2013 jyldyń 24 mamyr kúni saǵat 10.00-16.00-de L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti «Alash» rýhanı-mádenı damý ınıstıtýty men «Jas azamat» jastar uıymynyń uıytqy bolýymen Tańjaryq Joldyulynyń dúnıege kelgenine 110 jyl tolýyna oraı «Alash ıdeıasy jáne Tańjaryq Joldyuly murasy» atty halqaralyq ǵylmı tajirıbelik konferensıa jáne aqyn shyǵarmashylyǵynan «Belgili alty alashqa jazǵan hatym» atty ádebı-sazdy kesh ótedi. Tańjaryq – halqyna lırıka, tolǵaý, mysal óleńder, dastan, qıssa, aıtys óleńderden turatyn otyz myń joldaı mura qaldyrǵan aqyn, aǵartýshy, sazger. Halqyn teńdikke, azattyqa jekizý úshin jan aıamaı kúresken qoǵam qaıratkeri. Sonymen birge Qytaı qazaqtaryndaǵy tuńǵysh baspasóz sanalatyn «İle ózeni» gazetiniń shyǵarýshysy hám «Shuǵa» pesasyn sahnalaǵan alǵashqy teatr uıymdastyrýshysy. Jazýshy Qaldarbek Naımanbaevtyń sózimen aıtqanda «Abaıdyń, Ahmet, Shákárim, Mirjaqyp, Maǵjandardyń Qytaıdaǵy qazaq baýyrlar arasynan kóktegen rýhanı jalǵasy, salaly butaǵy. Qytaıdaǵy qazaqtardyń jazba ádebeıtiniń negizin qalasyp, kósh bastaǵan aımúıiz serkesi». 1903 jyly İle alqabyndaǵy Kúnes topyraǵynda dúnıege kelgen ol alǵashqy bilimdi aýylyndaǵy shyǵys mádenıeti men ıslam qundylyqtarynyń bilgiri jáne qazaqtyń eski ádebıet úlgilerine jetik Myńbaı moldadan alady. Tańjaryqtyń azamattyq kózqarasynyń qalyptasýyna búkil Qytaı qazaqtaryna bedeldi Sasan aýylyna úzbeı kelip turǵan «Qazaq», «Aıqap» basylymdaryn oqyp erjetýi de úlken yqpal jasady. Joldyulynyń arab, parsy mádenıetimen qosa qytaı tili men ádebıetin de meńgerip, bilim kókjıeginiń keńeıe túsýine «Kúre shýetańy» atalatyn sol tusta İledegi eń irgeli joǵary oqý ornynda tálim alýy da aıtarlyqtaı áserin tıgizdi. At jalyn tartyp mingen ol 1923 jyly Qazaqstan topyraǵyna taban tireıdi. Munda orys-qazaq mektebinde bilim alyp, eldiń jaǵdaıymen tanysady. Osy saparynda Qarqara óńiriniń Qoıdym atty áıgili aqyn qyzymen aıtysyp, qazaq aýyz ádebıetindegi aıtystyń tamasha úlgileriniń birin jasady. İlim-bilimge sýsyndap qaıtqan ol Qytaı qazaqtaryndaǵy kenje qalǵan mádenı-aǵartý isine belsene kirisedi. Gazet shyǵaryp, teatr isin jolǵa qoıady. Mektepter ashylýyna uıtqy bolyp, oqytýshylyq isine de jigerin jumsaıdy. «Qazaq-qyrǵyz mádenı aǵartý uıyshmasynyń» beldi uıymdastyrýshylarynyń biri bolǵan Tańjaryq Qytaı asqan Alashorda qaıratkerleri Raıymjan Mársekov, Ybyraıym Jaınaqovtarmen tize qosyp, Qytaı otarshyldyǵyna qarsy qupıa kúrester júrgizdi. Alash ıdeıasyn el júregine tereń uıalatýǵa qaırat-kúshin sarp etti. Elshildik, ultshyldyq kúreskerliginen seskengen otarshyl Qytaı úkimeti 1940 jyly ony ekinshi márte tutqynǵa alady. Aqyn túrmedegi jan tózgisiz qorlyq pen júıkesin shabaqtaǵan quqaıǵa saǵyn syndyrmaı, rýhy tasqyndaǵan máńgi ólmes týyndylarynyń basym bóligin túrmede jazdy. 44 jyl ómir súrgen Tańjaryq Joldyuly Shyǵys Túrkistan Ulttyq úkimeti men Qytaı bıligi arasyndaǵy 11 tarmaqty kelisimge saı túrmeden bosap shyqqanymen, jarty jylǵa jeter-jetpes ómir súrip, 1947 jyly dúnıeden ozdy. İs-sharanyń maqsaty alashorda qaıratkerlerinen urpaqqa amanat bolyp jetken ultshyldyq, elshildik ónegeniń jarqyn úlgisi Tańjaryq Joldyulynyń rýhanı muralaryn zerttep, saıaı kúreskerligin jas urpaq zerdesine uıalatý. Konferensıa men ádebı sazdy keshke belgili alashtanýshy, tańjaryqtanýshy ǵalymdar, mádenıet-qoǵam qaıratkerleri, sheteldegi, elimizdegi resmı uıym ókilderi, qoǵamdyq uıym ókilderi, sondaı-aq, zıaly qaýym men stýdent jastar qatysady. Konferensıa qortyndysy boıynsha arnaıy qarar qabyldanyp, oqylǵan baıandamalar men usynylǵan materıaldar negizinde jınaq qurastyrylady dep josparlanyp otyr. Jınaqqa Tańjaryqtaný máseleleri boıynsha zertteýler men maqalalar, óleńder qabyldanady. Shyǵarmalar men usynys pikirlerińizdi tómendegi kórsetilgen elektrondy adreske joldaýlaryńyzǵa bolady. Tanjarikalash@gmail.com Uıymdastyrýshy: L. N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ «Alash» rýhanı-mádenı damý ınıstıtýty, «Jas azamat» jastar uıymy Ótetin ýaqyty: 24 mamyr, 2013 j. Ótetin orny: L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti áleýmettik ǵylymdar fakýletiniń akt zaly (Astana, Ianýshkevıch kóshesi, 6 úı)