Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıse-mınıstri Svetlana Jaqypova halyqty áleýmettik qorǵaý jaǵdaıy men Úkimettiń áleýmettik saladaǵy josparlary týraly Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde ótken baspasóz-konferensıasynda aıtty dep habarlaıdy Qamshy.kz aqparat agenttigi.     

Svetlana Jaqypovanyń aıtýynsha, Úkimettiń áleýmettik sala boıynsha júrgizip jatqan jumysy memleket kómegin alýshy barlyq taraptar úshin mindetter aýqymyn júzege asyrýda keshendi ári júıeli kózqarasty qajet etedi.

«Búginde eki mıllıon qazaqstandyq zeınetker ótken jylmen salystyrǵanda 20 paıyzǵa ósken zeınetaqy alyp úlgerdi. Al kelesi jyldan bastap, 460 myń múgedek úshin járdemaqy ınflásıaǵa qatysty jyl saıynǵy ındeksasıadan tys, 16%-ǵa ósedi. Jekelegen azamattar sanatyna járdemaqyny ósirýden bólek, áleýmettik qyzmetter júıesin jańǵyrtýdy jáne de kóbinese jarıa aıtyla qoımaıtyn turmystyq zorlyq-zombylyqtan zardap shegýshiler, sottalyp kelgender, belgili bir turǵylyqty meken-jaıy joq tulǵalar syndy toptarmen jan-jaqty jumys isteýdi jón kórip otyrmyz», – dedi vıse-mınıstr.         

       Zeınetaqy júıesiniń jańǵyrýy

2017 jyldyń 1 shildesinen bastap bazalyq zeınetaqy mólsheri 14 466 teńgeni, eń tómengi zeınetaqy 31 245 teńgeni qurap, 2017 jyldyń 1 tamyzyndaǵy jaǵdaı boıynsha bazalyq zeınetaqy alýshylar sany 2 116 609 adamdy, yntymaqty zeınetaqyny alýshylar qatary 2 099 638 adamdy mejeledi.

Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi 2018 jyldyń 1 shildesinen bastap engiziletin bazalyq zeınetaqyny taǵaıyndaýdyń jańa tásilin túsindirý turǵysynda belsendi jumys atqarýda.

Qazirgi zeınetaqy tólemderin taǵaıyndaý tásili bolsa, jumyspen qamtýdyń qaǵaz júzindegi túrine ıtermeleıtindikten, ári qaraı barlyq zeınetaqy túriniń mólsheri zeınetaqy júıesine qatysý merzimi men azamattardyń jınaǵan qarjysyna baılanysty bolady.

Qazirgi ýaqytta zeınetaqy zeınet jasyna jetkenderge bárine birdeı eńbek ótilin jáne zeınetaqy jınaǵyn qalyptastyrýǵa qatysýdy eskerýsiz taǵaıyndalady. Kelesi jyldan zeınetaqy júıesine qatysý ótiline qaraı beriletini kózdelýde. Osy oraıda 1988 jyldan keıingi jınaqtaýshy zeınetaqy júıesine zeınetaqy aýdarymdarynyń túsý aralyǵy ǵana eseptilinip qoımaı, 1998 jylǵa deıingi de eńbek ótili nazarǵa alynatyny boljanýda.     

Mundaı ádis 30-40 jyl eńbek ótili bolsa da, tómen zeınetaqy alyp otyrǵan adamdarǵa qatysty ádildik ornatatyny kútilýde. 1998 jylǵa deıingi 33 jyldan asatyn ótili bar tulǵalarǵa nemese 1998 jyldan keıingi ótilin eskere otyryp, bazalyq zeınetaqy aǵymdaǵy kólemimen salystyrǵanda eki esege kóbeıedi. Eger bul soma qazir 12 myń teńgeni kórsetse, 2018 jyldyń 1 shildesinen zeınetkerlerdiń atalǵan toby yntymaqty jáne jınaqtaýshy zeınetaqyǵa qosa, 28 myń teńgeni ıemdenetin bolady. 

2018 jyldyń 1 shildesinen 2.1 mln zeınetker úshin bazalyq zeınetaqy 1,8 esege joǵarylaıdy (44,7% eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 74% kóp, 45,2% eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 100% kóp alatyn bolady).

Sonymen qatar, qazirgi kezde zıandy jáne qaýipti eńbek jaǵdaıynda jumys isteıtin azamattardyń zeınetke erte shyǵý sharalary qarastyrylǵan.

Eger jumyskerdiń óziniń 1998 jyldan aýdaratyn mindetti zeınetaqy jarnasynyń somasy, jumys berýshilerdiń 2014 jyldan jasaıtyn jarnasy jáne erikti zeınetaqy aýdarymdarynyń somasy zeınetaqy anýıtetin satyp alýǵa jetkilikti bolsa  (er adamdarǵa - 7 098 035 teńge, áıelderge – 9 890 035 teńge), onda ol azamat zeınetke 50 jasynda shyǵa alady.

Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynyń deregine qaraǵanda, mundaı quqyqty zıandy eńbek jaǵdaıyndaǵy 640 adam paıdalanǵan. 2019 jylǵa taman taǵy 1000 adam sáıkes anýıtetti satyp alýǵa qajetti qorǵa ıe bolady.

Jańa sıpattaǵy ataýly áleýmettik kómek

2018 jyldyń 1 qańtarynan, Elbasynyń Ult jospary aıasyndaǵy tapsyrmasyna saı, Qazaqstan ataýly áleýmettik kómekti kórsetýdiń jańa sıpatyna kóshedi.

