Dúnıe bir qısyq jol burańdaǵan-oý, Abaıkók,

Baq taısa basta dáýren tura almaǵan,

Ótedi dáýren abaı bol...

(Halyq áninen)

***

Baqytnur Qunapıauly – 1985 jyly QHR Sanjy qalasy Ashyly aýyly Qarasaı degen jerde dúnıege kelgen. Meniń - týǵan naǵashym. Bir atadan segiz bala bolǵan. Onyń ekeýi qyz, altaýy- ul. Artynda týǵan anasy (Kúlimqan 75 jasta) úlken eki aǵasy (Amanqazy Qunapıauly, Qalıǵazy Qunapıauly) eki ápkesi ( Meniń anam – Meıramgúl Qunapıaqyzy jáne Tóleýgúl Qunapıaqyzy) bir qaryndasy (Nursaýle Qunapıaqyzy) qaldy. Ákesi Qunapıa 1995 jyly qaıtys bolǵan. Ózinen úlken eki aǵasy (Aman Qunapıauly, Baqytqazy Qunapıauly) budan kóp jyl buryn biri aýyryp, ekinshisi apattan qaza tapqan. Baqytnur naǵashymdy 2002 jyly naýryz aıynda besinshi synyp oqyp júrgende naǵashy atamyzdyń ápkesi (Jambyjan erterekte elge oralǵan) osy jaqtan oqytyp, ózim baǵyp-qaǵam dep elge alyp kelgen. Odan beri aýylǵa úsh ret baryp-qaıtty. Birinshi kelgeninde menbala edim. Al ekinshi qaıta oralǵanynda jaılaýǵa, motosıklmen toıǵa barǵanymyz, toıda naǵashymnyń kúreske túskeni  emis-emis esimde. Úshinshi ret barǵanda ekeýimiz kóp áńgimelesken edik. Ol kezde osy jaqqa kelip oqýǵa túsýdi armandaıtyn edim. Kóp aqyl- keńesin aıtty. Jaılaýda birge sýretke tústik...

Men 2016 jyldyń shilde aıynda Shymkent qalasyna keldim. Synaq emtıhanymdy tapsyryp bolǵasyn naǵashymdy izdep Almatyǵa bardym. Qaskeleńde páter jaldap turady eken. Ol kezde kóligi joq. Jaıaý Almatynyń barlyq jerin aralatty. Esimnen ketpeıtini - Medeýge barǵanymyz. "Seniń jaılaýyńa uqsaıtyn Shymbulaq degen jer bar, soǵan baraıyq" dedi. Qýana kelistim. Shymbulaqtan qaraǵanda eń bıiginde qarly taý kórinip turatyn. Sol qarly taýǵa shyǵaıyq dedi. Eki saǵattaı júrip qarly taýdyń etegine jettik. Bıiktik. Maǵan sol jerde kóp áńgime aıtty. "Anaý turǵan – Abaı shyńy, al bul bıik ol shyńnan da joǵary ekenin kórip tursyń. Ádebıet jolynda ekenińdi bilem. Abaıdy kóp oqıtyn shyǵarsyń, biraq Abaıdan da bıik shyńdardyń bar ekenin umytpa..." dedi. Til úırený kerek ekenin de eskertti.. Sol jazda naǵashymnyń úıinde on kúndeı turdym. Jalǵyz emes ekenimdi bildim. Naǵashy jaǵymnan týysqandardan  elge oralǵan sol kisi ekeýimiz ǵana edik. Sondyqtan ata-anam da meni sol kisige kóp tapsyratyn...

Keıin únemi baılanysta boldyq. 2017-ge qaraǵan Jańa jylda aýylǵa baryp qaıta kelgenimde Almatydan kútip aldy. Kólik alypty. Keıin meni tamaqtandyryp, Shymkentke shyǵaryp saldy. Men 2017 jyldyń jazynda "Ata jurt" olımpıadasymen jeńildigimen Túrkistanǵa oqýǵa tústim. Sol jyly jazda menimen birge aýylǵa qaıtqysy kelip edi. Jumysy yńǵaıyna kelmeı, qalyp qoıdy. 2018 jyldyń qysynda  Qaskeleńde naǵashymnyń úıinde bir aıdaı boldym. Kúndiz jumysyna baratyn, keshke kóligimen qalaǵa shyǵyp taksıst bolyp júretin. Keıde meni ertip alatyn. Almatyda túnimen taksıletip júrgen kezderimiz de boldy. Kólikti óte jetik meńgergen edi. Esh qaǵıdany buzbaıtyn. Túnde kólik az kezde de barlyq erejeni saqtap júretin. Keterimde meni Úshqońyr vokzalyna aparyp, jolaqymdy tólep, Túrkistanǵa salyp jiberdi. Sońǵy kórgenim sol edi... Avtobýsta otyrǵanymda qaıta- qaıta habarlasyp jaǵdaıymdy surap turdy. "Jalǵyz turǵan qıyn eken, sen ketip tipti jalǵyzsyrap qaldym" - dep ázildegeni áli esimde.

Men 2018 jyly kóptegen konkýrsqa, músháıralarǵa qatystym. Shymkent, Qaraǵandy, Aqtaý, Jańaózen, Astana qalalarynda boldym. Solardyń bárinde naǵashym ózi  habarlasyp quttyqtap turatyn. Abaılap júrýimdi qaıta-qaıta eskertti.

