Osy aptada Peterbýrg sottarynda qazannyń 8-i kúni Dvores alańynda ustalǵan belsendilerdiń ákimshilik úkimderge qatysty apelásıalyq shaǵymdary qarala bastaıdy, al qomaqty aıyppul salynyp, birneshe táýlikke qamalǵan belsendilerdiń ózderi birtindep erkindikke shyǵyp jatyr. Aqparat quraldary Alekseı Navalnyı jaqtastarynyń qazannyń 7-si kúngi narazylyq aksıalary, onyń ishinde Peterbýrgte bes myńnan jeti myńǵa deıin adam qatysqan mıtıńi men sherý jaıly kóp habarlady. Al osy aksıalardyń saldary dep ataýǵa bolatyn oqıǵalar jaıly aqparat múlde az dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi Azattyqqa silteme jasap.

Bir kún buryn qala kósheleri, tipti Nevskıı dańǵyly boıymen marshpen júrýdiń sáti túskenin arqalanǵan bolar, qazannyń 8-i 20-30 shaqty adam Dvores alańyna jınaldy. Ruqsat etilmegen mıtıńige shaqyrǵany úshin qazannyń 7-si kúngi aksıadan sál buryn 20 táýlikke qamalǵan Alekseı Navalnyıdy bosatýdy jáne saıasatkerge prezıdenttik saılaýǵa túsýge ruqsat etýdi talap etken olar alańnan ketýden bas tartty.

Bireýler "occupy Dvores" dep atap úlgergen Dvores alańyndaǵy aksıa 20 adamdy ustaýmen aıaqtalyp, polısıa bólimsheleri men sottardaǵy olarǵa degen qarym-qatynas quqyq qorǵaýshylardyń da, qamalǵan belsendilerdiń ózderiniń de narazylyǵyna ulasty. Azamattyq belsendi Edýard Shıtık ishinde kelinshegi Shahnaz da bar segiz adamdy qalaı ustap áketkenine kýá bolǵan, olardyń bárin polısıanyń 15-bólimine aparǵan.

- Jurt Aleksandr baǵany túbinde typ-tynysh, plakatsyz turǵan bolatyn, olar eshteńe dep aıqaılaǵan joq, kenet olardyń janyna eki adam baryp, aıqaılap túrli urandar aıta bastady, olardyń arandatýshylar ekeni túsinikti ǵoı. Polıseıler jandarynda kútip turǵan, sosyn OMON (arnaıy polısıa jasaǵy) júgirip keldi de, jurtqa jarmasyp, shaǵyn avtobýstaryna súırep kirgize bastady. Al sosyn álgi urandatqan ári ózgelermen birge avtobýsqa alyp kirgen álgi ekeýdi esimderin atap shaqyryp aldy, olar avtobýstan túsip qaldy. Keıin olardy eshkim esh jerden kórmepti, ekeýi polısıa ýchaskelerinde de bolǵan joq. Biz muny jurtty ustaýǵa syltaý bolýy úshin ádeıi jiberilgen arandatýshylar bolǵanynyń janama dáleli dep sanaımyz, - deıdi ol.

Al jurt ol jerde jınalý quqyǵy men mıtıń ótkizý erkindigin jáne Navalnyıdy bosatýdy talap etip, Pýtındi zeınet demalysyna ketip, endi saılaýǵa túspeýge shaqyrý maqsatynda pıket uıymdastyrý úshin turǵan. Ustalǵandardy 15-shi polısıa bólimi janyna aparyp, ustalǵany týraly hattama toltyrmaı úsh saǵattaı sýyq avtobýstyń ishinde ustady. "Hattama toltyryńdar" degen talabyma polısıa bólimindegiler "bizge eshkimdi ákelgen joq, bizdiń buǵan qatysymyz joq" dedi. Shaǵyn avtobýstyń janyndaǵy polıseılerdiń ortasynda turǵan aǵa polısıa leıtenanty "ustalǵandardy jetkizý hattamalaryn sol jerde toltyramyz" dedi. Aqyry "Peterbýrgte ustalǵandarǵa kómek shtaby" tobynyń quqyq qorǵaýshylary men Navalnyıdyń shtabyna telefon soǵa bastadym.

Tez arada quqyq qorǵaýshy eki áıel kelip, 15-polısıa bólimine telefon soǵyp, bastyǵymen sóılestirýdi talap ete bastap edi, 15 mınýt ótpeı polkovnık shenindegi bólim bastyǵy jetip keldi. Quqyq qorǵaýshy áıelderdiń biri avtobýsta kimder otyrǵanyn kórip shyǵýdy ótinip edi, ol "júrińizder kóreıik" dedi. Shyqsaq, avtobýs ketip qalypty. Júgirip ǵımaratty aınala bergenimde ustalǵandardy ózge - GIBDD jaqtaǵy esikten ishke kirgizip jatqanyn kórip qaldym. Biraq olardyń qandaı jaǵdaıda ekenin bilip, kameralardyń ishin kórip shyǵý talabymen ishke áreń kirgen quqyq qorǵaýshylar biz berip jibergen tamaqty da, sýdy da ustalǵandarǵa bermegenin anyqtady. Biraq eń bastysy - olardy túni boıy álgi jerde qaldyryp, kereýettiń ornyna temirden jasalǵan eki oryndyq pen ústel ǵana bergen. Olar álgi jerde otyryp eki-úsh saǵat birdeńe etip kóz shyrymyn alǵan, al erteńinde Kalının aýdanynda saǵat ekige sot belgilendi. Sotqa aparar kezde báriniń qolyna kisen salyp qoıdy.

