1990- jyldary Qazaqstan da, Reseı de naryqtyq reformalardy júzege asyrǵan. Reseıde ol "Elsın-Gaıdar reformasy" dep ataldy. Ondaı reformalardy Qazaqstan da jasady. Sonyń negizinde Reseı men Qazaqstanda naryqtyq qatynastar qalandy. Alǵashqy eki-úsh jylda reformalardyń áseri áleýmettik salaǵa aýyr tıse de, ekonomıkalyq salada úlken serpilis bastaldy. Reseı men Qazaqstanda ishki jıyntyq ónimder aýqymy eselep ósti. Biraq jedel ekonomıkalyq damý, ekonomıkalyq serpilis 2000-2008 jyl aralyǵynda ǵana sozyldy. Reseı men Qazaqstannyń ekonomıkalyq qarqynynyń ósýine munaı men gaz baǵasynyń joǵary deńgeıge kóterilip, ekonomıkaǵa memlekettik ınvestısıalardyń ósýi jáne jeke menshik sektordaǵy bıznestiń damýy halyqtyń turmys dárejesiniń ósýine ákeldi.  2008 jyldan bastap sıkldyq daǵdarys bolyp, Qazaqstannyń da, Reseıdiń de ekonomıkalyq damý qarqyny báseńdedi.

 Eki memleket te daǵdarystan shyǵýdyń joldaryn izdedi. Reseıdiń ekonomıkalyq jáne geosaıası konsepsıasyn prezıdent Pýtın qalyptastyratyn boldy. Prezıdent Reseıdiń áskerı-óndiristik kompleksi (kesheni) jáne Reseı olıgarhtaryna súıendi. Sóıtip ol SSRO-ny jańǵyrtpaq bolyp Batys elder qaýymdastyǵymen  ashyq qarsylastyqqa shyqty. Reseı ekonomıkasy mılıtarızasıa jolyna tústi: munaı men gaz saýdasynan túsken qarjymen áskerı-óndiristik kompleksin qarjylandyra bastady. Reseı óz áskerı qýaty ósken saıyn egemen bolǵan burynǵy SSRO respýblıkalaryna agressıvti áreket jasaıtyn boldy. Prezıdent Elsınniń tusynda 1992 jyly Moldavıanyń  Prıdnestrovedegi terıtorıasyna ásker men qarý jiberip, sol eldegi separatısterdi qoldady. Ol az bolǵandaı, 2008 jyly Grýzıamen soǵysyp Ońtústik Osetıany tartyp alyp, «Abhazıaǵa egemendik berdi». 2014 jyly Reseı Qyrymdy aneksıalap, Shyǵys Ýkraınaǵa ásker kirgizdi.

Biraq Reseıdiń agressıvtik saıasaty  Batys elderi qaýymdastyǵy (Evropalyq Odaq pen NATO) tarapynan naryzylyq týdyryp, olar Reseıge  sanksıa sala bastady. Reseı ekonomıkasy stagnasıaǵa ushyrap, halyqtyń turmys deńgeıi tómendedi. 2014 jyldan beri  Reseıdiń jaǵdaıy quldyrap keledi. Ústimizdegi jyly munaı baǵasy taǵy tómendedi.

Búgingi tańda Reseıdegi turmys jaǵdaı Qazaqstannan da tómen deıtinderdiń sany artty. Máselen, Reseıdiń ekonomıkalyq damýy men turmys deńgeıi Qazaqstannan qalýy yqtımal. Mundaı pikirdi Anatolıı Chýbaıs aıtty. Onyń paıymdaýynsha, RF ekonomıkasynyń jylma-jyl ósýi 1%-dan tómen kórinedi,al Qazaqstan ekonomıkasynyń jylma jyl ósimi  orta eseppen 3,5−4%.

2017 jyly qazaqstandyqtardyń tutynýshylyq  áleýeti reseılikterden 16% joǵary bolypty.  2016 jyly QR azamaty orta eseppen  $13,8 myń jumsasa, al  RF  azamaty orta eseppen tek $11,9 myń jumsapty. Sonymen, jańa fenomen-jańa fakt: Reseıden góri Qazaqstanda turý qolaıly, Qazaqstan halqy dáýlettirek turady. 

Keı sarapshylardyń pikiri múldem basqa. Olar Qazaqstanda turmystyń ál-ahýaly Reseıden tórt ese tómen dep soǵýda.

Shynyn aıtsaq, Reseıde turmys standarty  tómendep kelegeni ras, biraq Qazaqstandaǵy jaǵdaı ár qıly: ár qalada, ár ólkede...

Ázimbaı Ǵalı