Bizdiń elde «Baspana» dep atalatyn jyr bar. Ol jyrdy búkil qazaq jatqa biledi. Biraq dáýirler dóń asqan saıyn ol jyrdyń motıvine ózgerster enýde. Máselen buryndary aǵa býyn páterden páterge kóshken qıyndyqtaryn orystyń kempirimen sabaqtastyryp otyryp aıtyp berýshi edi. Al qazirgi jas otbasylar da sol býyn sekildi kóship, qonyp júr. Biraq páter ıesiniń tis batyrýy, minez tanytýy degen máselede tek qana «sary tildiń» ókilderi keıipker emes, sonymen qatar, ózimizdiń qazaqtardyń da qataldyǵyn ańǵarýǵa bolady. Nege? Keıbir qandastarymyz óziniń de kóship-qonyp júrgen zamatyn tez umyta qalǵan ba? Olaı etpegende qaıtsyn? Kimniń basynan kim sıpapty? Qala - qatal ómir! Qalanyń tamyrynyń tynysyn estigiń kelgen eken, baýyrmaldyq degen uǵymdy umytýǵa tıissiń? Seniń basyńnan eshkim sıpamaǵany sekildi, seniń de bireýdiń basyn sıpap otyrýǵa munda mursha joq. Jaqsy, muny ómirdiń bir qalyptasqan qatań da , qasań qaǵıdaty dep qarastyraıyq ta, osylaı jyly jaýyp qoıa turaıyq. Anyǵynda osy «baspana» jyryn bizdi dalalyq minezden aıyrýǵa arnalǵan úlken bir júıe dep qarastyrýǵa bolady. Otyryqshy boldyq, qalalandyq degen aqtalý dáıekterin bylaı ysyrǵanda, biz bastapqy bolmysymyzdan jurdaı boldyq. Eger bir qazaqtyń baspanaǵa jetý múmkindigi bar bolsa, ol sol múmkindikti birneshe ret paıdalanyp qalǵysy keledi. Sebebi múmkindik degen ońaılyqpen berilmeıdi ǵoı. Sondyqtan bizdiń qoǵamda keıbireýlerde birneshe páter bar, al keıbireýlerde onyń bireýi de joq. Ony memleket retteı de almaıdy. Sebebi páter alý múmkindigi bar adam da aqymaq emes, senimdi tanystyń atyna tirkep, memleketti aldastyrýǵa bolady. Eger memlekettiń baspanamen qamtamasyz etýge arnalǵan baǵdarlamalaryna kóz júgirtsek, kóńilimiz pás bolary anyq. Ras, qandaı jolmen bolsa da adamdar úı alyp jatyr. Olardyń arasynda arnaıy bekitilgen baǵdarlamaǵa sáıkes keletinder de, kelmeıtinderi de bar delik. Biraq qalanyń ákimi aýysqan saıyn qoǵamǵa sińirgen eńbegin buldap birneshe márte úı alǵandar da bar. Ortaǵa tanysyn salyp jańa páter alyp, ózi turǵan úıdi jalǵa berip qoıatyndar da joq emes. Biraq bizdiń elde páterdi jalǵa beretinderden memleketke paıda túse qoımaıdy. Sebebi kóbi páterin jalǵa beretindikteri týraly aqparatty qupıa ustaǵandy qup kóredi. Nequrlym arzanyraq páter tapsam dep nıettenetin páter jaldaýshy qojaıynnan páteriniń zańdy túrde jaldamaly ekendigin talap etýge qulyqty emes. Al anyǵynda páterdi jalǵa berýshilerden memleket salyq ustaıtyn bolsa, aıtarlyqtaı tabysqa kenelgen bolar edi. Osylaı alyp shahardyń ómiri ótip jatyr. Bul qalanyń qaq ortasyndaǵy tirlik qoı. Al qala syzyǵyna endi kirgen aýmaqtarda «Baspana» jyry bólekshe órbıdi. Ózi aýyldan kelip, joqty barǵa ulastyrǵan qazaq úıin salady. Qaladaǵy ómiri órge basyp, qoń kótere bastaǵan soń, esiginiń aldyna uzyn sonar, birneshe bólmelerden turatyn úı salynady. Ondaı bólmelerde bazarlarda satýshy, kólik jýatyn jerdiń jumysshysy, asqanada, qysqasy qara jumys jasaıtyn qazaqtar turady. Aıyna tapqan azyn -aýlaq aqshany qojaıynmen bólisip «qalalyq» qazaqtardyń ómiri ótip jatyr. Sol bólmede turyp kóbeıip, tirshiligin dóńgeletip, jer alyp ómirin retke keltirip jatqandar da joq emes. On sotyq jerge páterjaldaýshylarǵa arnalǵan bólmeler salyp, «bıznespen» aınalysyp júrgen qazekemder de bar. Osylaısha birimizdi-birimiz qanap, arasynda ulttyń máselesin aıtyp qoıyp, dáýirmen birge dóń asyp baramyz. Qarańyzshy, halyqty baıshykeshter men ákim qaralar ǵana qanamaıdy eken. Múmkindik bolsa, jyljymaıtyn múligimzdi buldap, úısiz júrgen baıqus qazaqqa nesıemizdi tóletip qoıǵandy biz ar sanamaıdy ekenbiz ǵoı. Nesıege bankten úı alyp, sosyn memlekettik kezekte turǵan úıdiń kezegi kelip qalyp, sol úıge kóship baryp, al anaý úıdi jalǵa berip qoıǵan tanysym kóp. Olardyń bul áreketin artyq mineýden de aýlaqtanady ekensiń. Sebebi ol memlekettiń baǵdarlamamen kezegi jyljıtynyna kúmándi boldy. Osylaısha ózinshe áreket jasaı bastaıdy. Al biz halyqty búgingi júıe men sol júıeni jasaýshylarǵa senim artpaǵany úshin kinalaı alamyz ba? Kezekti ary da beri aqshasy barlar jyljytyp jatqanyn kórgen adam qalaısha qosymsha áreket jasamaıdy? Bul baspanaǵa qatysty oryn alǵan, baspasózderde jıi talqylanǵan jaıttar ǵoı. Ǵalamdyq daǵdarysqa baılanysty naryqtaǵy páter baǵasynyń tómendegenin baıqap otyrmyz. Mundaı jaǵdaıda turǵynúı keshenderin salyp qoıǵan iri kompanıalar páterlerdi jyldam ótkizýdi qup kóredi. Memlekettik baǵdarlamalarmen beriletin úılerdiń de teńgeniń qundyraq kezinde óz ıesin tapqany qolaıly. Sondyqtan sarapshylardyń baspana qoljetimdi bola bastaıdy degen boljamyna senýge bolatyn sekildi.
Aınur Tóleý
