«ZONA.kz» saıty, 2014 jyly Sırıalyq áskerılerdiń arnaıy operasıasy barysynda, «Horasan» sodyrlarynyń basshysy bolǵan, burynǵy qazaqstandyq-Abdel Rahman Islamnyń óltirilgendigi týraly aqparatty habarlady. Ol óz aınalasyndaǵylarǵa áıgili «Abý Hýraıra al-Kazahstanı» esimimen tanymal bolǵan. Tek qana onyń ózin ǵana emes, qol astyndaǵy baǵynyshty bolǵan adamdardyń da soǵys kezinde qaza tapqandyǵy jaıly aqparattary BAQ-qa jarıalandy. Atap aıtsaq, onyń jaqtastarynyń biri sheshen ultynan Abý Maslamnyń da qaza bolǵandyǵyn jazǵan edi.

  Horasandaǵy soǵys týraly batys jáne arab t.b. basylymdary jarıalady. Latakıanyń soltústik provınsıasyndaǵy «Aın al-Baıda» degen jerdegi arnaıy operasıa kezinde, betine oq tıip qaza tapqan eken. Bar-joǵy 19 jasynda mert bolypty. Alaıda, ol terorıstik toptyń arasynda kózge túsip, Horasandaǵy sodyrlardyń basshysy bolyp taǵaıyndalǵan. Biz, Abdel Rahmanmen ǵalamtor arqyly hat jazysqan azamatshany taptyq. Olar QR bolǵan kezderi jáne ekstremıstik toptyń qataryna ótkeninde ǵalamtor arqyly hat almasypty. Ol kisi Almaty qalasyndaǵy, Kaspıı ýnıversıtetiniń A... esimdi 3 kýrsta oqıtyn stýdenti. Bizge ekeýiniń arasyndaǵy áńgimelerin jarıalap, óz suhbatyn berýge kelisimin berdi.

Horasandaǵy sodyrlardyń basshysy, ekstremıstik uıymǵa kimderdiń yqpalymen qosyldy?..

  Biz ekeýmiz tanysqan kezde, ol maǵan bir adamnyń beıne úndeýlerin kóretinin jazǵan. Maǵanda kór dep aıtatyn. Men, biraq oǵan nazarymdy aýdarǵan joqpyn. Sol boıy ol beıne rolıkterge mán bermedim. Teledıdardan onyń sýretin kórip, qaıtys bolǵandyǵyn estigende tań qaldym. Sodan keıin ǵalamtordan ol týraly izdesem, Sırıadaǵy dostarynyń oǵan kóńil aıtyp jatqandyǵyn kórgenmin. Qazir siz ótingen soń sol jazbalardy izdep qarasam, onyń bári óshirilgen sıaqty. Onyń dostary «jaqsy adam boldy» degen jyly sózderin jazǵan. Onyń tyńdaǵan beıne rolıkteri qazaq tilinde soǵysqa shaqyratyn. Men keıinirek ol tyńdap júrgen adamnyń atyn, ıýtýb portalynan izdep kórdim. Betterine qara bet perdeni kıgen qazaq tilinde taza sóılemese de, qazaq tilinde sondaǵy soǵystarǵa shaqyryp jatyr. Bul adamnyń atyn qarastyryp kórsem, taýyp alýymyz ábden múmkin!? Men, bul kezde kishkentaımyn. Eshqandaı aram oıym bolmady. Ne aıtyp jatyr dep, tipti múldem oılamappyn? Ony jaqsy esime túsire almaı turmyn. Biz, agent jelisi arqyly sóıleskenbiz! Ol sodan keıin Sırıaǵa ketip qaldy. Basynda aty-Rahman dep turǵan bolatyn, sol jaqqa ketken soń «Abý Hýraıra al-Kazahstanı» degen esimine ózgertip aldy. Ekeýmiz sóılesken kezderi Sırıa týraly eshteńe aıtpady. Ol biraz ýaqyttyń ishinde múldem habarsyz ketti. 2014 jyly qal jaǵdaıymdy surap, bir ret Sırıada júrgeninde jazdy-aý deımin?!.

