2005-2006 jyldary KVN oıyndary eń alǵash kórsetile bastaǵanda jurtshylyqtyń nazaryna iligip, jas býynnyń kóńilinen shyǵyp, úlken aýqymdy jobaǵa aınalǵan bolatyn. KVN oıyndary sol kezdegi biraz jastarǵa óner salasyna jol ashyp bergen edi. Shyǵarmashylyq jolyn eń alǵash dál sol KVN-nen bastap, búginde kıno salasyna, rejıserlyqqa bet burǵan akter Shapaǵat Orynbaev jas býynǵa eń aldymen KVN oıynshysy, keıinnen jalpaq jurtqa rejıser, akter ári ánshi bolyp tanylǵan. «25 teńge», «25 teńge 2», «Ómir-aı», «Zor» jáne t.b. kınotýyndylardyń rejısery, túrli áleýmettik, onyń ishinde ásirese jemqorlyq máselesine qatysty qysqasha tanymdyq vıdeorolıkterdiń avtory búginde nemen aınalysyp júr? Qamshy.kz aqparat agenttiginiń tilshisi kópten beri kórinbeı ketken Shapaǵat Orynbaevpen suhbat qurǵan bolatyn.

– Qaıyrly kún, Shapaǵat myrza! Birazdan beri kógildir ekrannan kórinbeı kettińiz. Qazir nemen aınalysyp júrsiz? Halyqty qandaı jańalyqtarmen qýanta alasyz?

– Qaıyrly kún! Qazirgi ýaqytta men basqa salaǵa aýysyp ketpedim, tek osy 2007 jyldan beri kıno álemine kirgennen beri sodan qol úzbeı kelemin. «Kózden tasa bolyp ketti» degen sózderdi jıi estıtin boldym. Ne úshin? Jalpy, men kınorejısser retinde jumysymdy bastaǵan kezde kóbine ózim túsetin edim, ózim túsirgen kınolarda da keıbir epızodtaryn oınaımyn. Sodan bolar, kınoǵa ózim túspesem, Shapaǵat kıno túsirip jatqan joq degen túsinik qalyptasyp qalǵan. Búkil Qazaqstan boıynsha emes shyǵar, árıne, degenmen Shymqaladaǵy nemese Almatydaǵy meni syrtymnan tanıtyn kórermender solaı oılap qalady. Alaıda men eshqaıda ketken joqpyn, tek kınoǵa túspeı qoıdym.

2009 jyly rejıserlyq postqa otyrǵannan beri 14 shaqty fılm túsirdim. Arasynda elge tanylǵandaryn qysqasha atap óteıin: 2009 jyly «25 teńge» , «25 teńge 2» bolǵannan keıin «Ózimiz» degen kıno túsirdik, keıin araǵa ýaqyt salyp «Ómir-aı» degen kıno túsirildi Nurjan Kermenbaevtyń qatysýymen. Sonan soń «Ómir-aı» fılminen keıin mende, oryssha aıtqanda, «provalnyı proekt» boldy «Shymkentshe tonaý» degen. Ol fılm meniń ruqsatymsyz ıýtýb jelisine tarap ketti, bitpegen kıno edi, biraq sottasqan joqpyn. Shıki dúnıe kórermenge taralyp ketken soń biraz syndar aıtyldy. Odan keıin «Óıtkeni shymkenttik» degen Jánibek Shanqaraevtyń túsirgen fılminde basty róldi oınap, kózge bir kórindim. Ol kıno kınoteatrǵa shyqqanymen, ıýtýb jelisinde jáne telearnalardan kórsetilmedi. Sondyqtan da bolar, halyq ol kınony shyqpaı ketti dep oılaıdy, sebebi «Óıtkeni shymkenttik» fılmin «Shymkentshe tonaý» fılmimen shatastyrady. Sonyń saldarynan qatty-qatty syndar aıtylyp, kúızeliske túsken jaǵdaıym bar. Keıin ózim eki kemeniń basyn ustaǵan sýǵa ketedi demekshi, eger men tek rejıssýra men senarımen aınalysatyn boldym, al kınoǵa ózim túspeımin. Keıin «Hello, aýyl» degen kıno túsirdim, ıýtýb jelisinde 2 mıllıonnan astam kórilim jınaǵan, telearnalardan kórsetildi. Sonymen birge «Asyl arnadan» kórsetilgen  Jandos Qusaıynov baýyrymyz túsirgen «Kóke» fılmine tústim.

