- Almatynyń túni nesimen ádemi aǵaı?

- Syrbaz da, syrly mamyrjaılylyǵymen bolar.

- Durys aıtasyz, desede, tuńǵyıyq túnge tógilgen kóshe jaryqtary juldyzdarmen jymdasqan kúıi jumbaq úndestik taýyp, qalaǵa tylsym kórik berip turǵan joq pa? Eger osy jaryqtar bolmasa, Almaty meńireý bir úńgir sekildenip qalar edi. 

Bul osydan talaı jyldar buryn shákirtim Jandos ekeýimizdiń jazdyń aıly túninde Kóktóbeniń tóbesinde turyp syrlasqan kezimizden qalǵan bir úzik estelik edi. Osy bir ekeý-ara dıalog beıne  dybystardy aǵash dińderi men úı qabyrǵalarynyń simirip alyp, málim ýaqyt ótken soń klımat ereksheligi kezindegi jaǵdaımen sáıkes kelgende, sol dybystardy qaıtadan áýege taratatynyndaı Kóktóbede jalǵyz turǵanymda jadymnan jańǵyrdy...  

Búgin tústen keıin ýnıversıtettegi jumysymdy tamamdap jolaı mektepke at basyn burdym. Onda bizdiń sońǵy kýrs stýdentteri pedagogıkalyq is-tájirıbeden ótip jatqan bolatyn.

Mektep aýlasynda Aınurdy kezdestirdim. Ol bizdiń osydan eki jyl buryn túlep ushqan túlegimiz edi. Sodan beri  osynda muǵalim. Meni kórip jadyraı “aǵaılap” amandasqan Aınur, óziniń synybyna ertip keldi. Ózi pysyq, eti tiri qyzdyń synyby da muntazdaı taza ári retti eken. Az-kem áńgimeden soń Jandostyń jaǵdaıyn suradym. Ol Aınurdan birneshe jyl buryn ýnıversıtet bitirip, dál osy mektepte 4-5 jyldan beri jumys istep kele jatqan bolatyn. Meniń suraǵyma Aınur únsiz qaldy. Álde nege kináli adamdaı tartynshaqtaı otyryp:

- Aǵaı bilesiz ǵoı, ol óte jaqsy jigit, adal ári meıirimdi, bilimi de tereń. Biraq, ol jumystan ketip qalǵan. Aınur osyny aıtty da, jerge qaraǵan kúıi únsiz otyryp qaldy. Men tosyn estigen jaǵdaıǵa túsine almaǵan kúıi:

- Aınur-aý, sonda qalaı, ol óz qalaýymen be álde?

- Aǵaı, anyq-qanyǵyn men de tolyq bilmeımin. Oqý jylynyń sońynda ketti. Mine qyrkúıek aıy boldy, sodan beri ózim de kórmedim, ol da habarlaspady - dedi, sol tómen qaraǵan kúıi baıaý únmen. Aınur ekeýimizdiń álgindegi emen-jarqyn áńgimemiz ben jadyraǵan kóńil kúıimiz lezde sý sepkendeı basylyp, birazǵa deıin tomsyraıyp otyryp qaldyq.

Meniń oıymda Jandos..., Men ony ýnıversıtettiń úshinshi kýrsynan beri jaqsy bilemin. Minezi bir toǵa bolsada, bireýge esesin jibererdeı jýas ta emes. Bastysy tártipti, bilimge qushtar jas edi. Kimge bolsa da kómektesýge ázir turatyn. Sodan bolar toptyń jetekshisi bolatyn. Sońǵy kýrsta dıplomdyq jumysyna óziniń qalaýymen meni jetekshilikke alǵan edi. Sol kezderi ekeýimizdiń ara-qatynasymyz burynǵydan da tereńdeı tústi. Qoǵamdaǵy,  adamdyq qarym-qatynastaǵy, bilim men mádenıettegi, til men dindegi tolyp jatqan kúrmeýi kóp dúnıeler týraly syrlasýdan, pikir bólisýden jalyqpadyq. Áne sondaı sátterdiń birinde  Kóktóbede bolǵan edik...

Aınur ekeýimizdiń aradaǵy únsizdikti ózim buzdym:

- Sonda, ol álde bireýmen, bastyqpen kelispeı qaldy ma, joq álde birdeńe unamaı qaldy ma?-dedim kókiregimdegi kóp suraqtyń retin tappaǵan kúıi ár suraqtyń basyn bir shalyp.

- Joq, ol bireýmen arazdasatyn jan emes. Onyń ústine sharýaqor,  kómek suraǵan janǵa joq demeıtin. Men alǵash kelgende ony óz páninen syrt, dene shynyqtyrý páninen jáne aýla tazalaıtyn jumysty da qosa atqaryp júr eken dep oılappyn. Sóıtsem, ol kim jumsasa da, qarsylyq tanytpaı, ýaqyt talǵamaı isteı beredi eken ǵoı, onysyn keıin bildim,- dedi. Aınurdyń bul ázilge jýyq sózi az bolsa da ekeýimizdiń muńaıǵan kóńilimizge alakeýim shaqtaǵy tańnyń bozǵylt jaryǵyndaı solǵyn sáýle shashyp ótti. Osy bir sáttik jylymyq kóńil-kúı Aınurdyń áńgimesin jalǵastyrýǵa sebep boldy-aý deımin. Ol sózin sabaqtaı tústi:

- Aǵaı, Siz onyń temeki shegip, aýzyna araq alǵanyn kórdińiz be? Al men, biraz jyl birge istesem de, onyń birde-bir ret sondaılarǵa barǵanyn kórmedim. Esesine ata-anasyn qatty sılaıtyn, qolynda baryn baýyrlarymen bólisetin. Tipti, meni de bir ýnıversıtette oqydyq qoı dep jaqyn tartatyn. Birde qatty naýqastanyp qalǵanymda meni óz aqshasymen emdetkeni de bar. Men oǵan aǵamdaı baýyr basyp qalyp edim, sodan bolar, keıde sózimdi tikesinen aıta salatynmyn.

