Qazaq boksynyń jaryq juldyzy Qanat Islamnyń kásipqoı boksqa aýysqanyna da kóp ýaqyt bolǵan joq. Sońǵy kezde kópshilik nazarynan tys júrgen boksshy týraly el arasynda san alýan suraqtar týyndaýda. Kóptiń kóńilin kúpti etken negizgi másele – Qanattyń búgingi jaǵdaıy. «Boksshy qazir qaıda? Nemen aınalysyp júr? Josparlary qandaı?» Bul suraqtardyń jaýabyn boksshymen bolǵan tómendegi suhbattan oqısyzdar.
Qanat myrza, sońǵy kezderi ǵalamtor betterinde Siz týraly ártúrli áńgimeler aıtylyp júr. El-jurtyńdy eń kóp mazalaıtyn suraq: Qanat nege rıngke shyqpaıdy? «Qamshy» portalynyń oqyrmandardy da eń aldymen osy suraqtyń jaýabyn bilgisi keledi....
Sport – óte qıyn salanyń biri. Mysaly, bir Olımpıada chempıonyn daıyndaý úshin jattyqtyrýshy bir ómirin arnaýy múmkin. Al, sportshy úshin Qazaqstannyń chempıony bolýǵa 5-6 jyl ýaqyt ketse, Olımpıadaǵa kem degede 10 jyl ýaqytyn jumsaýy etýi tıis. Sol sıaqty kásipqoı bokstyń da óz qyr-syry, basqyshtary bar. Esikten kirip, tór meniki deı almaısyń. Golovkın 10 jyl degende búgingi dárejege jetip otyr. Bireýler meni qıyndyq kórdi dep aıtyp jatqan bolýy kerek. Men kórgen qıyndyqtar Gena basynan ótkizgen qıyndyqtardyń janynda túk emes. Ol menen neshe ese artyq qınaldy. Jattyǵý jaıyna qalyp, promoýterlarymen sottasyp ta júrdi... Sport jolynda bul ózi sondaı baspaldaq eken... Bárin bastan ótkeresiń. Shydaıtyn adam ǵana shydaıdy. Jolyqqan qıyndyqtardy kim kóringenge aıtyp, «Men búıtip qaldym, súıtip qaldym», «Anaý aqsha bermedi, mynaý jarysqa qatystyrmady, anabireý menimen jekpe-jekke shyqpaı qoıdy» dep kóshege shyǵyp aıqaılamaısyń ǵoı. Bárine sabyr qylý kerek. Bolatyn nárse bolady. Onyń bárin árkimge túsindirip júrýge mindetti emespin. Meniń mindetim – jattyǵýymdy jasap, daıyndalý. Árkim óz jumysynyń mamany bolýy tıis. Bir-eki qarsylasym bas tartty, keıin kelisim-shart qate boldy, bir-birimizben kelise almadyq... Ýaqyt solaı ótip jatyr.
Bárimiz asyqqanmen oǵan amal joq. Sol barysty bastan ótkerý kerek. Shydaý kerek, tyrysý kerek. Ózderińiz habardar bolǵandaı keler aıdyń basynda ótetin jarysqa daıyndalyp jatyrmyn. Meni izdep, menen alańdap, kúıinip júrgen, jeńis kútip otyrǵan elim bar ekenine, meni joqtaıtyn jurtym bar ekenine men sheksiz qýanamyn. Ol maǵan úlken shabyt, kúsh-qýat syılaıdy. Alystaǵy aǵaıynǵa aıtar alǵysym sheksiz.
Ózińiz bilip otyrsyz, el-jurtyń tileýińdi tilep, taqymyn qysyp otyr. Degenmen qazaqta «Bar bolsań kóre almaıdy, joq bolsań ber almaıdy» degen sóz bar.. .Jasyryn bolmasa, kásipqoı boksta baq synaýyńyzǵa kim qoldaý kórsetip otyrǵanyn aıta alasyz ba? Jasyratyn eshteńesi joq. Baýyrjan Ospanov aǵamnyń esimimen ısi qazaq jaqsy tanys desem artyq aıtqandyq bolmas. Osy ýaqytqa deıin elge oralyp, azdy-kópti jetistikke jetýime sebepker bolǵan sol kisi. Áıteýir qazaqtyń kók týy jelbiresin, qazaqtyń namysy jerde qalmasyn dep kómektesip jatyr. Sol úshin mendede aıanyp qalatyn eshteńe joq. Barymdy salyp daıyndyq jasaýdamyn.
