Elimizdiń damý strategıasyn aıqyndaıtyn baǵdarlama qabyldaý barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń 2015 jylǵy 29 qazandaǵy №372-V Zańyna sáıkes aýyl sharýashylyǵy kooperatıvterin qurý kózdelgen-di. Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvi degenimiz ne? Bul kóptegen kásipkerdiń oıynda júrgen kúrdeli suraq.

Jalpy, kooperasıa sóziniń maǵynasy aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdiń ekonomıkalyq turǵydan irilenýin bildiredi. Fermerlerdiń birigýiniń arqasynda eńbek ónimdiligi artady, naryqta ónim tapshylyǵy azaıyp, baǵa turaqtalady. Irilengen sharýa qojalyqtaryna memleket tarapynan beriletin túrli jeńildikterge qol jetkizý ońaıǵa túsedi. Fermerlerdi kooperatıvterge birigýge yntalandyrý maqsatynda QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi agroónerkásip keshenderine tólenetin sýbsıdıa normatıvterin joǵarylatýdyń mehanızmderin qaıta qarastyrady. Sharýa qojalyqtary kooperatıvterge birikse, paıdalanylmaı jatqan egistik jerler ıgerilip, ónim túsimdiligi artyp, egin sharýashylyǵy damı túser edi.

Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteriniń qaýymdastyǵy (odaǵy) – óz músheleriniń qyzmetin úılestirýdi jáne olardyń ortaq múliktik jáne ózge de múddelerin qorǵaýdy qamtamasyz etedi. Ol aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteriniń erikti túrde birigýi arqyly qurylady. Onyń múshesi jarǵysynda kózdelgen aqsha túrinde múlik (paı) jarnasyn engizedi, sóıtip, sol boıynsha dıvıdendter alady. Ózi engizgen múlik (paı) jarnasynyń qunyna qaraı táýekelderge baryp, zalalyn kóteredi. Keńesshi daýsy bolady. Bir sózben aıtqanda, kooperatıv múshesi – jarǵyǵa sáıkes quqyqtary men mindetteri belgilengen zańdy nemese jeke tulǵa.

Aýyl sharýashylyǵy kooperasıasy kooperatıvter men olardyń qaýymdastyqtarynyń (odaqtarynyń) júıesin quraıdy. Qaýymdastyq júıe kooperatıv músheleriniń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne basqa da qajettilikterin qanaǵattandyrady, kiristerin arttyrady. Aýyl sharýashylyǵy jáne balyq ónimderin óndirý, olardy qaıta óńdeý men ótkizý jáne saqtaý, sondaı-aq, qajetti óndiris quraldarymen, materıaldyq-tehnıkalyq resýrstarmen qamtamasyz etedi. Jabdyq máselesinde básekelestik orta quryp, ónimdi óndirýshiden tutynýshyǵa tikeleı jetkizip berýdi úılestiredi. Kooperatıv músheleriniń qajetti resýrstardy tıimdi sharttar boıynsha satyp alýyna, óndiristik jáne ózge de sharýashylyq qyzmet túrlerin qarjylandyrýǵa járdemdesip, olardyń múddelerin qorǵaıdy. Sonymen birge, janar-jaǵarmaı, tuqym, tyńaıtqysh, gerbısıd, pestısıd, veterınarlyq preparattar, jemshóp, aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy, tehnologıalyq jabdyqtar, qosalqy bólshekter, qurylys jáne aýyl sharýashylyǵy óndirisine arnalǵan ózge de ilespe materıaldardy alý jaǵynan kómektesedi.

QR «Ádilet organdary týraly» Zańǵa sáıkes zańdy tulǵalardy memlekettik tirkeý, fılıaldar men ókildikterdi eseptik tirkeý, sondaı-aq, bıznes-sáıkestendirý nómirleriniń ulttyq tizilimin júrgizýdi ádilet departamenti júzege asyrady. Sondyqtan aýyl sharýashylyǵy kooperatıviniń zańdy tulǵa retinde jumysy memlekettik tirkeýge alynǵan sátten bastalady. Kooperatıv komersıalyq uıym bolǵandyqtan, jarǵysynda kórsetilgendeı, qyzmettiń birneshe túrimen aınalysýǵa quqyly. Ol keminde úsh quryltaıshynyń sheshimi boıynsha qurylady. Erejege sáıkes oǵan múshelikke kez kelgen azamat qabyldana alady. Múlik (paı) jarnalarynyń mólsheri men sanyna qaramastan bir múshe – bir daýys quqyǵyna ıe bolady.

Búginde álem ekonomıkasy kúrdeli jaǵdaıdy bastan ótkerip otyr. Túrli daǵdarystarǵa tap bolyp, sonyń bárinen súrinbeı ótýdemiz. Bul táýelsiz Qazaqstannyń ekonomıkasy edáýir qalyptasyp qalǵanyn, ósý dınamıkasynyń jyldan-jylǵa artyp otyrǵanyn kórsetedi. Memleketimizdiń ekonomıkalyq turǵyda ımýnıtetiniń beriktigin baıqatady.

Túptiń túbinde otandyq taýar óndirýshiler el ekonomıkasynyń lokomotıvi bola alatynyna senemiz, solarǵa arqa súıeımiz. Básekege qabiletti bolý úshin damyǵan otyz eldiń qataryna enýge talpynyp jatqanymyz da sondyqtan. Eýroodaq aıasyndaǵy qarym-qatynasty barynsha nyǵaıtyp, Dúnıejúzilik saýda uıymyna múshe bolyp otyrmyz. Bul kásipkerlerden, mamandardan barynsha jaýapkershilik pen jınaqtylyqty, naryqtyq qatynastaǵy tutynýshylar suranysyn zertteýdi talap etedi.

Sondyqtan «Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri týraly» Zańdy sharýalar óz paıdalaryna jaratýy kerek. Daǵdarys kezeńi etek-jeńimizdi jınap, qulshynyspen eńbek etetin sát. Bul qıyndyq, bir jaǵynan, fermerler úshin úlken múmkindikter berip otyr. Óıtkeni, Ońtústiktiń sapaly ónimderine búginde jan-jaqtan suranys kóp.

Talǵat ISAQOV, OQO aýmaqtyq ınspeksıasynyń asyl tuqym jónindegi memlekettik ınspektory.