Qazaq quldyq sananynyń qamytyn sypyryp tastaýy  tıis. Búgin jáne dál qazir ǵana kele qalǵan tosyn oı emes. Bul sóılemdi aıta salysymen otarlaý ezgisinde bolǵan tarıhı kúnderimiz oıymyzǵa orala ketetini taǵy bar. Qazir she, biz azatpyz ba? Siz azatsyz ba? Azattyqty seziný degen qandaı bolady ózi? Al, quldyqty seziný qandaı bolady? Sezinýdiń ózi de shartty ǵana uǵym. Bir dúnıeni tuńǵysh ret túısinip tursańyz, sezinýge bolatyn shyǵar.  Al quldyq ádetke aınalyp ketse she? Onda qul ekenińdi sezinbesten ǵumyr keshýge bolady. Ár zamannyń óz qurqyltaıy bar demekshi, ár zamannyń  adamdy qulǵa aınaldyrýdyń óz aıla-tásilderi bar. Bizdiń zamanda nesıe arqyly op-ońaı qulǵa aınalýǵa bolady. Endi osy tusta, mynandaı tosyn saýal qoıyp kóreıikshi. Eger bizdiń elde nesıe júıesi bolmaǵanda jaǵdaı qalaı órbıtin edi?  Aldymen qala kósheleri kólik tyǵynyna tap bolmaıtyn edi. Ony qoıyńyzshy, « bizdiń el baı da aýqatty. Búginimizge shúkir eteıik, barlyǵy jetkilikti» degen jalǵan pafostyń  jon arqasyndaǵy jaly jyǵylyp qalǵan bolar edi. Sebebi nesıesiz úı, kólik, turmystyq tehnıka, qala berdi uıaly telefon alý múmkin emes. Az ǵana jalaqyny birneshe aıǵa bólý arqyly qajet zatqa qol jetkizýge bolady. Biz halyqtyń qarjylyq saýaty tómen degen sózdi de jıi estımiz. Al, oǵan kim kináli? Qulaǵan úkimetten keıin, ile shala halyqty ekonomıkalyq saýattandyrýǵa arnalǵan baǵdarlama usynǵan qaısysyń bar? Árıne ondaı baǵdarlama jasaý tym qolaısyz. Pıoner kezinen bastap altyn juldyz alýdy ǵana maqsat tutqan belsendiler armanynyń aıaq astynan jerge jalp etip qulaǵanyn kórip abdyryp qaldy. Ol kezde endi ǵana júıe qalyptastyryp jatqan memleket, abdyryp qalǵan azamattarǵa demeý bolmaq túgili  óz aıylyn jınaýdyń túrli amaldaryn qarastyrýy tıis edi. Ótkendi ózgerte almaısyń. Biraq qazirgi qyzyldy-jasyldy dúnıege biz nesıeniń arqasynda ǵana elitip júrmiz. Qazaq –nemis Halyqaralyq jáne aımaqtyq seriktestiktik ýnıversıtetiniń  áleýmettik zertteýi boıynsha árbir úshinshi qazaqstandyq nesıe qamytyn kıip alǵan. Nesıe alýshylardyń 43,5% qazaqtar eken. Al 100 paıyzdyń qalǵany biz maqtanyshpen aıta beretin 130-dan astam ultqa tıesili. Demek bir ǵana ultqa 43,5 paıyz da, al júz otyzdan astam ultqa  56,5 paıyzdan tıesili. Endi osydan bizdiń  elimizdegi qazaqtardyń jaǵdaıyn baǵamdaı berýińizge bolady. Nesıe alǵandar ishinde 40 pen 50 jas aralyǵyndaǵylardyń úlesi 40,1% bolsa, nesıeshilerdiń  37,5% joǵary bilimdi azamattar eken. Qarjylyq saýattylyq týraly synı pikir aıtatyndar bul kórsetkishke qandaı ýáj aıtady eken? Anyǵynda naryqtyq kezeń bastala salǵan sátte nesıe jarnamasyn júrgizýden buryn, salym jasaý saýaty týraly halyqty aqparattandyryp alý qajet bolǵan. Endi bankke qaryzy kópterdiń sanynyń artqany týraly derekter men qaryzyn qaıtara  almaı kózine jas alǵandar týraly jańalyq taratyp áýremiz.

Aınur Tóleý