Ertede ómir súrgen bir danyshpannyń: «Sýretshiniń qylqalamynan qoryq – onyń portreti túpnusqaǵa qaraǵanda tiri bolyp shyǵýy múmkin» degen sózi bar. Sonyń naqty mysaly orystyń uly sýretshisi Ilá Repınge qatysty. Ol sýretin salǵan adamnyń bári kóp uzamaı ólip qalyp otyrǵan.

         Sýretshiniń «qurbandyqtarynyń» qatarynda Mýsorgskıı, Pısemskıı, Pırogov, ıtalándyq akter Mersı d Arjanto bar. Ataqty aqyn Feodor Túchevtiń sýretin salýǵa Repın qınala-qınala barǵan eken, aqyn sodan keıin kópke uzamapty. Árıne, álgilerdiń ajalynyń ár túrli sebepteri bar shyǵar, biraq týra kelgen sáıkestikti aıtsańyzshy…

         Sýretshiniń «Ivan Groznyı óziniń ulyn óltirýde» kartınasyna bir úńilip kórińiz. Qandaı erki myqty adam bolsa da, onyń júıkesine áser etpeı turmaıdy: adam janyn qıýdyń óte-móte dáldikpen sýrettelgeni sonshalyq, tógilgen qannan kádimgi tiri qannyń ıisi shyǵatyndaı... 

         Osy polotno Tretákov galereıasyna qoıylǵanda, kelýshilerdiń kóbisi tańqalarlyq qylyq kórsetken. Keıbireýler eńirep jylap jibergen, keıbireýlerdiń qoıanshyǵy ustap qalǵan. 1913 jyly Abram Balashov degen adam  kartınany pyshaqpen tilip ketken. Ony jyndyhanaǵa jiberip, sonda ólgen. Kartına qaıta qalpyna keltirilgen. 

         Repınniń ózi Ivan Groznyı týraly kartınasyn salar kezde kóp qınalǵan. Ol tegin emes. Repın qaharly patshanyń obrazyn sýretshi Másoedovke qarap otyryp salǵan. Másoedovtiń túr-kelbeti óte sýyq, betine túgi shyǵyp turǵan adam bolǵan. «Ivan Groznyı óziniń ulyn óltirýde» kartınasy jazylyp bolǵannan keıin, álgi Másoedov, qatty ashýdyń ústinde óziniń Ivan esimdi kishkentaı ulyn (onyń da aty óltirilgen hanzada Ivanmen birdeı) óltirip qoıa jazdaǵan. Al Repın Ivan Groznyıdyń ólgeli jatqan balasyn óziniń dosy, ádebıetshi Vsevolod Garshınge qarap salǵan. Osy Garshın álgi kartınadaǵy «ózine» kóp úńilip júrip, aqyry aqylynan aıyrylyp, ózin -ózi óltirgen.

         Al Endi "Ivan Groznyıdyń óz ulyn óltirgeni tarıhta rasymen bolǵan ba?" degenge kelelik. Eshqandaı jylnamada onyń muragerin óz qolymen óltirgeni tikeleı aıtylmaıdy. Soǵan qaraǵanda ańyz da bolýy múmkin. Ótken ǵasyrdyń 60-jyldarynda qaharly Ivan men onyń ulynyń qabiri ashylyp, tekserý júrgizilgen. Hanzadanyń bas súıeginde eshqandaı sýyq qarýdyń izi bolmaǵan, súıeginen ýdyń izi tabylǵan, soǵan qaraǵanda ýlanyp ólgenge uqsaıdy.

         Birde Repınge «Memlekettik keńestiń saltanatty májilisi» atty alyp monýmentaldy polotnoǵa tapsyrys beriledi. Kartına 1903 jyldyń aıaǵynda salynyp bitedi. 1905 jyly birinshi orys revolúsıasy burq ete qalyp, polotnoda beınelengen memlekettik sheneýnikter bastarynan aıyrylady. Jartysy ólip, jartysy ataǵy men taǵynan aıyrylady. Ólgenderdiń ishinde mınıstr Pleve men Máskeýdiń general-gýbernatory Sergeı Aleksandrovıch te bar.

1909 jyly sýretshi Repın Saratov qalalyq Dýmasynyń tapsyrmasymen premer-mınıstr Stolypınniń portretin syzbaq bolady. Jumysqa kiriskeni sol eken,  Stolypın Kıevte atylyp óledi.

Bir qyzyǵy, Repın 1891 jyly uly jazýshy Lev Tolstoıdyń da portretin salǵan eken. Biraq Arystan ataǵa «qyryp salǵysh»  kúshi jetpedi me, Tolstoı odan keıin de jıyrma jyldaı ómir súripti.

Jalpy, álemde alty birdeı aty ańyzǵa aınalǵan sýretshiniń kartınalary adam ómirine árqalaı yqpal ete alady delinedi.

Olardyń birinshisi, árıne, Leonardo da Vınchıdiń «Djokondasy». Qupıa jymıystaǵy sulý áıel kóp qaraǵan adamnyń kúsh-qýatyn alyp qoıady eken. «Mono Lızanyń» aldynda esinen tanyp, qulap qalǵan adamdar kóp. Mýzeı qyzmetkerleriniń baıqaýynsha, zalǵa adam kelmegen kezde atalmysh kartına kómeskilenip, adamdar kórýge kele bastaǵanda aıqyndalyp, ajarlanyp sala beredi eken.

Reseıdegi «qarǵys atqan» shedevrdiń biri – Marıa Lopýhınanyń portreti. Sýrette aqsúıek Ivan Lopýhınniń jastaı qaıtys bolǵan qyzy beınelengen. "Jas qyzdar osy kartınaǵa úńilip qarasa, kóp uzamaı óledi" degen sybys Pýshkın zamanynan beri aıtylyp keledi. Kartınany eshkim satyp almaǵan.

1880 jyly polotnony ataqty mesenat Tretákov satyp alyp, galereıaǵa qoıǵan soń baryp álgi sybystyń órshýi saıabyrsyǵan. 

Munshalyqty «qyryp salǵysh» energetıkanyń bári neden – sýretshilerdiń keremet talanttylyǵynan ba, álde...