Sońǵy sóıleskenimiz – týra naǵashym qaıtys bolardan bir kún buryn. Sol kúni tamaq istep júr edim. Aıaqasty naǵashyma qońyraý shaldym. On mınýttaı sóılestik. Jańadan mashına alǵanyn aıtty. Burynǵy úıinen kóship, dosymen birge turyp jatqan eken.

"Jańa ǵana jumystan keldim, endi qalaǵa taksıst bolyp shyqqaly turmyn" - dedi. Asyǵys bolsa da biraz ýaqytyn bólip, aýyldaǵy týysqandardyń bárin surap shyqty. Taǵy bir úlken naǵashymyz aýyryp Úrimjide aýrýhanada jatyr edi. Sol kisi jaıynda kóp surady. Men de osy Jańa jyldan soń Almatyǵa baratynymdy, jumysym bar ekenin aıttym.  Bir kún ótkennen keıin keshke qaraı anamnan habar keldi. Jylaǵan daýysty estidim de, ary qaraı ne bolǵanyn bilmeı otyra kettim. "Úrimjidegi naǵashymyzǵa birdeme bolǵan eken" dep oıladym. Az otyryp sabyrǵa kelip qaıta tyńdasam: "Keshe ǵana sóılesip otyrǵan Baqytnur aǵańnan aırylyp qaldyq qoı qulynym, senen naqty habar kútemiz, qarǵam, tez habarlas..." - degen anamnyń daýysyn estigende qulaǵym bitip eshnárse estimeı qaldy. Esh sene almadym. Naǵashymnyń nómirin qaıta-qaıta teremin, qaıta- qaıta telefon jalǵadym, sóndirýli. Watsapp jelisine túnde on ekide kiripti. Almatydaǵy tanys aǵama habarlasyp, jaǵdaıdy aıttym. Aǵam naǵashymnyń aty-jónin surady. Atyn aıtqanymda, aǵam jańa ǵana qaraly habar estigenin aıtyp, meni sabyrǵa shaqyrdy. Kólik apatynan qaza tapqanyn da sol kisiden estidim. Ary qaraı Asylbek degen aǵadan barlyq mán jaıdy uǵyp, arǵy bettegi týysqandarǵa jetkizdim. Foto, vıdeolardy da kúndegisin kúnde jiberip otyramyn. Ol jaqtaǵy týysqandardyń birazy aýyryp, keıbiri aýrýhanada jatyr. 75 jastaǵy naǵashy apamyzdyń jaǵdaıy aıtpasaq ta belgili. Pasport vızalary daıyn bolmaǵandyqtan ol jaqtan eshkim naǵashymdy sońǵy saparǵa attandyra almady. Men de habardy kesh  estip, abyr-sabyr bop júrip Almatyǵa shyǵa almaı qaldym. Qytaı elshiligi qara qaǵaz jiberetinin aıtypty arǵy betke. Týysqandar sol qara qaǵazdy kútip otyr eken. Qoldaryna tıisimen ushaqpen kelemiz dep otyr... Naǵashymdy alǵash alyp kelgen Jambyjan apaıymyzdyń búginde jasy seksennen asqan. Ol kisige áli qaraly habardy kóter almaıdy dep týysqandar estirtpeı otyr eken.

Naǵashymnyń armany – jer alyp, baspana turǵyzý edi. "Úıli bolyp, naǵashy apamyzdy alyp kelsem, tym quryǵanda atamekendi bir kórsetsem" degen armany bar edi. Qaıtys bolarynan bir kún buryn arǵy bettegi týystardyń bárine habarlasyp, uzaq sóılesipti. Jeńgesine "keler jazda ekeý bolyp, ne úsheý bolyp baryp qaıtamyn aýylǵa" - dep aıtqan eken. İshte ketken armany osy boldy-aý dep oılaımyn. Aýyldy, baýyrdy, qart anasyn saǵynǵan ǵoı...

Naǵashymnyń meni Almatydan Túrkistanǵa shyǵaryp salyp turǵan sońǵy beınesi áli esimde. Shymbulaqtyń bıiginde turyp Abaıdan da bıik bolýdy aıtqanyn da umytqanym joq....  Arǵy bettegi týysqandardyń jaǵdaıyn oılap, tipti qabyrǵam sógiledi...

Sheksiz aspanǵa jasqa shylanǵan janarymdy qadap

"Dúnıe bir qısyq jol burańdaǵan- oý, Abaıkok,

Baq taısa basta dáýren tura almaǵan,

Ótedi dáýren abaı bol" dep qaıtalaımyn... Baqul bol naǵashym, jan aǵam!

Almatydaǵy barlyq aǵa, dos, týysqan bolyp naǵashymdy sońǵy saparyna shyǵaryp salǵan izgi jandarǵa arǵy bettegi týysqandar atynan alǵysymdy aıtamyn. Qaza bolǵan eki apaıymyzdyń otbasylaryna kóńil aıtamyn jáne aýrýhanada jatqan Aızada apaıymyzdyń saýyǵyp ketýin tileımin. Bul oqıǵa zań arqyly ádil sheshimin tabady dep senemin. "Taksıst jigit suraýsyz ketpese eken, kólik júrgizýshisi týraly nege habar joq, aqparat óte az..." dep kúıingen azamattarǵa táńir rahymyn bersin. Halyq barda, el barda bári óz sheshimin tabady dep senemin!

Arqalyq Ámálıatuly