Men jalǵyz turamyn, biraq jalǵyzdyqta emes... 

Shırlı Adel Meıson 1923 jyly Mınnesot shtatynda dúnıege keldi. Shırlıdiń anasy Marta Heıgman shızofrenıamen aýyrǵan. Túnde kóshe kezip, túrli daýystar shyǵarady eken. Keıde kúledi, keıde jylaıdy, ashýlanady.

Al ana dertiniń zardaby otbasynyń jalǵyz qyzyna tıdi.  Anasy ony sandyqqa qamap, tunshyqtyratyn, qol-aıaǵyn baılap alyp kúnde uratyn. Ómiri úreımen, qorqynyshpen ótken qyz anasynyń qorlyǵy jaıynda eshkimge tis jaryp aıtpaǵan, kerisinshe «anam – álemdegi eń jaqsy adam» deıtin. Ýaqyt óte kele Shırlı esin joǵalta bastaıdy, ne istep, ne qoıǵanyn ózi de bilmeıtin kúnge jetedi, psıhologıalyq aýytqýǵa ushyraıdy.

Shırlıdiń anasy

1945 jyly Shırlı alǵash ret psıhıator Kornelıa Ýılbýrmen kezdesedi, alaıda psıhologtyń jumysyna anasy kedergi keltiredi. Ekeýin kezdestirmeıtindeı jaǵdaıǵa túsiredi.

Tek 1954 jyly Shırlıdiń anasy dúnıeden ótken soń psıhologtyń qabyldaýyna qaıa jazylady. Ol kezde Shırlı Meıson Kolýmbıa ýnıversıtetinde muǵalim bolyp qyzmet atqardy. Aılyǵy ózine jetkilikti bolatyn, alaıda aqshanyń qaıda ketip jatqany belgisiz. Al kıim sóresi túrli kóılekke tunyp turatyn. Olardyń da qaıdan kelgeni qyzǵa beımálim. Belgilisi – Shırlı jalǵyz boldy, dostary da, aralasatyn jaqyndary da janynda bolmady.

Keıde túnde óz kereýetine uıyqtap, tańerteń úıiniń syrtyndaǵy aýlada oıanatyn, keıde synǵan áınekterdiń arasynda jatqan jerinen oıanady.

Psqıologpen áńgimesi barysynda Shırlıdiń boıynda birneshe adamnyń ómir súretini anyqtaldy. Olar:

Peggı Lý – ashýlanǵanda áınek syndyratyn Shırlıdiń bir túri. Dál osy Peggı dárigerge anasynyń qandaı qatygez bolǵanyn aıtyp berdi.

Vıkı (fransýz qyzy) – tynysh, sabyrly, qymbat kóılekterdi satyp alǵandy unatady ári batyl.

Peggı Enn – shashy ashyq tústi qyz.

Aǵash sheberi Maık pen aǵash sheberi Sıd.

Vanessa – mýzykant.

Klara – dinı, synshyl adam, anasynyń ózin ǵana emes, kórshiniń qyzdaryn qorlaǵanyn Klara aıtyp berdi.

Merı ájeı.

Marsıa – jazýshy jáne sýretshi.

Esimi joq aqsary boıjetken.

Munyń bárin anyqtaý úshin dáriger Ýılbýr natrıı tıopendi ıneksıalardy paıdalandy. Keıin anyqtalǵandaı, Shırlıdiń hımıalyq preparatqa táýeld bolyp qalǵany sonshalyq, oqıǵalardy oıdan qurastyra bastaǵan. Alǵashynda dáriger muny baıqaǵan joq, sol sebepti Shırlıdiń nemese onyń boıyndaǵy ózge de tıpterdiń aıtqandaryna birneshe jyl boıy senip keldi.

Biraq Shırlı dári ishpese, júıkesi juqaryp, ashýlanshaq bolyp ketetin kúıge túsken. Dáriger muny da toqtatýdyń joldaryn qarastyryp kórdi. 1965 jyldary Shırlı preparattan bas tarta bastady, bul qyzǵa jaqsy jaǵynan áser etti, esi qalpyna kelip, saýyqqandaı boldy.

Dáriger men Shırlı jaqyn qurbylarǵa aınalady. Shırlıdiń taǵdyry bir kitaptyń jazylýyna da arqaý boldy.

1973 jyly AQSH-ta «Sıbılla» atty Flora Reta Shraıberdiń jańa kitaby jaryq kórdi. Onda Shırlıdiń basynan keshkenderi jazylǵan. Keıipkerlerdiń esimderi ózgertilgen kitaptyń mıllıondaǵan tırajy shyqty, halyqaralyq bestsellerge aınaldy.

Al 2007 jyly dál osy atpen fılm shyqty.

Alaıda Shırlıdiń dertine qatysty túrli boljamdar da joq emes edi. Máselen, psıholog Gerbert Shpıgel «Ýılbýr Shırlıdi óz maqsatyna paıdalandy» dep eseptedi. Mundaı oımen birneshe dáriger kelisti. Alaıda Shırlı halyq jadynda «boıynda 16 adam ómir súrgen qyz» retinde saqtalyp qaldy.

1998 jyldyń 26 aqpanynda ol qaterli isikten qaıtys boldy.

Gúlim Jaqan