Jaqyn arada ekranǵa Qazaqstan Respýblıkalyq teleradıokorporasıasy AQ arnaıy tapsyrysy boıynsha «Egiz ǵumyr» atty kópserıaly televızıalyq hıkaıasy jaryq kóreıin dep tur. Onyń qoıýshy-rejısseri salystyrmaly túrde sapaly senarılerge áýes - Qanaǵat Mustafın. Senarı avtory - Janat Qasabekov, operatory -Aıbek Aqan, joba jetekshisi -Almas Álimjan.
Bir qaraǵanda treılerdiń mazmuny ázirge tek “Gıta men Zıta” Úndi kınosynyń jaýharynynyń jelisin meńzep turǵan sekildi. Desek te, bizdiń kıno týyndynyń fınaly orıgınaldy bolar degen bar. Munda melodramanyń erekshelikteriniń biri – ótkir áleýmettik-psıhologıalyq sarynǵa belgili bir deńgeıde kóńil bólingen. Bunyń ózine dán rıza boldyq, óıtkeni, búgingi shyǵyp jatqan telejobalardyń kópshiligi negizinen lırıkalyq-romantıkalyq glamýrly sarynǵa, formaǵa shekten tys mán berýde.
Búgingi telejobalardyń taǵy bir bas aýrýlarynyń qatarynda – turmys shynaıylyǵy men sújetti áńgimeleý barysyndaǵy qısyn jetispeýshiliginen bólek, taǵy ulttyq naqyshty ekrannan aıqyn kórsete almaýy, ásirese názik-kınematografıalyq turǵyda tolyqqandy (!) bere almaýy. Máselen, “Traktorshynyń mahabbaty” serıalynda jasóspirimdik “krasıvaıa lúbov” qıal-armany baıqalyp tur, al aýyldyń shynaıy belgisi, ómirdiń realısik sıpaty, tabıǵı aýyl turmysy ıakı zamana kelbeti az ańǵarylady. Kelesi bir ókinishti mysal “Pálensheevter” jobasy bunyń jaǵymdy tusy – shúkir, krımınaldy jáne shekten tys lırıkalyq komponentteri áıteýir kóp emes. Degenmen, kemshin tustary bar: komedıalyq sarynynyń maǵynalyq-mazmun deńgeıi tym tómen “Nızkıı ýroven chývstva ıýmora” jáne eki mınýt saıyn kadr syrtyndaǵy shýly kúlki jabystyrma dybys effektisi kórermenge telehıkaıany tamashalaýǵa kedergi keltiredi. Al eń basty kemshiligi – keıipkerleriniń rýhanı jansaraıynyń taıazdyǵy ashyqtan-ashyq, ap-aıqyn ańǵarylyp turýy. Kóterlip otyrǵan áleýmettik taqyryptarynyń deńgeıiniń usaqtyǵy tipti jaǵa ustatady. Osy ispettes arzan alaıda, otbasylyq-týysqandyq sıpatty búrkemelenip, jamylǵan týyndylar tym kóbeıip ketti. Nátıjesinde qoǵam arasynda rýhanı dástúrli otbasylyq qundylyqtar nasıhattalýdyń ornyna, kerisinshe jalyqtyryp jatyr. Mysaly, kúni boıy jastarǵa otbasy degen sózdi myń qaıtalaı berse, olar eshýaqytta otbasy qurmaıtyndaı psıhıkalyq jaǵdaıǵa dýshar bolar. Budan góri otbasylyq qundylyqtarǵa basqasha qyzyqtyrý tásilimen kórsetpek lázim. Mysaly, koreı serıaldarynda “Sen otbasyn qur!” degen dańǵaza naýqanshyl uran baıqalmaıdy, áıtkenmen, baıyptylyqpen jáne tym-tyrys “obstanovka” –da beınelegengen kúndelikti otbasylyq qarym-qatynastar quddy bir sıqyrly jaıma-shýaq álem syqyldy kórinip kete barady. Ásirese, shaı ishkenderin aıtsańdarshy! Bir-birine bastaryn qatty ızep, baıaý ǵana kese usynǵandaǵy tustaryn kóz aldyńyzǵa elestetińizshi. Bul detal- koreı, jalpy shyǵys fılmderine jarasady, sebebi atalmysh detalder -olardyń tól ulttyq naqyshynyń kórinisi. Eger týra osyny aǵylshyn, nemis nemese belgıalyq rejıser paıdalansa, tym jasandy, “falshıvo” orynsyz kóriner edi. Máselen, Amerıkanyń kez kelgen teleserıalynda ábden jaýyr bolǵan úlken júk kóliginde sıgara tartyp, vıskı iship otyrǵan beti tabaqtaı (qaltasynda eki tapanshasy bar) júrgizýshi jol jıegindegi dámhanaǵa toqtap, esikti teýip ashatyn epızod tym qurymaǵanda bir ret bolsyn kezdesedi. Endi Siz elestetińizshi, eger dál osy epızodty ıran nemese arab rejıseri paıdalansa, qanshalyqty orynsyz ári masqara kóriner edi!!! Óıtkeni, kórermen arab elderinde ishimdik ishýge qatań tyıym salynǵan, tipti esikti teppek túgili, qatty ashýdyń ózi beıádep, kerek deseńiz haram dep esepteletinin biledi. Aıtpaqshy, bul da Arab elderiniń ulttyq naqyshy hám ony olardyń kınolarynan únemi ap-aıqyn kóre alamyz.