Bul tusta barlyq eńbekke jaramsyz, memleket qoldaýyna muqtaj azamattardyń barlyǵy 2018 jyldyń 1 qańtarynan somasy kóbeıgen járdemaqy alatyny josparlanýda.

Eńbekke qabiletti azamattarǵa áleýmettik qoldaýdyń 2 paketi qamtamasyz etiledi – bul ataýly áleýmettik kómek jáne jumyspen qamtý baǵdarlamasyna qatysý talabymen memleket esebinen oqý, shaǵyn nesıe alý, eńbek resýrstary tapshy óńirlerge qonys aýdary múmkindigi.

Jańa sıpattaǵy ataýly áleýmettik kómekke daıyndyq sheńberinde, Qazaqstanda mine tórtinshi jyl «Órleý» jobasy iske asyrylýda. Qanatqaqty óńirlerde joba óz tıimdiligin dáleldegendikten, búginde onymen barlyq oblystar qamtylýda.

Barlyǵy búdjette «Órleý» jobasyn júzege asyrýǵa bıyl 7,1 mlrd teńge qarastyrylǵan. Jyldyń alǵashqy jartysynda jobaǵa qatysqan 107087 adamnyń 95%-y jumyspen qamtyldy. Jobaǵa qatysýshylardyń jan basyna shaqqandaǵy ortasha tabysy 4949 teńgeden 15 325 teńgege ósti. Turaqty jumys oryndaryna jobanyń barlyq eńbekke qabiletti qatysýshylarynan 73,3%-y ornalasqan. 

Osylaısha, jańa sıpattaǵy ataýly áleýmettik kómekti engizý arqyly, áleýmettik járdemdi alýshylardyń jaýapkershiligi kúsheıip, jumys izdeý men ózin qamtýdaǵy yntasy joǵarylamaq. Sondaı-aq, az qamtylǵan azamattardyń el ekonomıkasy men qoǵam ómirin jaqsartýǵa atsalysýy shıramaq. Nátıjesinde bunyń bári azamattardyń turmys-tirshiligin kórkeıtýge septigin tıgizetini kózdelýde.

Áleýmettik qyzmetter júıesin jańǵyrtý

Áleýmettik qyzmetter júıesin jańǵyrtý 2009 jyldan beri júrgizilip keledi. Reforma jemisi tómendegideı keıpin ańǵartýda:

- azamattardyń qyzmet kórsetý uıymyn tańdaý múmkindigi. Buǵan deıin adamdardy 100-600 adam ómir súretin ınternat-úılerge jiberetin bolsa, qazir atalǵan qyzmetterdi úkimettik emes uıymdar kórsetýde. Búginde 106 úkimettik emes uıym 6 myńnan astam adamdy qamtýda. Bul qadamsyz memleket taǵy 60 jańa ınternat-úı salýǵa májbúr bolar edi; 

- kóptegen ata-analar balalaryn otbasynda saqtap qalýǵa nıetti bolǵandyqtan, mamandandyrylǵan kúndizgi bólimsheler ashyldy. Búginde buryndary ınternat-úılerde bolǵan alty júzden astam bala otbasylaryna oralyp, qyzmetti kúndizgi bólimshelerdi alýda;

- arnaýly áleýmettik qyzmetterdiń tegin kólemin alý quqyǵy joq azamattar úshin qosa qarjylandyrý múmkindigi usynylýda.

Qazirgi sátte suranys kúsheıgendikten, adam saýdasy men zorlyq-zombylyq qurbandary, belgili bir turǵylyqty meken-jaıy joq tulǵalar syndy sanattarǵa arnaýly áleýmettik qyzmetter aýqymyn keńeıtý qajettiligi týyndady.

Osyǵan baılanysty, «Bolashaqqa kózqaras: Qoǵamdyq sanany jańǵyrýy» baǵdarlamalyq maqalasy aıasynda, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi kelesi baǵyttardy qamtıtyn jańa Áleýmettik qyzmetter júıesin ári qaraı damytý tujyrymdamasyn ázirledi:

- aýyldaǵy qyzmetter qoljetimdiligin qamtamasyz etý. Sebebi búginde úkimettik emes uıymdar negizinen qalalarda jumys isteýde. Bul túıtkildi tarqatý úshin jeke sektordy tartý kózdelýde.

- jeke sektordy tartýǵa qatysty qyzmetter tarıfi men standarttardy qaıta qarastyrý. Bul qaǵıdattar memlekettik medısınalyq-áleýmettik mekemelermen birge, úkimettik emes uıymdardyń naqty shyǵyndaryn eskere otyryp jasalmaq.

Naryqtaǵy básekelestiktiń kúsheıýi arqasynda, Eńbekmıni kórsetiletin qyzmetterdiń sapasy kóteriletinin boljaýda. Osyǵan qatysty jańa standarttar jasalyp, kadrlar daıarlaý men qaıta daıarlaý júıesi qaıta súzgiden ótpek. Budan tys, qarjylandyrý tetiginiń ózgerýi arqasynda eńbekaqyny ulǵaıtý máselesi kóterilýde.

Eńbek mınıstrligi sarapshylarynyń taldaýynsha, aldaǵy ýaqytta áleýmettik qyzmet kórsetýdiń jańasha uıymdastyrylýy memlekettiń, azamattyń jáne otbasynyń yntymaqtasa árekettesýine arqa súıemek.