Ádette bizdiń qoǵamymyzda ózge ult ókilderine turmysqa shyqqan qyzdardy kóp adam jaqtyra bermeıdi. 

«Bóten ulttyń urpaǵyn kóbeıtetin boldy» dep nalyp jatady. Degenmen arada shynaıy sezim, qımastyq, syılastyq oryn alsa she? Ondaıda «Júrekke ámir júrmeıdi» deý kerek shyǵar. Bizdiń búgingi keıipkerimiz de júregine ámir júrgize almaǵan qazaq qyzdarynyń biri. Ol – Aqbantık Rahmýn. Búginde Aqbantık hanym Sırıanyń Damask qalasynda turady. Sol eldiń azamatyna turmysqa shyqqan. Taıaýda sáti túsip, biz ol kisimen áńgimelesken edik, sol suhbatty nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz.

– Aqbantık hanym, aldymen ózińiz týraly aıtyp berseńiz. Qazaqstannyń qaı óńirinde dúnıege keldińiz? Esimińiz erekshe eken, sizge mundaı atty kim qoıǵan?

– Men 1971-jyly Ózbekstannyń Tashkent qalasynda dúnıege kelgenmin. Negizi ákem Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túlkibas aýdanynan. Tashkentte bilim alyp júrgenderinde men dúnıege kelgenmin ǵoı. Al atymdy ákem qoıǵan. Ol kisi jas kezinde ándi jaqsy aıtatyn. Shámshiniń «Aqbantık» ánin tamyljyta oryndaǵanda jurttyń bári tańdaı qaǵyp otyrýshy edi. Meniń esimimdi sol ánniń qurmetine qoıypty.

Men mektepti qazaq tilinde bitirdim. Oqýshy kezimde sportpen shuǵyldan­ǵanmyn. Dzúdodan 1-shi razrádym bar. Taý týrızmimen de aınalysqan kezim bolǵan. Keıinnen, mektepti bitirgen soń Almatydaǵy Asfendıarov atyndaǵy medısınalyq ınstıtýtqa tústim. Iaǵnı múldem bólek salany tańdadym. Stýdenttik shaqta qazirgi joldasym Hýssammen tanystym. Sodan ekeýmizdiń tanystyǵymyz mahabbatqa ulasyp, kóp uzamaı shańyraq kóterdik.

Mine, bıyl jetinshi jyldan asty, Sırıa elinde, Damask qalasynda turyp jatyrmyz. Allaǵa shúkir, úsh ul tárbı­e­lep otyrmyz. Úlkenim Ahmadtyń jasy 18-de, ekinshimiz Mýhammad 13-te, kenjetaıymyz Iahıa – 6 jasta.

– Ózińiz tańdaǵan sala boıynsha eńbek etip júrsiz be?

– Árıne. Joldasym da medısına salasynyń mamany. Men akýsher-gınekologpyn, al ol kisiniń mamandyǵy – kardıolog. Qazir Damaskide ózimizdiń jeke klınıkamyz jumys isteıdi, sony basqaryp júrgen jaıymyz bar.

Osy jerde aıta keteıin, men 2004 –2009-jyldary Túlkibas aýdandyq perzenthanasynda eńbek etkenmin. Sizderdiń gazetterińiz arqyly sondaǵy áriptesterime sálem aıtsam deımin. Men sizderdi saǵyndym, baýyrlarym!

– Ótkenge kóz júgirteıikshi. Ózge ult ókiline turmysqa shyǵatynyńyzdy ata-anańyz qalaı qabyldady?

– Eshqandaı qarsylyq bildirmedi. Hýssam eń aldymen ákemmen Almatyda tanysty. Ekeýi biraz áńgimelesti, men unatqan jigittiń qandaı adam ekenin jan-jaqty bildi. Sodan keıin baryp Hýssam Túlkibasqa quda túsip bardy. Osylaısha biz shańyraq kóterdik.

– Jasyratyny joq, qazir jurt Sırıa dese úreılene qaraıdy. «Sırıaǵa ketken qazaqtar» degen sóz de qulaqqa túrpideı tıedi. Osy rette aıtyńyzshy, jalpy, Sırıa degen qandaı el? Ol jaqtaǵy jaǵdaı qalaı?

