Eýropa Qazaq Qoǵamdary Federasıasy (FEKA) uıymdastyrýymen 29 jeltoqsanda «Túrik eli-Túrkistan Ult-azattyq komıteti» jetekshisi Qarys Qanatbaı jáne onyń serikterin eske alý sharasy ótti. Shara aıasynda Germanıanyń Múnhen qalasyndaǵy musylmandar zıratynda baryp, Qanatbaı jáne onyń serikteri týraly baıandamalar jasalyp, quran oqylyp, duǵa baǵyshtaldy, gúl shoqtary qoıyldy. Jeltoqsan aıynyń Qazaq tarıhynda alar orny erekshe. Óıtkeni 1917 jyly 13 jeltoqsanda «Alash Orda» Ulttyq avtonomıasy Úkimeti jarıalandy. Qazaqstannyń táýelsizdikke barar jolyndaǵy asa mańyzdy beles sanalatyn Almatydaǵy «Jeltoqsan kóterilisi» 1986 jyldyń 16-18 aralyǵynda boldy. 1991 jyldyń 16-shy jeltoqsanynda Nursultan Nazarbaev Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigin jarıalady. Mine, sol qazaq úshin qasıetti jeltoqsan aıynda ómirlerin eliniń táýelsizdigi úshin sarp etken Qarys Qanatbaı jáne onyń serikterin eske alýdy ózimizge mindet sanadyq. Negizgi mamandyǵy taý-ken ınjenerıasy bolǵan Qarys Qanatbaı 1911 jyly Batys Qazaqstan oblysynda dúnıege kelgen. Ekinshi Dúnıejúzilik soǵys jyldary Keńes áskeri qatarynda ofıser bolyp maıdanǵa attanady. Keıinirek nemister jaǵyna ótip, sonda júrip, eliniń, jalpy Túrkistan aýmaǵynyń azattyǵy úshin kúresken. Ol bul kúresin Ekinshi Dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan keıin de jalǵastyrǵan. Jat eldegi túrkistandyqtardy bir ulttyq ortalyq aınalasyna jınady. Ol seriktesterimen birge 1950 jyldyń 20-shy naýryzynda Germanıanyń Múnhen qalasynda «Túrikeli – Túrkistan Ult-Azattyq komıtetin» qurǵan jáne oǵan ózi tóraǵa bolǵan. Sol jyldary Múnhen qalasynda Qazaq, Qyrǵyz, Ózbek, Túrikmen jáne Tájik tilderinde «Túrik eli» degen bir jýrnal shyǵardy. Bul jýrnalda 1950 jyldardyń basynda Pákistanda, Kashmırde turǵan Shyǵys Túrkistandyq bosqyn qazaqtar týraly habarlar jáne hattar da jarıalanǵan. Sondaı-aq, atalǵan jýrnaldyń 1951 jylǵy bir sanynda Shyǵys Túrkistan qazaqtary ult-azattyq kúresiniń ókili Ospan Batyrdyń qazasy týraly arnaıy habarlama berilip, bul oqıǵaǵa qatań túrde narazylyq bildirilgen. Azattyq radıosynyń qazaqsha habarlaryn daıyndaýshy bolyp qyzmet etken Asan Kaıǵın (Mavlekesh Kaıbaldın) jáne Dáýlet Kereı Taǵyberli sekildi qalamgerler de «Túrik eli» jýrnalynyń avtorlary edi. Qarys Qanatbaı ózi tikeleı qyzmet atqarmasa da «Azattyq radıosy» quramynda qazaq, ózbek, túrikmen, qyrǵyz jáne tájik tilderinde habar taratatyn «Túrkistan Redaksıasynyń» qurylýyna muryndyq bolǵan. Dáýlet Kereı Taǵyberli de Túrkıadaǵy tegi jaǵynan Shyǵys Túrkistandyq qazaqtardyń «Azattyq radıosyna» jumysqa tartylýyna bir kisideı atsalysqan. Qarys Qanatbaı aǵamyz 1981 jyly 70 jasqa tolǵanynda birge bolyp, jurtpen birge toılaǵan edik. Kóp uzamaı 71 jasqa qaraǵan shaǵynda Múnhende qaıtys boldy. Zırat basynda sóz alǵan uzaq jyldar Azattyq radıosynda qyzmet etken Talǵat Qosjigit: «Qarys Qanatbaımen 1966 jyly tanystym. Qarys aǵaı kisiligi, ıdeıa-armandary, pikir-kózqarastary jáne patrıottyq jaǵynan bólek jaratylǵan adam edi. Ókinishke oraı, Qarys Qanatbaı jáne serikterine Qazaqstanda áli qajetti baǵa berilip, tıisti qurmet kórsetilip otyrǵan joq. Bolashaqta olar óz otandarynda tıisti baǵaǵa ıe bolyp, halyq biletin bolady dep úmittenemiz»,-dedi. Talǵat Qosjigit buǵan qosa, Azattyq Radıosy, Túrkistan redaksıasynyń bas redaktory Asan Qaıǵın týraly da toqtala ketti, keıin Qazaq redaksıasynyń bas redaktory bolǵan Dáýlet Kereı Taǵyberlige de qatysty estelikterinen úzindiler keltirdi. Atalǵan eske alý sharasynda Azattyq radıosy Qazaq redaksıasynda uzaq jyldar birge jumys atqarǵan qyzmettesimiz Álıhan Janaltaı da sóz sóıledi. Jınalǵandar osy zıratta jatqan qyrǵyz, ózbek, tájik, túrikmen jáne qarashaı syndy túrkistandyq túrik tektes aǵaıyndardyń rýhyna da duǵa baǵyshtady. Shara sońynda osyndaı ıgilikti jıyndy ótkizgen Múnhen Qazaq qoǵamyna alǵysymyzdy bildirdik.
Abdýlqaıým Kesıjı
Pikir qaldyrý