Úlkenderdiń ashý ústinde abaısyzda aıtylǵan aýyr sózderi balanyń júregine daq túsiredi. Óıtkeni, balanyń psıhologıasy jańa ósken jas shybyqtaı tez jaralanǵysh keledi. Balanyń bolmysyna áser etetin jaǵdaılardy oqyrman nazaryna usynady Qamshy.kz aqparat agenttigi asyldin.kz saıtyna silteme qaldyra otyryp.

1. Sógý. Haıýandarǵa teńeı otyryp balany sógý. Máselen, ıt, esek, ógiz, eı, haıýan dep.

2. Qorlaý. Teris sıpattarmen tildeý. Máselen, kázzap, semiz, aqsaq, aram, beıshara. Mundaı sózder buǵanasy qatpaǵan balanyń júregine daq salady.

3. Teńeý. Ár balanyń basqaǵa uqsamaıtyn óziniń beıimi men qolynan keletin ıkemi bolady. Al, basqa bireýmen teńeý – balany kemsitý. Bala boıyndaǵy ózine degen senimdilikti joıady. Nátıjede, ózin teńegen adamdardy jek kóre bastaıdy. Mysaly, «Ózińdeı kórshiniń balasyna qarashy...» degen sıaqty teńeýlerdiń teris áse etetinin ańǵara bermeıtinimiz ókinishti.

4. Shartpen jaqsy kórý. «Sen bulaı etkeniń úshin men seni jaqsy kórmeımin», «Mynany jeseń, seni jaqsy kóremin», «Sabaǵyńdy durys oqysań, jattaýyńdy qaıtalasań, sen jaqsy kóremin». Shart qoıyp, jaqsy kórý balany qalaýsyz jáne eriksiz áreket jasaýǵa ıtermeleıdi.

Óse kele, bala óz oshaǵynan, otbasynan jyraqtap qalady. Sondyqtan, bala shynaıylyqty jaqsy kóredi. Óıtkeni, bala ata-anasyn eshbir shartsyz súıedi.

5. Jalǵan aqparat. Balany ótirik aqparattyr arqyly qorqytyp nemese aldaý qorshaǵan orta jaıly qate túsinik pen uǵym qalyptasýyna sebep bolady. «Jylasań, mılısıa alyp ketedi» dep qorqytyp ósirgen bala uǵymynda mılısıa beınesi jaǵymsyz bolyp qalyptasyp qalýy ábden múmkin. «Er azamat jylamaıdy», «Myna bala meni jyndy etti», «Meniń buǵan shamam kelmeıdi», «Alla seniń jazańdy beredi», «tozaqqa laqtyrady», «Bireýge berip jiberemin», «Babaı keledi nemese mılısıa aǵaı alyp ketedi» t.s.s.

6. Kóńilin qaldyrý. Balanyń meselin qaıtaryp, kóńilin qaldyrý – onyń boıyna senimsizdik uıalatýmen qatar, talpynysty joıady. «Sen dymdy da túsinbeısiń», «Únińdi óshir», «Senen túk paıda joq», t.s.s.

7. Qorqytý. Máselen, «Basyńdy jaramyn», «Qanyńdy ishemin», «Seni soıamyn» t.s.s.

8. Ótinishine nemquraıly qaraý. Únemi balanyń suraǵanyna «Joq, joq, joq» dep, sebebin túsindirmeı jaýap qaıyrý.

9. Qarǵaý. «Seni Qudaı alsyn», «Ólgeniń jaqsy edi», t.s.s.

10. Masqaralaý. Balanyń namysyna tıetin sózder aıtý.

Mine, osy on sóz. Zertteý boıynsha bala jasóspirim shaqqa deıin ata-anasynan 16 myń sógis sóz estıtin kórinedi. Oılap qarasaq, segiz jasqa jetpegen balanyń sózdik qorynda 5 myńǵa jýyq jaman sózder bolady. Balaǵa aıtylǵan árbir sóz onyń bolashaǵyna eleýli áser etetinin ǵalymdar da dáleldep otyr. 

Taǵy bir derekke súıensek, ata-analary óte qatal balalar kóp jaǵdaıda sanaly túrde óz-ózderin jaralaıdy eken. Ata-ananyń balaǵa durys tárbıe bere almaýy bala bolmysynyń buzylýyna ákelip soǵady. Osyndaı sózderden aýlaq bolyp, tárbıeli, mándi sózderdi kóp aıtý kerek.