Bizdiń bilýimizshe kásipqoı boks álemdegi tabysty salanyń biri. Sonda Baýyrjan Ospanov myrzamen arnaıy kelisimsharttaryńyz bolǵany ǵoı...
Joq. Ol kisi ekeýmizdiń aramyzdaǵy kelisim – jigittik bir aýyz sóz ǵana. Men Atajurtqa oralatyn kezde Baýyrjan aǵa elge kelgennen keıingi josparymdy suraǵan. Men múmkindik bolsa olımpıadaǵa baratynymdy, eger bara almaı qalsam kásipqoı bokspen aınalysqym keletinin aıtqanmyn. Sol bir aýyz sózben qazirge deıin barlyq shyǵynymdy kóterip kele jatyr. Baýyrjan aǵaǵa degen qurmetim men alǵysym sheksiz. Ylaıym, qara basynyń qamyn ǵana emes búkil eldi oılaıtyn, ultym, urpaǵymdep jumys jasaıtyn Baýyrjan aǵamyzdaı úlken júrekti azamattar kóp bolsyn!
Jaqynda Baýyrjan myrza telearnalardyń birine berge suhbatynda Sizdiń álemdegi myqty kompanıalardyń birimen kelisim-shartqa otyratynyńyzdy, endigi jarystaryńyzdyń eshqandaı kedergisiz ótip otyratynyn súıinshilegen. Osy jaıynda tolyǵyraq aıta ketseńiz...
Endigi meniń kelisimshartqa otyratyn kompanıam Amerıkadanyń eń úlken boks promoýterlik kompanıasy. Basynda olar meniń talabyma qosylmaǵan. Keıin kelisimge keldik. Budan keıin jyl saıyn 4-5 ret jarys ótkizýime qarjylyq shyǵynyn óteıdi. Al burynǵy prometýrlik kompanıam qala beredi de, endigi kelisim shart jasasqan kompanıa menedjer retinde qatysady.
Sonda sizdiń buǵan deıingi jarystaryńyz qarjylyq tabys ákelmedi me?
Men negizi burynǵy jarystardan bastap, qarjy tabý jolyn tańdaýyma bolatyn edi. Biraq, oǵan kóp ýaqyt ketetin boldy. Biz tez kóterilý úshin óz jolymyzben júrdik. Sol kezeńnen endi ótip boldym. Endigi jarystarym qarjylyq tabys ákelýi tıis. Alda ótetin kezdesýden bastap, maǵan aqsha tólenedi.
Álemde sizdiń salańyzda qazaqtyń kók týyn jelbiretip júrgen azamattardyń biri – Gennadıı Golovkın. Biraz jurt Sizdi Golovkınmen judyryqtasady dep shýlap kórdi. Áriptesińiz týraly pikirińizdi bilsek dep edik...
Qazir Genanyń naǵyz pisip-jetilgen kezi. Qanshama qıyndyq kórip, jemisin endi kórip jatyr. Ol osy jeńisti, jemisti kórýge ábden laıyq. Eń bastysy, bir atan túıege júk bolatyn, men, men degen erjigitterdiń jiligin maıystyratyn qıyndyqtardy kótere bildi. Golovkın - naǵyz azamat. Onyń jarysyna eshqandaı kúmán keltirmeımin. Qaryslasy álsiz bolsa da, myqty bolsa da bárine tótep beredi. Genaǵa tek qana sáttilik tileımin.
Gena bizdiń aldymyzdaǵy týdy kóterýshi bolsa, biz sol týdy jyqpaımyz dep oılaımyn. Alla qalasa sol izben kele jatyrmyz.
Kásipqoı boksta Beıbit Shúmenovtiń de eńbegin baǵalanymyz jón. Ol – Amerıkada aty tanymal boksshylardyń biri. Óz jalǵyz kelip, qanshama adamǵa aldanyp, osyndaı dárejege jetý ońaı emes. Beıbit – naǵyz myqty, qaısar, batyr jigit. Qazaqtyń týyn kóterip osy kúnge deıin júr. Jaqyn dosym, únemi aqyl kórsetip otyrady. Onyń kishpeıildiligi, batyrlyǵy aıtýǵa turarlyq. Odan kóp nárse úırenem.
