Elimizge tanymal arheolog Temir Smaǵulov basqarǵan ekspedısıanyń músheleri Semeı memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń (SMPI) profesory, belgili tarıhshy Amantaı Isın, arheolog, sýretshi Georgıı Peresvetov, arheolog Talǵat Aılybaev, sonymen qatar, SMPI jáne PMPI (Pavlodar memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýty) stýdentteri, Semeı qalasynyń Jas Ulan lıseıiniń oqýshylary boldy. Profesor Amantaı Isınniń basqarýyndaǵy SMPI tarıh-fılologıa fakúltetiniń 3 kýrs stýdentteri Abylhaıdarov Syrym, Arǵynbaev Mansur, Bekturys Mereke, Byqyshqyzy Gúlgına, Daýkonova Raýshan, Isabaı Aıqyn, Kasımova Merýert, Qurmanǵalıev Arman, Qyzyrhan Erlik, Nurmuhanov Juldyz, Ysqaqov Almas jáne «Jas Ulan» lıseıiniń oqýshylary Ahmetov Álı, Táýirbaev Dáýrenniń eńbekteri úlken. Jas arheologtar qorǵan qurylysyn qazý kezinde zertteý ádisterimen tanysyp, hanshaıymdy tazalaý jumystaryna belsene qatysyp qaıtty. Osyndaı tarıhı oqıǵaǵa qatysyp otyrǵan stýdentter qazba jumystaryn tańsáriden qas qaraıǵansha júrgizdi. Olar belgili restavrator Qyrym Altynbaev kelgen soń shuńqyr qabyrǵalaryn jan-jaǵynan kólemdetip keńeıtti. Aıta ketsek, zertteýshi ǵalymdar Taskesken - Baqty jolyndaǵy qorǵannan saq zamanyndaǵy patsha qyzdyń múrdesin tapty. Ǵalymdar oǵan «Urjar hanshaıymy» degen ataý berip, jerleý ornynyń buzylmaı jaqsy saqtalýyn úlken sáttilik deıdi. Bul úlken olja áıgili Esik qorǵanyndaǵy Altyn adamnan keıingi ekinshi soǵan uqsas eskertkish bolyp otyr. Sondaı-aq, arheologtar qorǵannyń joǵarǵy tusynan taǵy bir adamnyń múrdesin tapty, olardyń paıymdaýynsha ol hanshaıymnyń qyzmetshi quly ne bolmasa qurylys aıaqtalǵannan keıin qurbandyqqa shalynǵan adam bolýy múmkin deıdi. «Úrjar hanshaıymy» tabylǵan eskertkish bizdiń jyl sanaýymyzǵa deıingi IV-İİİ ǵasyrlarǵa jatady. Saltanatty kıimimen jerlengen jas áıel sol kezdegi patshanyń zaıyby, bálkim qyzy bolýy da múmkin. Hanshaıymnyń sol aıaq jaǵyndaǵy shuńqyr buryshynda aǵash tabaq, ishinde qoı jambasy salynǵan keramıkalyq qazan, taǵy bir keramıkalyq ydys tabylyp otyr. Áshekeılerdiń ishindegi eń mańyzdysy – bas kıimi. Jas áıeldiń hanshaıym bolǵany týraly tujyrymdy ǵalymdar negizinen soǵan súıenip jasap otyr. Ol altyndy «múıiz» oıý-órnegimen bezendirilip, altyn jáne baǵaly tastar men kómkerilgen. Kelbeti men órnegi jaǵynan sáýkelege uqsas. Sonymen qatar, altynnan jasalǵan sym syrǵa, salpynshaqtary da bar. Arheologtar bul jádigerlerdiń barlyǵy ótken tarıhtan mol málimet beretinin aıtyp otyr. Bul kúnderi zertteýshiler men jas arheologtar «Úrjar hanshaıymyn» kıim qaldyqtarymen monolıt túrinde tutas alý jumystaryn júzege asyrdy.
Anar Qýanǵalıeva
Pikir qaldyrý