Sońǵy jyldary halyq arasynda dárigerlerge qatysty túrli qaýeset sóz taralyp ketipti. Aıtýlarynsha, biz balalarǵa ekpe egý arqyly densaýlyqtaryna zıan keltiredi ekenbiz, al ózimiz sonyń arqasynda qyryp aqsha tabamyz.

Bizdiń pedıatrlarymyz ben ınfeksıonıst mamandarymyz únsiz bolǵandyqtan, men taqyrypty qaıta qaýzap kóreıin. Búgingideı medısınanyń damyp, sharyqtaý shegine deıin jetken kezdiń ózinde álemde jylyna 558 mıllıon adam juqpaly aýrýlardyń saldarynan kóz jumady. Al mundaı medısına joq kezdi kóz aldyńyzǵa elestetip kórińizshi?

Aýrýhana da, emhana da joq, dáriger degen túsinik qalyptaspaǵan, adamdar emdelý úshin emshiler men shamandardyń kómegine júginedi. Al qalǵany dál búgingideı bolsyn. Onyń ústine, jyl saıyn elimizde 400 myń bala dúnıe esigin ashady. Infeksıanyń jeńil túrlerine sholyp shyǵaıyq...

Qyzamyq vırýsy. Jaı ǵana ınfeksıa sıaqty. Balalardyń bári osy aýrýmen aýyrady. Eshteńe etpes deımiz, aýyrady, ótedi, ketedi, esesine ımýnıtet óziniki. Iá, durys. Joq, durys shyǵar... Alaıda, bul vırýsty anasynyń qursaǵynda jatqanda juqtyrsa, dúnıege soqyr, mylqaý nemese júregi álsiz sábıler keledi. Mundaı sábıdi bosandyrý dárigerler úshin úlken táýekel.

Jelsheshek (vetránka). Infeksıanyń bul túrimen balalardyń bári aýyrady. Júkti analar da aýyrady. Alaıda, ınfeksıany júkti kezinde juqtyryp alsa, balanyń aman esen dúnıege kelýi ekitalaı. Ondaı sábılerdiń 31 paıyzy shetinep ketedi.

Parotıt (svınka). Kóbine 3-ten 15 jasqa deıingi balalar aýyrady. Bala kúninde ekpe egilmegen eresekter de juqtyrýy múmkin. Dertten ólip ketý qaýip tómen, alaıda dertti juqtyrǵandar qatty qınalatyn bolady. Asqynyp ketse, adamnyń mıy isip, keıbiri pankreatıtke shaldyǵady, dertti juqtyrǵan 200 nemese 500 balanyń bireýi menıngıtke shaldyǵady. Bul ınfeksıany juqtyrǵan 100 myń adamnyń bireýi óledi.

Polıomelıt (julyn qabynýy). 5 jasqa deıingi balaǵa juǵýy múmkin. Infeksıaǵa shaldyqqan 200 balanyń bireýi sal bolyp qalady. Infeksıanyń saldarynan sal bolyp qalǵan balalardyń 1 paıyzy shetinep ketedi. Al jalpy aýrýdy juqtyrǵan adamdardyń 30 paıyzynyń dertpen kúresýge shamasy bolmaı, qaıtys bolady.

Kókjótel. Bul ınfeksıany juqtyrý óte tez júredi. Juqtyrǵan 6 aıǵa deıingi sábılerdiń 60 paıyzy shetinep ketedi, eger odan úlkenderi bolsa, 8 paıyzy o dúnıelik bolady.

Dıfterıa (juqpaly tamaq aýrýy). 1 jasqa deıingi balalardyń dert saldarynan shetinep ketý qaýpi joǵary. Al odan jasy úlkenderdiń 10 paıyzy qaıtys bolady.

Sirespe derti. Eresekterdiń 80 paıyzy men balalary 95 paıyzy qaıtys bolady.

Al eger medısına bolmaǵan jaǵdaıda, aman qalatyn balalardy sanap kórińizder.

Oılaryńyzdan áli qaıtpadyńyzdar ma?

Búgingi jaǵdaıda ınfeksıany juqtyrý ońaı. Iá, dertti juqtyryp, biraq aman qalýǵa bolady dep oılaısyzdar ǵoı. Buryn da solaı bolǵan. Biraq ótken ǵasyrlarda analarymyz dúnıege kóp bala ákelgen, olardyń kóbisi shetinep ketip otyrǵan. Sol sebepti qazaqtar arasynda Turar, Toqtasyn, Tursyn degen syndy esimder kóp. Máselen ózimniń ájem 16 bala týǵan, olardyń 4-eýi ǵana aman qaldy.

Mine, medısınasyz ómir degen... Munymen aıaqtalǵan joq. Bizdi áli sheshek aýrýy kútip tur.

Medısınasyz álemniń bar turǵyny túrli dertti juqtyrady. Eresekteri de, balalary da. Halqy tyǵyz ornalasqan memleketterde sheshekten turǵyndarynyń 70 paıyzy ómirden ótedi.

Odan keıin oba aýrýy. Bul dert týraly bárińiz estigen bolarsyzdar. Qulaqqa da túrpideı estiledi, solaı ma? Qyzyl kıim kıgizip qoıyp, duǵa oqıdy, jalbarynady....

Medısına bolmasa... Shekaralary ashyq álemde medısına búgingideı damymasa, qanshama adam qaıtys bolar edi.

Medısınany jaý sanamańyzdar! Naǵyz jaý – kompúter aldynda otyryp alyp, vaksınasıa jaıly jazatyndar, osyǵan qatysty túrli vıdeo rolık túsiretinder. Olar dıfterıa dertinen qınalyp qaıtys bolǵan balany óz kózderimen kórmegen bolar nemese ınfeksıaǵa túgel shaldyqqan bútindeı bir aýdanǵa barmaǵan.

Vaksınasıaǵa qarsy negatıvke toly jazba jazbas buryn, sheshek aýrýyna shaldyqqan sábıdiń kózderine qarańyz. Sosyn «vaksına kerek emes!» degen uranyńyzdyń túpki maǵynasyn túsindirińiz!

Erık Ábenuly, dáriger-hırýrg

Aýdaryp, usynǵan: Gúlim Jaqan