Óz daıyndyǵyńyz qalaı? Qazaq jurty Sizdi de Golovkın shyqqan shyńnan da bıikten kórgisi keledi...
Alla buıyrsa barlyq daıyndyǵym jaqsy. Joǵary deńgeıde ótip jatyr. Aıaqty aspanǵa kóterip jatqan joqpyn. Qan da, ter de aǵyp jatyr. Alla qalasa árbir tamshy ter men qan beker aqpaıdy dep oılaımyn.
Qansha jyl sportta kele jatyrmyz. Árbir eńbektiń tekke ketpeıtinin anyq bilemin. Alla buıyrsa áli talaı qazaqtyń abyroıyn asqaqtatamyn degen senimim mol.
Sportta baq shaba ma, bap shaba ma? Alla taǵala keıde ekeýin de berse, keıde bireýin berip, bireýin bermeıdi. Óz-ózińdi qamshyla degendeı, qatty daıyndalyp jatyrmyz. Qamshy qolda. Jaýyr bolǵansha qamshylaımyn ózimdi. Shaba beremiz basqa ne isteımiz?
Árqandaı kezde halqymnyń nazarynda bolǵanyma Allaǵa shúkirlik aıtamyn. Ulttyń namysy, memlekettiń abyroıyna tireletin kezderde aıanyp qalmaımyz ǵoı. Qazaq degen Uly dala qojasynyń urpaǵy bolǵanyma shúkirlik etem. Shetelde kóteretin týym bar, art jaǵymda elim bar tilekshi bolyp otyrǵan. Nátıje bir kúnde qolǵa kelmeıdi. Bir ómirin bir jumysqa arnaıtyndar bar. Óz ultyma azda bolsa jumys istep jatyrmyn dep oılaımyn.
Bolashaqta bir qazaqtyń balasynyń chempıon bolýyna mende kómektesetin shyǵarmyn. Óz halqyńa paıdań tıgennen basqa baqyt bar ma? Alda úlken syn saǵattar kútip tur. Alla buıyrsa sonyń bárinen súrinbeı ótý kerek.
Marqum qaıtys bolyp ketken ustazym «Qytaıdyń qyzyl týyn kótersek te óz maqsatymyzǵa jetýimiz kerek» dep únemi aıtýshy edi. Al óz týymyzdy kóterip, maqsatymyzǵa jete almasaq, ol bárimizge syn.
Qazaq boksynyń qazirgi jaıy týraly ne aıtasyz.
Bokstan Dohada ótken álem birinshiliginde bizdiń qazaq jigitteri sharshap qalǵandary kórinip turdy. Óıtkeni, onyń aldynda ǵana Azıa oıyndarynan 5-eýi chempıon bolyp keldi. Bir úlken jarystan keıin ekinshi jarysqa baryp úlken nátıje jaratý qıyn. Biraq, báribir de bizdiń jigitter myqty. Olardy qoldaýymyz kerek. Óıtkeni, sportshylar úshin árbir jeńilis aýyr tıedi. Sporttan ketkisi keledi, búkil eldiń betine qaraı almaı jerge túńiledi. Sondyqtan, olardyń alda taǵyda jeńister ákeletinine esh kúmán keltirmeýimiz kerek. Ol jerde Myrzaǵalı Aıtjanov, Nurǵalı aǵalarymyz bar. Iaǵnı jattyqtyrýshylar da myqty. 2016 jyly ótetin olımpıadaǵa deıin tek qoldaý kerek olarǵa. Óıtkeni olar - qazaqtyń eń myqty boksshylary men eń myqty jattyqtyrýshylary. Olarǵa senim artýǵa tıispiz.
Alla buıyrsa keler jyly Olımpıadada jeńilgen jigitterimiz jarqyrap shyǵady. Sondyqtan olardy birden dattaýǵa asyqpaǵanymyz jón. Qazaqstan boksynda sońǵy kezderi bas bapkerdi aýystyrý kerek degen áńgimeler aıtyldy. Menińshe bizdiń qazirgi jigitter jeńiske de, jeńiliske de shydaıtyn, moıymaıtyn jigitter dep oılaımyn. Qazaq boksyna tek taqymdy qysyp otyra berińizder. Jeńis – alda!
Áńgimelesken: Bilál Qýanysh