Birshama ýaqyttar ótkennen keıin Serik Talasov esimdi rejısermen birlesip áleýmettik jelilerde taralǵan tanymdyq, tárbıelik máni bar, korrýpsıaǵa qarsy, halyqqa bir oı salatyn qysqa metrajdy fılmder túsire bastadyq. Sol aralyqta biraz ýaqyt ótip, men otbasymmen Almaty qalasyna kóship keldim. 2017 jyly Erkebulan Moldashov degen inim, «BN» tobynyń prodúserimen «Zor» degen kıno túsirdim, bul fılm halyq arasynda biraz taraldy. Bul fılmnen keıin, qazir «Bas prodakshn», ıaǵnı  NTK telekanalynyń tapsyrysymen «Chýjıe grehı» atty ýkraındar senarıin jazyp jatqan teleserıaldyń túsirilimin júrgizýdemiz. Bul — 70 mınýttan turatyn 120 serıaly teleserıal. Túsirilim jumystary áli alty aıǵa júrgiziledi. Elimizde bul alǵashqy eń kóp serıaly telehıkaıa bolmaq. Bul ýaqytqa deıin buǵan uqsas serıal túsirilmegen, eń kóbi «Aıman-SHolpan» atty 100 serıadan turatyn telehıkaıa boldy.

– Sizdi halyq eń birinshi Kóńildi tapqyrlar klýbynyń (ári qaraı KTK) oıynshysy retinde tanydy. Sol jóninde áńgime aıtsaq. Búginde Jaıdarman oıyndaryn kóresiz be? Burynǵy qaljyń men qazirgi qaljyńnyń aıyrmashylyǵy, ázilderdiń sapasy qandaı?

– Qazir jaıdarman kóremin. Qazirgi KTK men burynǵy KTK-nyń aıyrmashylyǵy: buryn biz oınaǵan kezde ázilderimiz taza emes edi, biz saıasatty da qozǵaýǵa múmkindik boldy, alaıda saıqymazaq, jeńil ázildermen halyqty kúldirdik. Al ázildiń sapasyna keler bolsaq, meniń oıymsha, qazirgi ázilder KTK strýktýrasyna kelgende óte durys. Tek qazir komanda kóp. Nege bári burynǵy KTK komandalaryn jaqsy deıdi? Óıtkeni osydan birneshe jyl buryn komandalar az edi. Bes-alty komandanyń baqtalastyǵyn kórgen kórermen sol kezdegi oıyndy jaqsy dep eseptep, komandalardy este saqtap qalatyn. Al qazir halyq jaıdarmanshy komandalar kóp bolǵandyqtan barlyǵyn birdeı este saqtap qala almaıdy, tek qana úzdikterdi qarap, qalǵandaryn sapasy tómen komandalar dep esepteıdi. Men bul pikirmen kelispeımin. Qazirgi Jaıdarmannyń sapasy joǵary dep sanaımyn. 

Ózime keler bolsaq, maǵan «Nazar aýdar», «Arala-As», «Bolashaq» komandasy, sonymen qatar, ózimizdiń Shymkent qalasynyń birneshe jaıdarmanshylary «Shymkent jastar quramasy», «Arystyń jigitteri» sekildi komandalardyń ázilderi qatty unaıdy. Sonymen birge aldyńǵy býynnan «Óner qyrandary», «Agrarka sarbazdary» men úshin óte keremet komanda. Al ózimizben qatar oınaǵan «Tehas» komandasy jáne basqa bizben qatar oınaǵan komandalardyń bárin jaqsy kóremin.

– Shyǵarmashylyq jolyn birge bastaǵan jigittermen búginde qarym-qatynasyńyz qandaı?

