Túrkıanyń ishki ister mınıstrligi (İİM) «Túrkıanyń DAISH-pen soǵysy» atty esebin jarıalady. «Kitap» dep sıpattalǵan baıandamanyń jarıalanǵan merzimi «2017 jyldyń shildesi» dep jazylǵan.

Osy eseptiń ishinde Sırıa men Iraktaǵy DAISH («Islam memleketi» terrorlyq uıymy» dep te atalady) sodyrlarymen qaqtyǵys júrip jatqan aımaqqa Túrkıa shekarasy arqyly kirýge álemniń ár elinen 53 781 adam talpyndy (kirip-shyqty) dep jazylǵan. Túrkıa İİM-i Sırıadaǵy qaqtyǵys oshaǵyna barǵany týraly málimet túsken adamdardy «terorızmmen baılanysy bar» dep sanaıtyndaryn aıtady. Ol adamdardyń keıbiri ustalyp, deportasıa jasalǵan, keıbiri tirkeýge alynǵan.

Azamattary «Islam memleketi» terrorlyq uıymy (IM nemese DAISH) sodyrlarymen qaqtyǵys aımaǵyna, ıaǵnı Sırıaǵa kirgeni týraly jıi habarlanǵan alǵashqy 10 eldiń tizimin Saýd Arabıasy men Týnıs bastap tur. Osy ondyqqa burynǵy SSSR elderinen tórt memleket kirgen. Onyń ishinde alǵashqy oryndy Reseı alǵan. Sırıaǵa barǵany týraly habarlanǵan reseılikter sany – 4128. Onan keıin Tájikstan atalady – 2651 adam.

Qazaqstan alǵashqy 10 el ishinde 1914 adamymen segizinshi orynda bolsa, al osy ondyqqa kirgen TMD elderi ishinde úshinshi tur. Qazaqstannan keıin 1677 adammen Ázerbaıjan ornalasqan. Túrkıa zańy boıynsha bul "qara tizimdegi" azamattar el terıtorıasyna kire almaıdy. Óıtkeni, Túrkıa bıligi bul adamdardy qaqtyǵys aımaǵyna jetý úshin shekarany zańsyz kesip ótti, taǵy da tyrysýy múmkin dep sanaıdy.

Túrkıa İİM-i DAISH-qa óz terıtorıasy arqyly baratyn adamdardyń jolyn kesý maqsatynda 81 provınsıasynyń joldaryndaǵy kólikterdi tekserýdi kúsheıtkenin, al Sırıamen aradaǵy shekaraǵa 911 kılometrlik qabyrǵa salynyp jatqanyn jazady.

Esepte 2014 jyldyń sáýirinen beri Túrkıa qaýipsizdik qyzmeti terorıstik toptarmen baılanysy bar degen kúdikpen 17500 sheteldik azamatty tekserip, 4500 adamdy deportasıalaǵan.

"QAZAQSTAN ÚSHİN BUL QAÝİPTİ KÓRSETKİSH"

Al saıasattanýshy Dosym Sátbaev Túrkıanyń bul málimetti jarıalaýy men Qazaqstannyń shetelderdegi qaqtyǵys oshaqtaryna baryp, urystarǵa qatysqan adamdardy azamattyqtan aıyrý týraly jańa zań ózgerisi tuspa-tus kelgenin aıtady.

- Bul kórsetkishtiń (1914 adamdy aıtady – avt.) paıda bolýy - Qazaqstan úshin óte jaǵymsyz ındıkator. Azamattardyń erikti túrde elden ketip, radıkaldy uıym jaǵynda soǵysqa barýy – jaman kórsetkish. Ondaı azamattardyń keıbiri Sırıaǵa ketpeı, el ishinde «uıyqtap jatqan uıashyqtarda» júrýi de múmkin. Qazaqstan úshin bul san kóp, qaýipti kórsetkish der edim. Sırıa aýmaǵyna jetkisi kelgen Qazaqstan azamattarynyń týrıser emes ekeni belgili. Men olardyń kóbi soǵysqa qatysýdy josparlady dep oılaımyn. Buryn qaýipsizdik qurylymdary «Islam memleketi» (IM nemese DAISH - avt.) terrorlyq uıymy qatarynda soǵysqa qatysyp jatqan Qazaqstan azamattarynyń sanyn 300,500, keıde 2000-ǵa deıin dep kórsetetin. Bul málimet te qaýipsizdik organdarynyń nazaryna alynady. Bul tizim kóbeıýi de múmkin, - deıdi ol.

Azattyq tilshisi Túrkıa İİM-i aqparatyna qatysty Qazaqstannyń syrtqy ister mınıstrliginen (SİM) aqparat bilýge tyrysqan edi. Ókinishke qaraı, SİM-nen Túrkıaǵa kirýge tyıym salynǵan qazaqstandyqtar týraly qandaı da bir aqparat alý múmkin bolmady.

Sırıaǵa barǵan Qazaqstan azamattary týraly habar 2013 jyly qazan aıynda YouTube jelisinde «Sırıaǵa qonys aýdarǵan qazaqstandyq jıhadshylar» vıdeosy jarıalanǵannan keıin kóp uzamaı-aq shyǵa bastaǵan, Jezqazǵan qalasynyń keıbir turǵyndarynyń Sırıaǵa ketken balalary qaza taýyp, azaly as bergeni týraly sóz taraǵan. Munan keıin de Sırıada júrmiz dep málimdegen qazaq "jıhadshylarynyń" birneshe vıdeo-úndeýleri tarady.

El azamattarynyń IM sodyrlarynyń úndeýine erip, radıkaldanyp jatqany aıtylsa da, Astana IM sapynda soǵysyp jatqan qazaqtar týraly málimdemege saqtyqpen qarap keldi. Biraq Qazaqstanda IM tobyn nasıhattaıdy dep tanylǵan ınternet resýrstar jabyldy, olardyń úgitin taratýǵa tyıym salyndy. 2014 jyldyń qarashasynda Qazaqstan IM jattyǵýynan ótip jatqan etnıkalyq qazaq balalary týraly «zańsyz» beınebaıandy jarıalaýǵa tyıym saldy.

DAISH terrolyq uıymy qatarynda soǵysyp júrgen azamattar týraly Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Nurtaı Ábiqaev 2014 jyly "IM (DAISH - avt.) qatarynda 300 qazaqstandyq soǵysyp júr" dep málimdegen.

Munan keıin Azattyq Sırıaǵa jıhadqa ketti degen azamattardyń ata-analarymen habarlasyp, olardyń keıbiriniń balalaryn qaıtýǵa kóndirý úshin Túrkıaǵa baryp qaıtqanyn anyqtaǵan bolatyn. Azattyqqa sol jyly kúzde «Sırıadaǵy ulymdy qaıtara almaı keldim» dep suhbat bergen jasy 60-taǵy Quralaı Nurmaǵambetova "26 jastaǵy ulym Baǵlan Salyqovty izdep, Túrkıa arqyly Sırıaǵa baryp, Qazaqstanǵa oralǵanyn" aıtqan. Onyń sózinshe, uly «eki balasy men múgedek baýyryn esine salsa da, keri qaıtpaýǵa bekingen».

"Islam memleketi" tobyn terrorlyq uıym dep Túrkıa 2013 jyly, al Qazaqstan 2015 jyly kúzde tanyǵan.