúnıege kelgen. Respýblıkalyq «Qasym» ádebı-qoǵamdyq jýrnalynyń jaýapty hatshy qyzmetkeri. «Hanshaıym» kitabynyń avtory.