(Abdel Rahman Islamnyń qaza tapqandaǵy ǵalamtordaǵy sońǵy sýretiniń biri)

  Biz suhbat berýshimen birlese otyryp, atalǵan beıne rolıktegi soǵysqa shaqyrýshyny izdep taptyq. Ǵalamtor jelileri men VKontakte jelisinde ol beıne rolıktegi aqparattar saqtalǵan eken. Ondaǵy bir top qarý asynǵan jastar, bet perdeni kıgen adam sóz sóıleıdi jáne ózderiniń isterin durys dep sanaıdy. Taıaý shyǵystaǵy elderde bolyp jatqan soǵystarǵa shaqyryp, ózderine kómektesýdi ótinip, olarǵa qosylýǵa shaqyrady. Beıne úndeýdegi Abý Mýad al-Mýhadjır (Abu Mu'adh al-Muhajir) qazaq tilinde óz úndeýin aıtyp, qazaqstandyq musylmandardyń bárin taıaý shyǵys elderindegi soǵystarǵa shaqyrýda. Beıne úndeýdegi sodyrlardyń shynaıy aty-jóni belgisiz. Júzderin qara bet perdemen jaýyp alǵan soń, olardyń túrin anyqtap kórý bizge múmkin bolmady.

(Atalǵan beıne úndeýdegi ǵalamtordaǵy nasıhattaýshylardyń  jasalynǵan skrınshot)

  Osy sıaqty úndeýlerge bizdiń jastarymyz erip, ózge eldegi soǵystarǵa aralasyp jatyr. Olardyń kóbisi qazirgi kezde osyndaı ólilerdiń qatarynda. Tipti qaı memlekette nemese qaı terorıstik toptyń qatarynda soǵysyp júrgenderin naqty bilmeımiz. Sondyqtan da ǵalamtor jelilerindegi teris dinı nasıhattardan saqtanǵanymyz jón.

  Biz kelesi keıipkerimizdiń suhbatyn da osy taqyrypqa arnasaq. Ondaǵy sodyrlardyń kúndelikti ómirin sıpattap jazýǵa tyryspaqshymyz. Sebebi, bizdiń taǵy bir ózge 1995 jylǵy Jańaózen qalasyndaǵy keıipkerimiz de, osylaı ǵalamtor arqyly uzaq ýaqyt hat almasyp, qarym-qatynasyn jasaǵan eken. Abdel Rahmannyń ekstremıstik jáne lańkestik toptaǵy, eń alǵashqy jyldary birge bolǵan óte jaqyn dosymen sóılesken. Bizdiń endigi Sh... esimdi keıipkerimiz tek qana Rahmannyń dosymen emes, olardyń áıelderimen de sóılesipti. Bul suhbatymyzda, ondaǵy sodyrlardyń ómiriniń shynaıy bet beınesi ashylyp qana qoımaı, áıel adamdardyń da tartqan aýyr azabtary men qıynshylyqtary jazylady.

Terrordyń jubaıy nelikten ókinedi?

-Sálemetsiz be, Sh... hanym! Sizder qalaı tanystyńyzdar, qaı jyldary? Ózi qaı jaqtan edi?

-SH. –Sálemetsiz! Negizi óziniń shynaıy aty-jónin naqty bilmeımin. Áıteýir, ǵalamtor jelilerinde neshe túrli attary boldy. Áleýmettik jelide ártúrli attarmen tirkelgen. Ortalyq jaqtan bolýy kerek. Moı mır men Agent jelileri arqyly tanysqanbyz. 2012 jyldary bolýy kerek...

-Ne jaıly sóılestińizder? Onyń terrorlyq uıymǵa ketkendigin qalaı bildińiz? 