– Barlyǵymen kórisken jerde sálemimiz túzý, keıbireýlerimen áli kúnge deıin jumys istesip kelemiz, keıbireýlerimen dos retinde aralasamyz, óner joly bizderdi toǵystyryp jatyr. Degenmen árkim ár salaǵa ketkennen keıin dál burynǵydaı tyǵyz baılanysta emespiz.

«Kóz tımesin» KVN komandasynyń jigitterimen áli kúnge deıin jaqsy aralasamyz, otbasymyzben jaqsy qarym-qatynastamyz. Ónerde de, ómirde de dostyǵymyz ajyramady. Marat Dostaev qazir akter, kınoakter, shoýmen, Aıbek Baınazarov Djekson atymen tanylǵan ol qazir Aıba esimdi laqap atpen ózi án jazady, Erlan Aıtpaev – Eralash ol memlekettik jumysqa ketti, Shymkenttegi Jastar ortalyǵynyń bastyǵy boldy, Danıar Áljanov degen jigit ánshi bolyp ketti, jalpy, ónerden eshqaısysy da alystap ketpedi. Sonymen qatar, kezinde birge oınaǵan «Tehas» KVN komandasy búgingi «Nysana» teatrynyń jigitterimen óte jaqsy aralasamyz, kez kelgen qýanyshta birgemiz.

– Teatrǵa bet burý oıyńyzda joq pa?

– Shynymdy aıtsam, joq. Men teatr aktery emespin, janym kınony súıedi. Teatrlyqqa buryn da kele almaǵanmyn. Meniń tabıǵatym senarı jazý, rejıserlyq etý jáne kınoda akter bolýǵa arnalǵan dep oılaımyn.

– Joǵaryda atap ótken «Baqytsyzdar baǵy» telehıkaıasyna tolyǵyraq toqtalsańyz. Senarıin kim jazdy? Kıno ne jaıynda? Qandaı belgili tulǵalardy kóre alamyz bul serıaldan? Akterlyq ujym qalaı jasaqtaldy?

Serıal NTK arnasynyń tapsyrysymen «Výzery», «Aıjan» degen serıaldardy túsirgen «BasPro» degen prodakshnnyń oryndaýymen osy serıalǵa meni Aqylbek Dosjan rejıser retinde shaqyrdy. Joǵaryda aıtyp ótkendeı, bul serıaldyń senarıin ýkraın azamattary jazǵan orys tilinde, 120 serıadan turady, biraq arnaıy qazaqtyń mentalıtetine laıyqtap jazyp jatyr. Oryssha ataýy «Chýjıe grehı», efırge shyǵatyn kezinde ataýyn ózgertemiz, ázirge «Baqytsyzdar baǵy» dep qoıdyq. Dana Kentaı atty ánshiniń «Baqytsyzdar baǵy» atty áni fılmniń saýndtregi bolady. Fılmniń ózi úsh-tórt januıa jaıynda bolmaq. Sol baıaǵy aýyldan kelgen qyz, qaladan barǵan jigit degen sıaqty jattandy dúnıeler bar. Jalpaq tilmen aıtqanda, ózimiz jek kórip turyp, alaıda hıt bolyp ketetinin ishteı sezip turǵan telehıkaıa. Alaıda, sheteldiń «Kelin», «Qyz ǵumyry» degen sıaqty serıaldarǵa qaraǵanda senarıi áldeqaıda myqty dep aıta alamyn. Negizinen qozǵalatyn máseleler baılyq, satqyndyq, jemqorlyq jáne basqa da ómirlik máseleler qozǵalady. Akterlyq quram – elý paıyz jastar, elý paıyz úlken jáne orta jastaǵy kisiler. Bas prodakshnmen kelisim boıynsha, serıalda oınaıtyn elge tanylǵan azamattardyń esimin ataı almaımyn. Al jas býyn men jańa talanttar óte kóp.

– Bul fılm qashannan bastap kórermenge jol tartady?