Bir kúni men onyń mektep aýlasynda shań-topyraq bolyp, jumysshylarmen birge istep júrgenin kórip:

- Jandos bastyqqa jaǵam dep sharshaıtyn boldyń ǵoı, eger dırektordyń orynbasyry bolsań, qaryndasyńdy umytyp ketpe - dedim ádeıi ázildep. Al ol bolsa:

- Aıtasyń-aý Aınurjan, men ne istesem de adamnyń emes, Allanyń rızashylyǵy úshin isteımin. Al bastyq bolý menen góri saǵan kóbirek jarasady, -dedi esh rıasyz kóńilimen ezý tartyp kúlip. Biraq Jandostyń bir ǵana minezi maǵan, maǵan emes-aý kópshiligimizge unamaı qalatyn.

- Ol qandaı minez?-dedim julyp alǵandaı, Aınurǵa tike qarap.

- Eshkimge jaramsaqtanýdy, jaǵatsýdy bilmeıtin, oıyna kelgen pikirin betke tike aıtatyn týrashyl, qyńyr minezin aıtam. Oǵan talaı ret:

- Jandos, osy minezińdi ózgertshi, sende barlyq jaqsy qasıetter bar. Tek, bastyqtarǵa, óziń isiń túsip aldyna baratyn adamdarǵa týylǵan kúnderimen nemese mereke kúnderi syılyq usynsaıshy, olar da adam balasy ǵoı, qoldarynan kelgen kómegin ister edi saǵan - dedim. Ol:

-Aınurjan, seniń meńzep otyrǵan “syılyq” degeniń jyltyratyp aıtylǵan para ǵoı, al parany berý de, alý da zań aldynda, aryń men  Qudaı aldynda aqtaýǵa kelmeıtin dúnıe ǵoı. Men ondaıǵa barmaımyn, adal eńbekpen kún keshemin!-dep úzildi-kesildi bas tartty. Onyń osy minezi men qylyǵy ony álde kimderge “súıkimsiz”, “aqymaq” etip kórsetti. Men olardyń Jandostyń syrtynan “súıkimsiz jan”-degen sózderin álde-neshe márte estip júrdim. Sol úshin onyń “ózgerýin” qalap, bir yńǵaıly sátte oıymdy taǵy qaýzadym. Ol baıaǵy salmaqty qalpymen:

- Álde kimderdiń syrtymnan “ashyq aýyz aqymaq”, “shyq bermes shyǵaıbaı” nemese ómirdiń rahatyn bilmeıtin kóshten qalǵan bireý sanap, kúletinderin sezemin. Shyndyǵynda, men olardyń pendeshiligine kúlemin, solarǵa janym ashıdy. Eger olar osy keketýi men muqatýyn qoımasa, men de óz jolymdy bir kúni tabamyn, - degen edi. Aınur áńgimesin osy arada úzip, janqaltasynan qol jaýlyǵyn alyp kózin súrtti. Men ne dep aıtarymdy bilmedim, ornymnan turdym da:

- Aınur,  saý bol, taǵy kezdesermiz, -dedim de, qoshtasyp, shyǵyp kettim. Sodan Kóktóbege qaraı jaıaý tartym. Aralyǵy biraz jer bolsa da, Jandos jaıly oılap, sony eske alyp júre berdim.               

  - Almatynyń túni nesimen ádemi aǵaı?

-  Syrbaz da, syrly mamyrjaılylyǵymen bolar.

- Durys aıtasyz, desede, tuńǵyıyq túnge tógilgen kóshe jaryqtary juldyzdarmen jymdasqan kúıi jumbaq úndestik taýyp, qalaǵa tylsym kórik berip turǵan joq pa? Eger osy jaryqtar bolmasa, Almaty meńireý bir úńgir sekildenip qalar edi... 

Kún eńkeıip, kóz baılanyp ketken shaq. Men baıaǵyda Jandos ekeýimizdiń turǵan teksheden Almatyǵa kóz salyp, jalǵyz turmyn. Kóz aldymnan Jandostyń beınesi, qulaǵymnan onyń osy bir úni keter emes. Jandos deımin ishimnen, sen, meńireý túnge sáýle shashar jaryq bolýdy sonaý kúnderde-aq aramandaǵan ekensiń-aý, amal qansha, ózderine jaryq túsýin qalamaıtyn qanshama tuıyq ári qaltarys kósheler bar bul ómirde... Bastysy, sen óz júregińe jaryq nurdy tóge bildiń, sol úshin de baqyttysyń. Ustaz retinde, sendeı shákirtimniń bolǵanyna maqtanamyn, ári ózińdeı jastardyń kóp bolýyn tileımin.   

 Almatynyń qyzyldy-jasyldy shamy jarqyraǵan kósheleri tym ádemi ári sıqyrly. Olar sonaý kókjıekte sam jamyraǵan aspanmen astasyp, barqyt túnge balaýsa sáýlesin shashyp, ásemdik baǵyshtap tur.....   

Qaster Sarqytqan

Abaı atyndaǵy QazUPÝ,

Eltaný jáne týrızm kafedrasy dosenti