Jyldaǵy daǵdymyzben 25 mamyrdaǵy sońǵy qońyraýǵa úı ishimizben baryp, balamyzdyń qýanyshyna ortaqtasyp, oqytýshylaryn quttyqtap qaıttyq.  Oqýshylar da, oqytýshylar da bári kóńildi, bári ádemi ótip jatty. Tek meniń kóńilime azdap qaıaý oraltqany ....

Qazir elimizde kózimiz túgil, sanamyz úıir bolǵan bir shyndyq - mektep dırektorynan bastap, zavýchtary men oqytýshylarynyń barlyǵy derlik - muǵalımalar. Biren-saran dene-shynyqtyrý muǵalimderin qospaǵanda. Bul úrdis mektepti ǵana emes, joǵary jáne arnaýly oqý oryndarynda sharpyp barady. Men názik jan ıeleriniń bilim men ǵylym salasyna kelýine qarsy emespin, quptaımyn da, sebebi atam qazaq áıel balasyn qashanda qurmettep, anaǵa tórden oryn bergen halyq. Meniń ýaıymym - eldiń bolashaǵy bilim de, bilimdi urpaqta ekenin bile tura, er-azamattardyń osy mańyzdy salada qyzmet etýden alshaqtaýy jáne qylaıaǵy, jylyna bir-eki ret qana ótetin aıtýly sharaǵa da kelýine ýaqyt tapaýy. Bul degenimiz - er-azamattardyń urpaq aldyndaǵy jaýapkershiligin sezinbeýi dep bilemin. Osy sózim arqyly bireýlerdi synap-mineıin degen oıym joq, tek oı salǵym keldi.

Bálkim buǵan keı azamattar:  qaǵaz basty, kúıbińi men kúıinishi kóp, tapqany talǵajaýyna zorǵa  jetetin jerde jumys isteýge júıkemiz shydamaıdy, onan da apyryp-japyryp isteıtin jumys istegenimiz nemese úıde tynysh jatqanymyz jón deıtin bolar. Olarmen de belgili deńgeıde kelisýge bolady. Bilim men ǵylym salasy úzdiksiz ózgerister men jańarýlarǵa toly sala bolyp otyr. Barlyǵy ózgeriste bolsa da, bir ǵana nárse - oqytýshylardyń qoǵamdyq jáne quqyqtyq mártebesi kóterilmeı keledi. Buryn ákimshilik júıe moıynyna myqtap mingen bolsa, oqýshylardyń quqyǵyn qorǵaýdy jeleý etip, oqýshylar men olardyń ata-analary da muǵalimderdiń onsyz da úzilgeli turǵan syryqtaı moınyna mingesip aldy. Qazirgi kezde muǵalim bolý - otpen oınaýdaı asa saqtyqty talap etetin qyzmet túrine endi. Qıt etse, jaýapkershilikti muǵalimnen izdeıtin ámirshil basshylar men óz balasyn "aqyldy ári uıa buzbas momyn" sanap, balasyn muǵalimniń "jábirinen" qorǵaý úshin oqytýshynyń jaǵasynan kez-kelgen jerde ala túsýge daıyn  alaókpe ata-analar kóbeıip ketti. Osyndaı jaǵdaıda, urda-jyq erkektik minezden kóri, sabyrly ári tózimdi áıeldik minezdiń bolǵany jón-aq. Adam tabıǵaty boıynsha myna biz erler myqtymyz, kúshtimiz degenimizben, qıyndyq pen synaqtarǵa tap bolǵanda áıelderdeı tózim men qaırat tanyta almaımyz. Sondyqtan maskúnemder men qańǵybastardyń, qylmyskerler men az ǵumyr keshýshilerdiń basym kópshiligi erler, myna biz. Alaıda, bul bilim men ǵylym salasynda erkekterdiń az bolýy kerek degenge syltaý bola almaıdy. Sebebi, Jaratqan Iemiz erlerdi áıelderge qaraǵanda jumys isteý men tabysty bolýǵa múmkindigin mol etti, sonymen birge áıelderge qaraǵanda jaýapkershiligin de aýyr etti. Balanyń da, áıeldiń de jaýapkershiligi erkektiń moınynda, al biraq biz, ózimizdiń de, balamyzdyń da, tipti, ózimizdiń qartaıǵan ata-anamyzdyń da jaýapkershiligin sol áıelimizge artyp qoıatyn boldyq. Osy arqyly urpaq, jar, qoǵam, memleket tipti Qudaı aldyndaǵy mindetimizden jaltaryp, qashyp júretin bolyp baramyz.