-SH. -Dinı máseleler týraly sóılestik. Shetelge barǵysy keletindigin jazdy. Maǵan bir sýretin jiberip edi. Kompúterdiń aldynda qulaqqappen otqan bir sýreti boldy. Ol jaqqa qaı kezde, qashan ketkendigin bilmeımin. Maǵan «Ýsýd Alharb» degen áleýmettik jelidegi tirkelýshi aıtqan. Iýtýb portalyn qarap otqan kezimde, naýryz aıynyń aıaǵynda bolýy kerek. Sol kezde sonyń sýreti shyǵyp turdy bir beıne rolıkten. (Abdel Rahmannyń) Sony qaradym. Onyń ólgeni týraly beınesin túsirip shyǵarypty. Uıaly telefon arqyly VKontakte jelisin ashqanmyn osy kezderi. Meniń dostyǵyma kóbinese dinı adamdar jınala bastady. «Ýsýd» degen bir jigit boldy. Ulty ózbek eken. Ol maǵan sms jazdy. Jańaǵy beıneni jeke paraqshama saldym. Sodan keıin ol maǵan «Abý Hýraırany tanısyz ba?» dedi.

-Qaı tilde hat almastyńyzdar?

-SH. -Orys tilinde sóılestik. Men, siz ony tanısyz ba dedim. Ol maǵan men onyń qasynda boldym deıdi. Sodan keıin ol qaıda jerlengendigin biletindigin aıtty. Osyndaı kúni, osyndaı jerde qaza tapty dep.

-Naqty qaı kúni ekendigin bilesiz be?

-SH. -17 naýryz bolýy kerek. Sol beıne rolıktede jazylyp turǵan. Osy kúndi aıtty. Sırıanyń Aleppo qalasynda, birdene degen shaıqasta qaza tapty dedi. Keıinirek Ýsýd Alharbtyń áleýmettik jelidegi qysqasha málemetterinde úılengendigi týraly aqparaty tur eken.  Bir qyzdyń aty jazylyp turǵan. Bul keıin basqa qyzdyń atyna aýysyp ketti. Bul qyzdardyń jeke paraqshalary da ártúrli. Aýystyrǵan kelinshegimen sóılesip júrdim. Kelinshegi de aıtyp júrdi. Abý Hýraırany kórdim dep. Kelinshegi osynda (terrorlyq uıymǵa) 2014 jyly qys mezgilinde keldim deıdi.

-Osy sizben hat almasqan qyz qaı jaqtan eken?

-SH. -Qyz daǵystandyqta, Ýsýd Reseıdiń ózbegi bolýy kerek. «Abýsamına», «Ýsýd», «Abdýroshıd» degen áleýmettik jelidegi paraqshalary boldy. Áleýmettik jelide jańalyqtardy tabý úshin, aldyna arnaıy belgi qoıyp izdegende osynyń barsha paraqshalary da, jazbalary da shyǵady. Bul áli kúnge deıin tiri bolyp shyqty. Men, Ýsýdqa jazǵan bolatynmyn. Hýraıranyń zıratyna alyp barasyz ba, eger sizderdiń qastaryńyzǵa barsam dep?.. Ol alyp baratyndyǵyn aıtty. Ýsýd maǵan Hýraıra bizge shynaıy aty-jónin aıtpady deıdi. Tek «Abý Hýraıra» dep tanydyq degen bolatyn. Onymen jaqsy aralasyp ketkendigin jazdy. Ony saǵynyp júrmin dep edi. Men barǵan kezde, olda jańadan kelipti degen. Ekeýmiz birge daıyndalyp, kóp ýaqyt birge boldyq deıdi. Sóıtip, dos bolyp ketkendigin jazdy. Qazirgi kezde Ýsýd sarapshy. Bul ekeýi alǵash barǵanda, bularǵa áskerı daıyndyqty basqa adamdar úıretken. Qazir Ýsýd jańadan kelgenderge úıretýshilerdiń biri eken. Basqa da óziniń Sırıaǵa qalaı barǵandyǵyn jazdy. Joldaǵy qıyndyqtaryn aıtyp...

-Terrorlyq uıymǵa qalaı barǵandyǵyn aıtyp beresiz be? Esińizge túsirip!