– NTK telearnasynan kórsetilimi qarasha aıynan bastap kórsetiledi. Alǵashqy serıalary teledıdarda kórsetilip jatsa da, bizdiń túsirilim jumystary aıaqtalmaıdy. Joǵaryda atap ótkenimdeı, qańtar aıynyń sońyna deıin túsirilim jumystary jalǵasady. Al onyń bastalǵanyna búgin eki aı boldy, alǵashqy bir aı kastıng, ıaǵnı akterlar ujymyn jasaqtaý ári túsirilimge daıyndyq kezeńi bolsa, keıingi aıda birden túsirilim jumystary bastaldy.

– Búginde qazaq kınolary prokatqa kóptep shyǵyp jatyr. Árıne, qýantarlyq jaǵdaı. Alaıda olarǵa qatysty aıtylatyn syn men min áli de tolastar emes. Kıno salasynda uzaq ýaqyttan beri eńbek etip júrgen rejıser retinde qazaq kınolaryna berer baǵańyz nemese aıtar synı pikirińiz bar ma?

– Aıtarlyqtaı syn bar deı almaımyn, sebebi ózim sol synaqtarǵa túsip qalatyn azamattardyń birimin. Halyqtyń synyna túsken kezde arnaıy dáleldermen ózińdi aqtap shyǵa almaısyń. Endi ǵana damyp jatqan el bolǵandyqtan da halyqtan syn estiledi, ol qalypty jaǵdaı dep oılaımyn. Mysaly, buryn «Jaraly sezim» atty fılm shyqqanda halyq onyń sapasyna qaraǵan joq, ol birden hıt bolyp ketti, al qazir sapaly dúnıeler kóp shyǵyp jatyr, biraq aıtylatyn syn da kóp.

Maǵan unamaıtyny – kóptegen kınolar oryssha shyǵady. Kınoteatrdan shyǵatyn kez kelgen komersıalyq fılmder orys tilinde túsiriledi. Bul – tolyqtaı kınoshnıkterdiń kinási emes, oǵan halyqtyń da kinási bar. Mysaly, ózim talaı ret kórdim, kınoteatrǵa kelip turǵan adamdar pálen degen qazaqsha kıno dese, «oı qoıshy, Transformerge kireıikshi, qazaqsha fılmdi ıýtýbtan kóre salamyn», - deıdi. Iaǵnı, halyqtyń ózi qazaqtyń kınosyna aqsha tólep kirgisi kelmeıdi. Sheteldiń kınosyna aqshasyn aıamaıdy da, "qazaqtyń kınosyn ınternetten kóre salamyz", - deıdi. Keıinnen biz kınodan ózimizdi aqtaı almaǵannan keıin sponsorlar da kelesi de kólemdi qarajat bólmeıdi, al mundaı jaǵdaı sapaǵa keri áserin tıgizedi. Degenmen qazir de memlekettiń qarjysyna túsirilgen jaqsy, sapaly kınolar shyǵyp jatyr. Degenmen kıno salasynda júrgenderdiń atynan halyqqa aıtarym ózimizdiń kınony qoldamaıynsha bizde sapa óspeıdi.

Kórshi Ózbek elin mysal retinde alaıyq, olar nege bizden kıno salasynda ozyp ketti? Onyń qysqasha tarıhy: men óz kózimmen olardyń zańdaryn oqydym, 90 jyldary Keńes úkimeti quldyraı bastaǵanda bizdegi kóp qazaqfılm mamandary Reseıge qashyp ketip qaldy. Al Ózbekstannyń marqum prezıdenti Islam Karımov «Eger Ózbekstannan biz táýelsizdik alǵannan keıin bireý ketetin bolsa, qaıtyp kirgizilmeıdi» degen zań shyǵardy. Al búginde Ózbekstannyń medısınasy da, olardyń kınosy da bizden myqty. Sebebi, sol kezdegi bilikti mamandar óziniń elinde qalyp, jastardy tárbıeleı bastady. Al bizdegi dosent, doktorlardyń barlyǵy shetelge ketip qaldy. Sonymen qatar Ózbekstanda «Eger Tashkent qalasyndaǵy kınoteatrlarda bir aıda 3 ulttyq fılmder kórsetilmese ol kınoteatr jabylyp qalady» degen zań shyq.  Mine, qandaı myqty zań! Sonda kınoteatrlar ózderiniń kásibi toqtap qalmas úshin ózbekfılmdi ózderi qarjylandyryp otyrdy. Az ýaqyttyń ishinde Ózbek fılmi sonshalyqty damyp ketti de, tipti biz ózbekterdiń fılmin kóre bastadyq.

