Sońǵy ýaqytta qyzý talqylanyp jatqan taqyryptardyń biri – buqaralyq aqparat quraldary salasyna qatysty birqatar zańnamalyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý jaıy. Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstrligi arnaıy portalǵa «Aqparat jáne komýnıkasıalar máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine tolyqtyrýlar men ózgertýler engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy zańynyń jobasyna qatysty tujyrymdama jobasyn ázirlep, ornalastyrdy. Tujyrymdama bastan-aıaq iske alǵysyz deýge kelmeıdi. Máselen, BAQ-tyń, jýrnalısiń birqatar erkindigine qol jetkizýge, aqparat quraldaryn qýdalaýǵa negiz bolatyn tyıymdar men keıbir jazalardy jeńildetýge baǵyttalǵan usynystar bar. Atap aıtqanda, BAQ jarıalanymdary boıynsha daý-damaıdy sotqa jetkizbeı sheshý múmkindikterin qarastyrý, balalardyń densaýlyǵy men psıhıkasyna keri áser etetin jarıalanymdardy shekteý, múmkindigi shekteýli jandar úshin «Telegazeta» qyzmeti jáne/nemese merzimdi baspa basylymdardyń elektrondy nusqasyn Ulttyq teleradıo habarlaryn taratý operatorynyń jelisine berý abonetterge aqparatty tikeleı teledıdar ekranynan, oqýǵa yńǵaıly formatta, jańalyqtary merzimdi basylym shyǵatyn kúni jańarǵan túrde alýyna múmkindik beretin bastamany nege atap ótpeske?
Qanshama gazet pen jýrnaldyń, aqparattyq saıttardyń jabylýyna alyp kelgen jazalaý normalaryn da qaıta qarastyrý usynylǵan eken. Mınıstrlik azyn-aýlaq buzýshylyqtar boıynsha jaýapkershilik sharalaryn qaıta qarastyrýdy kózdep otyr.
Talqylaýǵa usynylǵan qujatta jýrnalıser qaýymdastyǵy kelise qoımaıtyn da tarmaq bar eken. Atap aıtsaq, «Jýrnalısik qyzmetti reglamentteý» dep atalatyn tarmaq kóp suraq týǵyzady. Bul tarmaq «Búgingi tańda BAQ salasyndaǵy qoldanystaǵy zańnamamen memlekettik organdardyń resmı habarlamalaryn taratý retteledi. Alaıda kvazımemlekettik sektor mekemeleriniń jáne basqa da mekemelerdiń aqparattyq habarlamalary zańnamada kórsetilmegen. Osylaı bola tura, «Aqparatqa qol jetkizý týraly» zańǵa sáıkes joǵaryda kórsetilgen mekemeler aqparatty taratýshy bolyp sanalady jáne onyń qoljetimdiligin qamtamasyz etýge mindetti. Sondaı-aq, qoldanystaǵy zańnama barlyq menshik túrine jatatyn mekemelerden BAQ-tyń aýyzsha jáne jazbasha suranym arqyly aqparat alýyndaǵy qoǵamdyq qatynastardy rettemeıdi. «Aqparattyq habarlama» jáne «mindetti habarlama» uǵymdaryn engizip, sondaı-aq BAQ-tyń aýyzsha jáne jazbasha suranymdaryna aqparat usyný prosesterine qoıylatyn talaptardy zańnamalyq turǵyda bekitý usynylady.
Bul rette, jýrnalısik qyzmetke qajetti aqparatty alýdyń jedeldigin qamtamasyz etý úshin aqparatty suratý ótinimine mindetti túrde bas redaktordyń qoly qoıylýy jónindegi talapty alyp tastaý usynylady» degen kókeıde júrgen máselelermen bastalǵanymen artynsha «Budan bólek, jýrnalıserdiń shynaıy aqparatqa júginip, aqparatty tekserýi mindetteledi. Tulǵanyń jeke ómiri men jeke basyna qatysty aqparatty alý úshin, jýrnalıs mindetti túrde tulǵadan jazbasha ruqsat alýy tıis» degen de talap qoıady. Mine, qalam ustaǵan áriptesterdi de, saıasat sahnasyndaǵy belsendi azamattardy da tolǵandyryp otyrǵany osy sońǵy talap.