-SH. -Reseıden jolǵa shyqqan. Reseı arqyly Túrkıa memleketine barypty. Túrkıadan ári qaraı avtobýs júripti. Odan keıin qaıyq arqyly bir ózenderden óttik deıdi. Sol joldarda adamdardy tekseredi eken ǵoı. Sırıaǵa ketip bara jatyr ma, joq pa dep. Sodan aman-esen óttik dedi. Eń alǵash barǵanda, eshkim bir-birin tanymady ǵoı?! Er adamdardy jeke, áıel adamdardy basqa orynǵa jiberipti. Osylaısha bardym degen. Negizi ózi «DAISH» uıymyna bara jatqan. Biraq, ol «Djebhat án-Nusra» tobyna qosylypty. Eki uıymdy salystyrǵandyǵyn aıtty. Uıymdaǵy adamdardyń qarym-qatynastary týraly. Odan keıin ýaǵyzdardy tyńdaǵandyǵyn jazdy. «Saıfýllah Shıshanıdy» jáne t.b. Kóp nárseni úırenipti. Sóıtip, «DAISH» uıymyna ketpeı qalǵan. Negizi ary qaraı «DAISH»-qa ketip qalatyn jol bolypty.

-Naqty qaı qalada nemese qaı jerde bolǵandyǵyn bilemisiz?

-SH. -Bilmedim. Sırıanyń bir jeri bolýy qajet. Áıteýir, Túrkıaǵa shekaralas. Negizi ózi Reseıde shashtarazda jumys istepti. Osylaı qarajat jınaǵandyǵyn jazdy. Reseıde áıeli jáne bala-shaǵasy bolǵan. Biraq, otbasy artynan barmaǵan. Ózi eki jaqtada úılengen eken. Men, sóılesken «Mýslıma» degen qyz altynshy áıeli. Ýsýd óziniń Reseıdegi balasynyń sýretin áleýmettik jelige salǵan bolatyn. Búgin bes jasqa toldy dep. Balasy ózinen aýmaıdy.

-Ýsýdtyń jasy qanshada? Sonda Ýsýdtyń qansha áıeli bolǵan?

-SH. -1992 jyly dúnıege kelgen. Sırıada beseý, Reseıde bireýi bolǵan shyǵar, bálkim?! Maǵan áıeli Mýslıma aıaǵy aýyr ekendigin jazdy. Áleýmettik jelimen sóıleskende, kóptegen qupıalaryn jazýshy edi. Júzim jegim keledi deıdi. Ony kúıeýniń alyp bermegendigin jazdy. Biraq, Ýsýdqa aıtpaýymdy ótingen bolatyn. Bir rette aýyryp jatqandyǵyn jazdy. Sol kezde de joldasy kómekke barmapty. Maǵan bir sestra kómektesti dep jazady. Aıaǵynyń aýyrlyǵyna eki aı bolypty.

-Áıelderinen tek «Mýslıma» esimdisimen ǵana baılanystyńyz ba?

-SH. -Iá! Osy «Mýslıma Abdýllaeva» dep tirkelgen. Onyń qıyndyqtaryna, seniń qasynda bolsam kómekteser edim dep jazdym. Ol seniń bolmaǵanyn jaqsy dep jaýap qaıtardy. Anasy men ákesiniń tastap ketkendigin aıtyp, ózi ókinemin dedi. Men, onymen «Aısha ...» degen paraqshamen sóılestim. Keıin bul paraqsham aıaq astynan buǵattaldy. Bir rette ýlanyp qalǵandyǵyn jazǵan edi. Men, odan qandaı tamaq jegendigin suradym. Sonda ol qyzanaq pen qıardy jegendigin jazdy. Osydan qatty aýyryp jatyrmyn degen. Qyzýynyń túspeı jatqanyn aıtty. Men, joldasymdy shaqyrsam da kelmeıdi deıdi. (Ýsýdty) Kúıeýim basqa úıge túneıdi dedi. Qasyndaǵy bir sestra kómektesti degen.

-Sizge osylaısha óziniń syrymen bólisip, kúıeýi ekeýiniń arasyndaǵy máselelerdi jazýshy ma edi?

-SH. -Iá! Jeke paraqshasynda kileń jylap turǵan jazbalardy, sýretterdi jarıalaıdy. Mundy jazbalary kóp. Men aralaryn jaqsy bolmaı júrme dep suradym. Sonda taǵyda ol úılenip alǵan sıaqty deıdi. Óıtkeni, onyń dostyǵynda «Amına» degen qyz paıda boldy degen.

-Sonda onyń dostyǵynda tek áıel adamdar ǵana bolǵan ba?