Keıinnen Álıa Nazarbaeva osy kıno salasyna bet buryp kómekteskeli beri bizde Aqan Sataevtyń, Rashıd Súleımenovtyń jáne basqa da myqty rejıserlardyń sapaly dúnıeleri shyǵa bastady. Alaıda joǵaryda atap ótken Ózbek eliniń zańyn bizge de endirsek áli de kesh emes dep oılaımyn. Al bul zań engizilse bizge úsh-aq jyl jetedi, halyq ózi Qazaqfılmge aǵylyp kele bastaıdy. Sonan keıin ózara baqtalastyqpen ishinen sapaly men sapasyz dúnıeler belgili bolady. Bizdegi jas rejıserlar da, bizdiń senarı de, sapa da Ózbekstanmen salystyrǵanda on ese myqty dep aıta alamyn, tek qoldaý az.

– Endi sizdiń jeke ómirińizge qatysty birer sóz qozǵasaq. Otbasylyq jaǵdaıyńyz qandaı? Qansha bala-shaǵańyz bar?

–  Jeke ómirime keler bolsaq, men óte kesh úılengen azamattardyń birimin, 28 jasymda úılendim, otaý qurǵanyma 4 jyl boldy, úsh jasar ulym bar. Jaqynda otbasymmen Almatyǵa kóship keldik, eki bólmeli páterdi jalǵa alyp turamyz, búginde aqsha jınap júrmin.

– Bolashaqqa josparlaryńyz qandaı?

– «Baqytsyzdar baǵy» telehıkaıasyn aıaqtaǵannan keıin alda «Moıa haıpovaıa mahabbat» dep atalatyn joba kútip tur. Búginginiń eń ataqty termıni «haıp» týraly komersıalyq baǵytta romantıkalyq, fantasıkalyq komedıa túsirmekpin. Fılm haıpqa jaqyn qyzǵa ǵashyq bolatyn ózine senimsiz jigit jaıynda bolmaq Fantasıka bar bul fılmde. Alǵashynda basty rólge Aıjan Baızaqova nemese Maqpal Isabekova túsedi dep oılaǵanmyn, al jigittiń róli bir personajdyń úsh túrli keıipke aınalýyna qatysty Aıbek Baınazarov, «Nazar aýdar» KVN komandasyndaǵy Aqbolat jáne vaıner Seka oınaıdy degen jospar bar.

– Tanymdyq qysqa metrajdy fılmderdi túsirýdi qaıtadan qolǵa alasyz ba? Sol vıdeorolıkterińizdi sponsorlarǵa usynyp kórdińiz be?

– Mindetti túrde, bul jobany qaıtadan qolǵa alatyn bolamyz. Joǵaryda atap ótken jobalarymdy bir rettep alǵannan soń bul iske qaıtadan kirisemin. Qazir mende 20-dan astam qysqa metrajdy fılmderdiń senarıi jazylyp tur. Al demeýshi qatysty aıtatyn bolsam, shyny kerek, men demeýshilerge baryp ábden sharshaǵan, aýzy kúıgen adammyn. 

– Búgingi jastarǵa, jalpy qoǵamǵa aıtaryńyz bar ma?

– Qoǵamǵa aıtarym – qazaq kınosyn 50-60 jyldan astam tarıhy bar Gollıvýdpen salystyrmaı, otandyq týyndylarǵa qoldaý kórseteıik. Kıno salasy – da táýelsizdigin 27 jyl buryn alǵan dál Qazaq eli sıaqty jas, endi damyp kele jatqan sala.

– Kóp rahmet! Kıno salasyna qatysty tushshymdy suhbat qurdyq dep oılaımyn. Aldaǵy isterińiz berekeli bolsyn!