Alaıda, birqatar BAQ pen jekelegen tulǵalardyń jańa qujattaǵy keıbir keleńsiz tarmaqtarǵa qatysty synı pikir bildirgeni bolmasa, qoǵam talqysyna usynylǵan tujyrymdamaǵa naqty usynystar berýshiler joqtyń qasy. Ony mınıstr D. Abaevtyń ózi de aıtyp otyr. Ol bul týraly óziniń Feısbýktegi jeke paraqshasynda jazdy.
«Eki apta buryn «Ashyq normatıvtik quqyqtyq aktiler» portalyna «Aqparat jáne komýnıkasıalar máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine tolyqtyrýlar men ózgertýler engizý týraly» zań jobasyna qatysty Tujyrymdamany ornalastyrǵanymyzdy bilesizder.(...) Bul osy salany damytýdyń kókeıkesti máseleleri boıynsha ózara pikir, ıdeıa almasý úshin jasalǵan qadam bolatyn. Árıne, jan-jaqty dıalog atalǵan zań jobasy naqty mehanızmderimen nazarlaryńyzǵa usynylǵan kezde bastalady. Degenmen, kórip otyrǵanymyzdaı, osy alǵashqy kezeńniń ózinde qoǵam men medıa qaýymdastyqty alańdatatyn negizgi máseleler belgili bolýda», - degen mınıstr qoǵam múshelerin atalǵan máseleler boıynsha belsendilik tanytyp, arnaıy portalǵa óz usynystaryn qaldyrýdy suraıdy.
«Árıne, tujyrymdamaǵa qatysty qoǵamdyq pikirtalastyń jandanýy ýákiletti organ retinde bizdi tek qýantady. Mınıstrlik syndarly usynystardy, onyń ishinde synı pikirlerdi de eskeretin bolady. Búgingi kúnge deıin «ANQA» portalyna naqty usynystar men ıdeıalardyń túspeýi medıa qaýymdastyq óz bolashaǵyna beı-jaı qaraıdy degen sóz emes dep oılaımyn. Barshamyzǵa ortaq máselege qatysty usynystaryńyz ben pikirlerińizdi kútemiz», - deıdi mınıstr.
Shynymen de BAQ týraly zańnamalarǵa enetin ózgerister qoǵamda qyzý talqylanyp jatqanymen onyń naqty nátıjege jetý maqsaty qandaı? Birinshi kezekte osy ózgeristerge muryndyq bolǵan mınıstrlik tujyrymdamany ornalastyrǵan saıtqa kirip, usynystar qaldyrý kerek emes pe? Ázirge ol saıtta tek eki azamattyń ǵana pikir qaldyrǵanyn kórip otyrmyz. Jýrnalısi jekelegen tulǵalar týraly materıal daıyndaý úshin sol tulǵanyń jazbasha ruqsatyn alýǵa mindetteıtin normany tek bireýge min taǵyp, aıqaılap qalý úshin ǵana synap jatyrmyz ba? Nege máseleni oń sheshýge yqpal etetin qadamdarǵa barmaımyz? Sóz bostandyǵynyń, pikir bildirý erkindiginiń qamtamasyz etilýi sózsiz qoǵamdy alǵa súıreıtin faktor. Alaıda, ol úshin de kúresý kerek emes pe? Bar múmkindikti nege paıdalanbaımyz? Álde myna tujyrymdamada kórsetilgen talaptar biri qalmaı tıisti zańdarǵa enip ketkenin kútip otyrmyz ba? Qazaqtyń "Jylamaǵan balaǵa emshek joq" deıtini osyndaıda emes pe?
Jomart Abdollauly