-SH. -Tek qana áıel adamdar boldy. Biraq, meniń de dostyǵymda boldy sol jigit. Mýslıma osylaı syrlaryn aıtty. Jylap turǵan smaılıkterdi jiberýshi edi. Maǵan kelmeýim kerektigimdi jazdy. Anasy men ákesiniń tastap ketkeni úshin ókinemin deıdi. Eger, meni otbasym qabyldasa qaıtyp barar edim degen. Keıin Mýslımada VKontakte áleýmettik jelisine kirmeı ketti. Men, oılap edim bosanatyn ýaqytysy kelgen shyǵar dep. Biraq, ol kóp ýaqyt kirmeı ketti. Keıin «Amına» degen tirkelýshiniń jeke paraqshasyna kirip qaradym. Bul Ýsýdtyń paraqshasynan siltemeler jasap júr eken. «Moı mýj!», «Moı hrabryı!» degen sózderdi jazyp. Mýslıma maǵan osy Amınaǵa kúıeýiniń úılenip aldy degen. Men, ol Sırıada ma dep suraǵanda, joq degen bolatyn. Olar Skype jelisi arqyly úılene beredi eken.

-Sonda ǵalamtor arqyly Amınamen nekelesken be?

-SH. –Iá! Ǵalamtor jelilerimen tanysyp, unatsa úılene beredi. Keıin bir-birin shaqyrady eken. Amınanyń jeke paraqshasyna kirsem, Reseıden dep tur. Men burynda Sırıadan kelgenderdiń suhbatyn berse, olardy satyp alǵan deýshi edim. Negizi ol jaqta júrgender, kúshti qylyp aqparattardy taratady. Ózderiniń arnaıy jańalyqtar habarlaıtyn júıeleri bar.

-Suhbattasqanyńyzǵa raqmet!

  Bizdiń Sh... esimdi keıipkerimiz, burynǵy kezderi terrorlyq uıymǵa attanbaqshy bolǵan jandardyń biri. Óziniń turǵylyqty meken-jaıyndaǵy tıisti mamandar men qyzmetkerlerdiń arqasynda, burynǵy oıynan qazirgi kezde qaıtqan. Sondyqtan da oqyrman qaýymǵa, osy bir ómirindegi qupıany ashýǵa bekindi. Terrorlyq uıymdaǵy áıel adamdardyń shynaıy ómirin, osylaısha ondaǵy jandarmen ǵalamtor arqyly tikeleı sóılesip bilgen. 

  Biz Ýsýdtyń «Abýsamına Mýslım» degen, VKontakte áleýmettik jelisindegi jeke paraqshasyn taptyq. Bul paraqshany tabýǵa, Sh... esimdi keıipkerimiz kómektesti. Ekeýi baılanysqan kezderi, Ýsýd ózin ǵalamtor jelilerinen qalaı izdep tabý kerektigin jazypty. VKontakte jelisi arqyly Ýsýdtyń osy jeke paraqshasymen hat almasyp kórdik. Birinshi kezekte, onyń terrorlyq jáne lańkestik uıymda ekendigin suraǵanymyzda, ol sonda ekendigin rastady. Jáne Sh... esimdi keıipkerimizdiń bizge bergen suhbatyn rastaý úshin, odan Abdel Rahman Islamdy tanıtyndyǵyn suradyq. Sonda ol óziniń óte jaqyn dos bolǵandyǵyn jazdy. Jáne ol týraly aıtýyn ótinip edik. Biraq, ol ýaqytym tyǵyz deıdi. Ýaqyty bolǵanda aıtýǵa kelisimin bergen bolatyn. Alaıda, «Abýsamına Mýslım» paraqshasy VKontakte áleýmettik jelisinde buǵattalynyp tastalyndy. Bir ańǵarǵan tusymyz, keıipkerimiz suhbatta aıtqandaı Ýsýdtyń «Abýsamına Mýslım» degen paraqshasynyń jazbalary, áskerı daıyndyqtarǵa beıne rolıkter arqyly úıretip júr eken. Qarýdy qalaı ata bilý, paıdalaný jáne t.b.

Qadiráli Sarypbek