Reseı prezıdenti Vladımır Pýtın men AQSH prezıdenti Djo Baıden kezdeskende ne aıtady? Osy taqyryp tóńireginde Qamshy tilshisi sheteldik baspasózge, sonyń ishinde BBC, The Independent jáne The New York Times basylymdaryna sholý jasady. 

16 maýsymda Vladımır Pýtın men Djo Baıden arasyndaǵy Jeneva samıti kezdesýi bolady. Degenmen, keıbir sarapshylar bul kezdesýdi "kúreń qabaq kezdesý bolady" dep topshylaıdy.

Reseı jaqynda AQSH-ty óziniń "dos emes memleketteriniń" resmı tizimine qosty.

Eki tarap ta bir-birimen qarym-qatynasyn tómengi deńgeıde dep sıpattaıdy jáne qazirgi ýaqytta eki eldiń de bir-birinde elshisi joq; Ýkraınanyń Qyrymyn aneksıalaýdan bastap, saılaýǵa aralasqanǵa deıingi kóptegen oqıǵalar úshin Reseıdiń joǵary sheneýnikteri Amerıkanyń sanksıalaryna ushyrady, al AQSH-tyń burynǵy teńiz áskerleri qazir Reseı túrmelerinde. Onyń bireýi tyńshy dep aıyptalyp, 16 jylǵa qamaýǵa alynǵan.

Onyń ústine naýryz aıynda Djo Baıden suhbat bergende Vladımır Pýtındi "kıller" dep ataǵan.

Sonymen birge, bul eki adam birinshi ret prezıdent retinde kezdespekshi, al Reseıde keıbireýler muny óz aldyna jetistik dep sanaıdy.

Bul mártebe

"Samıt sımvolızm turǵysynan mańyzdy; ol Reseıdi AQSH-pen bir qatarǵa qosady, al Pýtın úshin sımvolızm mańyzdy emes" deıdi Máskeýdegi RIAC saraptama ortalyǵynyń dırektory Andreı Kortýnov. 

Kezdesý Baıdenniń Aq úıge kirgennen bergi eń alǵashqy sheteldik saparynda bolady. Oǵan qosa, bul kezdesý Baıdenniń arnaýly jospary boıynsha ótedi. Oǵan Kreml úshin de utymdy upaılar kiriýi yqtımal. Bul sondaı-aq basqa oqıǵalar sıaqty qysqa kezdesý emes, tolyq samıt.

AQSH prezıdenti NATO-nyń Brússeldegi shtab-páterindegi kezdesýleri jáne odan ózge kóptegen kún tártibindegi kezdesýler bolǵanyna qaramastan, eýropalyq sapardyń sońǵy aıaldamasyna sársenbide Vladımır Pýtınmen jeke kezdesýine erekshe qyzyǵýshylyq tanytyp otyr.

– Pýtın sózsiz AQSH prezıdentimen teń, óz sharttarynda qurmetke ıe bolǵysy keledi. Pýtın "bulshyq etterin kórsetip, klýbtyń múshesi bolǵysy keledi, – deıdi saıasattanýshy Lılıa Shevsova.

Tarıh men úmit

Mundaǵy Jenevany tańdaýdyń da tarıhı mańyzy bar. Jenavada 1985 jyly qyrǵı-qabaq soǵys kezeńinde Ronald Reıgan men Mıhaıl Gorbachevtiń alǵashqy samıti bolǵan.

Sarapshylar búgingi Aq úıdiń maqsaty Reseımen "turaqty" jáne "boljamdy" qarym-qatynas ekenin aıtady.

Vladımır Pýtınniń qoldaýyndaǵy kúshter 2014 jyly Qyrymǵa kirip, túbekti Ýkraınadan alǵannan beri Vashıngton men Máskeýdiń arasyndaǵy jaǵdaı ýshyǵa tústi.

Bul Reseı men AQSH qatynastaryndaǵy shıelenistiń bastalýy boldy.

– Bir-biriniń qyzyl syzyqtarynyń qaıda jatqanyn tekserý – bul neǵurlym durys maqsat bolar edi. Bul dıalogty aqyry joq shıelenisten durys jolǵa qaıtaratyn jol edi. Eger olar durystap sóılespeıtin bolsa, onda Reseıdiń bolashaǵy kútpegen jaǵdaıda qalady, –  deıdi Shevsova.

Olar ne isteýi múmkin?

Osy demalys kúnderi Vladımır Pýtın memlekettik telearnada AQSH-pen birge biraz mańyzdy isterdi jasaı alatynyn jarıalady. Iadrolyq qarýdy baqylaý jónindegi jańa kelissózderden bastap, Sırıa men Lıvıany qosa aımaqtyq qaqtyǵystardy jáne klımattyń ózgerýin talqylaıtynyn aıtty.

– Eger biz osy máselelermen jumys isteý tetikterin jasaı alsaq, onda meniń oıymsha, samıt beker bolǵan joq dep aıta alamyn, – dedi Pýtın.

Reseıdegi keıbir sarapshylar "dıplomatıalyq soǵysta" bitimgershilik bolýy múmkin dep boljaıdy. AQSH sońǵy jyldary ondaǵan reseılik dıplomatty shyǵaryp, Reseıge qatysty eki jobany japty. Endi AQSH-tyń Reseıdegi barlyq mısıalaryna tyıym salynýy yqtımal. Oǵan qosa, vıza, Reseıge qatysty qyzmetter kúrt qysqartylýy múmkin.

Kelisýge daıyndalý 

– Pýtın parasatty saıasatker retinde osy qarama-qaıshylyqqa baılanysty shyǵyndar men táýekelderdi azaıtýdy qalaıdy, – dep sanaıdy Kortýnov.

Shyǵyndar men táýekelge ekonomıkalyq sanksıalar kiredi. Sońǵy raýndtaǵy sanksıalar úkimettiń qarajat jınaý múmkindikterin shektedi. Al jańa sanksıalar odan ári júzege asyrylýy múmkin. Bul Reseı ekonomıkasyna úlken qysym jasaıdy.

– Qazir reseı qoǵamynyń syrtqy saıasattaǵy "jeńisterge" tábeti joq, qazirgi kezde el ishindegi áleýmettik jáne ekonomıkalyq problemalardy sheshý mańyzdy, – deıdi Kortýnov.

Aıtpaýǵa bolmaıtyn dáris

Vladımır Pýtın qalamaıtyn taǵy bir taqyryp bar. Biraq ol taqyryp aıtylmasa bolmaıdy. Ol adam quqyǵy týraly dáris, sonyń ishinde Reseıdiń opozısıalyq saıasatkeri Alekseı Navalnyıdyń isi. Ol alǵashynda ýlanyp, qazir túrmede otyr.

Máskeý soty Navalnyıdyń saıası keńseleri men sybaılas jemqorlyqqa qarsy uıymyna "ekstremıst" dep tyıym salǵan. Al bul sheshim samıt aıaqtalǵanǵa deıin keıinge qaldyrylýy múmkin.

Vladımır Pýtın dıssıdentterdiń kózin qurta beredi jáne bul Amerıkaǵa qatty qyzyq emes.

– Baıden óziniń áýenine basady: Navalnyı jáne adam quqyǵy týraly azyraq sóz qozǵaýy yqtımal; sodan keıin Pýtın da óziniń oıyn isteýge kúsh salady. Adam quqy týraly azyraq ashshy dámnen keıin, olar negizgi tamaqqa kóshedi. Ol bolsa "Jaraıdy, keliseıik, birdeńe jasaıyq" deýi ábden múmkin, – deıdi Shevsova.