Men merekelik kóńil-kúıdegi oqýshylar men olardyń muǵalimderiniń qýanyshtaryn, olardyń shyrqaǵan ánderi men kúlimdegen kózderinen kórip turdym. Osy oraıda mynadaı oımaqtaı ǵana ápsana oıyma orala ketti. Sanaly ǵumyryn  bala tárbıesine arnaǵan qart ustaz ómirden ótip, o dúnıeniń tabaldyryǵan attaǵanda perishtelerdiń qurmetine bólenipti - desedi. Qarapaıym, adal oqytýshyny alqaǵan perishteler:

- Ýa Allanyń qaıyrymdy, momyn quly, jalǵan dúnıede adal eńbek ettiń, urpaq tárbıelediń, jamandyqqa úıir bolmadyń, sol úshin ornyń jannat, segiz qaqpanyń qaısyna kirseń de erik ózińde- depti. Sonda muǵalim:

- Maǵan qaı   qaqpadan kirsemde bári bir, tek mekteptiń qaqpasynan kirmesem boldy - degen eken. Ózimnen-ózim kúlip jiberdim.

Úzdik oqýshylardy marapattaý aıaqtaǵan soń, mektep ómirine, tárbıe men tártipke at salysqan ata-analardy marapattaý bastaldy. Taǵy sol analar, kezek-kezegimen shyǵyp mektep basshysynyń qolynan marapat qaǵazdaryn alyp jatty. Júrgizýshi muǵalıma daýystap:

-Ata-analarǵa qurmetterińizdi aıamańyzdar -dep jatyr. Al olardyń ishinde birde-bir "ata" joq, kileń analar. Aldymda turǵan bir qartań áıel:

- Ata-analar degenshe, analar degeni jón edi - dedi. Onyń bul sózi qalyń áıeldiń ortasynda turǵan jalǵyz erkek maǵan aıtylǵandaı betimniń ushy dý ete tústi.

- Ras aıtasyz, ata-ana-degennen kóri, ana-áke - dep ózgertý kerek-dedi qasyndaǵy jas áıel. Olardyń sózin estip turýǵa dátim jetpeı jylystap, artqy jaqqa qaraı óte berdim.

- "Qaıdasyńdar qazaqtyń jigitteri?!" osy bir ashshy ún júregimniń túbinen kóterilip keledi.   Qaıdasyńdar qazaqtyń jigitteri, urpaǵyńnyń, elińniń bolashaq taǵdyryn tek qana názik jandy áıelderge tolyǵymen júktep qoıǵanyń ba? Qaıdasyńdar qazaqtyń jigitteri?! Jan aıqaıym alqymyma jetkende qolymnan bireý tartqandaı boldy. Qarasam qolynda marapat qaǵazy bar qyzym qos janary kúlimdep maǵan qarap tur eken. Qyzymdy qushaqtap, mańdaıynan ıiskedim. Júregim eljirep sala berdi. Al jan daýysym, sol eljiregen júrektiń lúpildep soqqan únimen qosylyp mektep aýlasynan asyp, tutas qalaǵa, odan ári baıtaq qazaq dalasyna tarap jatqandaı sezildi.

Qaster Sarqytqan

Abaı atyndaǵy QazUPÝ,

Eltaný jáne týrızm kafedrasynyń dosenti