– Sırıa jyldyń tórt mezgilinde de kókónispen qamtamasyz etilgen, halqy jeńil ónerkásippen aınalysatyn, orta jáne joǵary bilimi tegin, medısına sapasy da asa joǵary deńgeıdegi el edi. Átteń, sońǵy jyldary bolyp jatqan soǵys aıtarlyqtaı keri áserin tıgizdi. Degenmen biz turatyn Damask qalasynda qazir tynysh. Anaý aıt­qandaı soǵys apatyn kórgen joq. Damask qalasy ashyq aspan astyndaǵy mýzeı sıaqty. Bul jerde Beıbarys sultannyń, Ál-Farabı babamyzdyń, Muhammed paıǵambarymyzdyń balalarynyń, onyń sahabalarynyń keseneleri bar.

Sırıa soǵysqa deıin baǵalary eń arzan memleketterdiń qatarynda bol­ǵan. Munaıdyń baǵasy da edáýir tómen bol­ǵandyqtan kórshi Lıvan, Iordanıa eliniń azamattary benzın, tamaq, kıim-keshek alyp ketýshi edi. Al qazir óndiris oshaqtary toqtaǵan. Barlyq zat on esege deıin qymbattady. Biraq halqy óte eńbekqor, soǵys bolyp jatqanyna qaramastan ózge eldiń adamdary sıaqty ómir súrýge talpynyp jatyr. Mektep, aýrýhana sıaqty memleketke qarasty mekemelerde jalaqy ýaqtyly tólenedi. Tipti jaýdyń qolyna ótken jerlerdegi aýrýhana qyzmetker­lerine de aılyq berilýde.

Halqy jóninde aıtar bolsam, qyzdardyń bári oramal tartady, dindi qatty ustanady. Munda otbasyndaǵy kóp máseleni áıelder sheshedi. Áıelderge erkindik berilgen. Bul jerde arab ultynyń tamaqtaryn pisire almaǵan áıelderdi onsha syılamaıdy. Alǵash kóship kelgende eki jyl enemizdiń qolynda turdyq. Sonda júrip enemnen kóp nárse úırenip aldyq. Ádetteri sol, úıdegi asqana áıelderdiń «vızıttik kartochkasy» ispetti. Qartaısa da tamaqty ózderi pisiredi.

– Damaskide qazaqtar bar ma, ózara aralasasyzdar ma?

– Ókinishke qaraı, munda qazaqtar joq.

– Al úıde qaı tilde sóılese­sizder? Jalpy, elge jıi kelip turasyz ba?

– Eki tilde de erkin sóıleımin. Kúıeýimmen arab tilinde, al uldarymmen qazaq tilinde áńgimelesemiz. Al Qazaqstanǵa jylyna bir márte baryp turamyz. Taıaý ýaqytta elge baryp, demalyp qaıtsam dep josparlap otyrmyn.

– Jalpy, bizde ózge ult ókiline turmysqa shyǵýdy asa quptamaıdy ǵoı. Osy rette siz sińlilerińizge qandaı keńes berer edińiz?

– Taǵdyr pesheneme osyndaı ómirdi jazǵan shyǵar. Degenmen oǵan esh ókinbeımin. Biraq sińlilerime tek qazaqtyń jigitterine turmysqa shyǵyńdar dep aıtar edim. Sebebi ózge ult adamyna, ózge elge sińisip ketý ońaı emes. Basqa elde basyńdy tik kóterip júrý úshin shydamdylyq, amal-aıla kerek. «Ózge elde sultan bolǵansha, óz elińde ultan bol» degen sóz tekke aıtylmaǵan. Osyny umytpańdar!

– Áńgimeńizge rahmet, Aqbantık hanym! Qaıda júrseńiz de aman bolyńyz!

Suhbattasqan – S. KENJALIEV.

Zamana gazeti

Áýelgi taqyryp: (Damaskide turatyn Aqbantık)