Al bizde she? Qazaq ulttyq naqyshtary, onyń ishinde maqtanarlyqtaı ózimizdiń jergilikti yrym-joralǵylardyń ózi baıqaǵan adamǵa elimizde keń taralǵany jáne biregeıliligi belgili. Mysaly, Májıt Begalın, Sháken Aımanov, Sultan Qojyqovtyń kıno týyndylarynan sovettik lepten góri, ulttyq lep kóbirek esedi. Sháken Aımanovtyń “Atameken” fılminiń alǵashqy kadrynan-aq, tek dombyra úni estilip qana qoımaı, barlyq beıne – qazaqy sımvolıkaǵa toly: aýyl estetıkasy, sylaqty aıaqpen ıleý, aqsaqaldyń dana únsizdigi jáne kadrdaǵy sary dala keńistiginiń óte oryndy ári aıryqsha úılesimdi kórinis taba bilgeni t.b. Árıne, Japonıanyń Segýn dáýirinen kele jatqan eki myń jyldyq dástúrshildigimen jarysýǵa – erterek, desek te, bizdiń ulttyq erekshelikterimizdi joq dep atýǵa eshqalaı kelmeıdi. Áıtse de, kıno salasynda ulttyq naqysh turmaq, keıde ómir qısyny, logıka qısyny tabylmaı jatady. Muny keıbir rejıserlerdiń darynysyzdyǵyna, keıbir prodúserlerdiń jaýapkershilikteriniń joqtyǵyna jáne sapaly zamanaýı tehnıkanyń tapshylyǵyna silteı salýǵa bolar edi. Biraq, bul máseleniń baqandaı 25 jyldyń ishinde tym baıaý sheshilip kele jatqandyǵy – qazaq kınematografıasynyń “sıstemnaıa problema”ekendigin dáleldep tur. Atalmysh másele neden týdy? Rejıserler qabiletsiz senarısterge silteıdi, senarıster darynsyz rejıserlerge silteıdi, rejıserler men senarıster áńgúdik prodúserlerge qosyla silteıdi. Al prodúserlerdiń pikirinshe: “Bizdiń kórermenniń talǵamy áli ósken joq!” deýmen álek. Kórermennniń kópshiligi áli kúnge deıin joǵary talǵamdy ulttyq kıno týyndylaryn sarǵaıyp, asyǵa kútip otyr... Al meniń oıymsha barlyq másele – csenarıster men rejıserlerdiń ulttyq naqyshty túsinbeýi nemese túsingisi kelmeýi, mensinbeýi, kerek deseńiz tipti múlde-múlde nazarǵa almaýynda bolyp tur. Olar ulttyq naqyshty joqtan izdeıdi. Ábilqaıyr zamanyn qazbalaıdy da otyrady, odan qalsa Jánibek zamanyna barynsha úńiledi, al shynaıy ulttyq naqysh – qazirgi zamanda, kánigi halyq arasynda aman-esen júr! Shamasy osyny búgingi óner qaıratkerlerine súıinshilep jetkizý kerek!!!
Endi “Egiz ǵumyr” telehıkaıasy týrasynda bir aýyz sóz aıtsaq, serıaldyń rejıseri Qanaǵat Qurmanǵazyuly – Tımýr Bekmambetov pen Ermek Tursynov syqyldy múıizi qaraǵaıdaı shetel festıvalderine qumar-aq emes, Baıan Esentaeva men Nurlan Qoıanbaev syndy tym jeńil komedıalarǵa da ǵashyq emes, demek, Qanaǵat myrzanyń búgingi qazaq kınematografıasynda ózindik dara joly bar. Synshylar aıtýy múmkin: “Ol da ekshnge qyzyǵady ” dep. Degenmen, ol tipti sol ekshnniń ózinen ulttyq naqysh pen óziniń qoltańbasyn ylǵı izdeıtinine bek senemin! Eń bastysy, osy baǵytta kásibı ósý múmkindigi bar. Endi sol bir múmkindikti paıdalansa bolǵany.
Atalmysh telehıkaıadan ulttyq qazaqy naqyshty, áleýmettik shynaıylyqty, baıandaý, beıneleý qısynyn kóremiz degen ıgi nıet bar. Buıyrsa, aǵylshyndardyń “Sherlok”, amerıkalyqtardyń “Igra prestolov” syndy álem boıynsha básekege qabiletti, shytyrman sújeti asa mazmundy ári tereń júıelengen sıpatqa ıe, oqıǵa jelisi tiri hám shynaıy ómirge toly (tipti, sújet fentezı bolsa da), ári ár detali men dıology kórermenge nanymdy, tili shuraıly, jandy týyndy bolar dep sendik! Sebebi, “Araı Medıa Grýp” JSHS-niń bas prodúseri – Aıgúl Qydyrǵalıqyzynyń yqtıarlyǵy men iskerligine ári stýdıa dırektory – Almas Bolatulynyń jáne jalpy barsha túsirilim tobynyń serıal fınalyn daıyndaýdaǵy kásibıligine de úmit artyp otyrmyz. Ýaqyt kórseter...
Pikir qaldyrý