Sýdıa bárin bir-birden shaqyrdy, al Shahnazdy shaqyrǵan kezde ol sot ǵımaratynda, biraq ózge kabınette otyrǵan advokatymnyń kelýin kútkim keledi dedi. Sýdıa oǵan kónbeı qoıdy. Shahnaz buǵan narazylyq bildirip edi, sot ony zaldan shyǵaryp jiberip, sot otyrysy aıyptalýshysyz, kýálersiz, advokatsyz ótti. Eki sot otyrysy arasynda Shahnaz ózin jaısyz sezinip, jedel járdem shaqyrdy, olar ony Elızaveta aýrýhanasyna alyp ketti, al sot janyna eki polıseı ertip jiberdi. Aýrýhanaǵa barǵanda kisendeýli qolyna qosaqtalǵan polıseı tórt kabınetke onymen birge kirip, tipti álgi polıseıdiń kózinshe sheshinýine týra kelgen. Kisendi tipti ájethanaǵa kirgen kezinde de qolyndaǵy sheshpegen! Bul – azaptaý ǵoı. Polıseıdiń alańdy bosatý týraly zańdy talabyna baǵynbaǵany úshin ony 19.3 baby boıynsha bes táýlikke qamap tastady.

15- polısıa bóliminde qalaı otyrǵany jaıly Shahnozdyń ózi bylaı áńgimeleıdi:

- Polıseıler bas salyp ustap, avtobýsqa súıreı jónelgende aıaǵymdy zaqymdap aldym, avtobýstyń basqyshy bıik eken, olar aıaǵymdy kóterip úlgertpeı, ishine laqtyra salǵanda qulap túsip, qatty soǵyldym. İshi tastaı sýyq eski temir avtobýsta úsh jarym saǵat otyrdyq. Búkil zattarymdy - telefonymdy, tipti kózildirigime deıin tartyp aldy. Sondaǵy ýájderi - "kózildirigińizdiń shynysy áınek eken, ózińizdi jaraqattap alýyńyz múmkin". Bizdi 15-polısıa bólimine aparǵan kezde sonyń kesirinen eshqandaı hattamany oqı da, qol qoıa da almadym. Bizge kóp sý men tamaq berip jiberipti, biraq polıseıler "ruqsat joq" degen syltaýmen bir úzim nan da bermeı qoıdy.

Biraq bárinen soraqysy - bizdi uıyqtatpaı qoıdy. Meni ústi shurq tesik tastaı sýyq temir oryndyqqa otyrǵyzyp qoıdy, al qarsy aldyma eki polıseı otyryp aldy. Olarǵa "uıyqtaýǵa mursat berińizdershi, sizder jatatyn oryn berýge mindettisizder ǵoı" dep edim, "bir saǵattan keıin, eki saǵattan keıin beremiz, qujat resimdep jatyrmyz" deýden tanbady. Al bir jigitti kameraǵa kirgizip jatqyzǵan, ol "qandalanyń kóptigi sonshalyq, túni boıy kóz ildirmedi" deıdi. Men sý, tamaq surap edim, tońazytqyshtan sýyq kúrish pen kotletke uqsaıtyn birdeńeni erteńinde ǵana ákelip berdi. Biraq túni boıy temir oryndyqtyń ústinde otyrǵandyqtan, sýyqtan qalshyldap álgini jeı almadym. "Maǵan bir paket tamaq berip jibergen, tym bolmasa ishindegi banandy alyp berińdershi, sýyq emes qoı" dep edim, bermeı qoıdy.

Biraq eń soraqysy aýrýhanada boldy. Erteńinde bizdi sotqa apardy, al men 30 saǵat tikemnen otyryp, demalmaǵanmyn, aıaqtarym, ásirese polıseılerdiń kesirinen zaqymdap alǵan aıaǵym isip ketken. Janyma polıseı ertip aýrýhanaǵa jiberdi, kisendi múlde sheshken joq, bir qolym álgi polıseıdiń qolyna qosaqtaýly boldy, men quddy 10 adamdy óltirgen qanisher qylmysker sıaqty kabınetterge menimen birge kirip júrdi. Ábden qorlandym - búıregimdi ýltadybystyq zertteý júrgizetin apparatpen teksergen kezde belime deıin sheshinýge týra keldi, dáriger "qolyndaǵy kisendi sheshińizshi" dep edi, polıseı "terezelerińizde tor joq, kabınette jalǵyz qaldyra almaımyz" dep kónbeı qoıdy.

Sosyn zár taldamasyn tapsyrýym kerek boldy, álgi polıseı qolymdaǵy kisendi ájethanada da sheshpeı qoıdy. Dáriger dári-dármek jazyp berdi, biraq polıseı ony alýyma ruqsat etpeı qoıyp, keıin suraǵanymda joǵalyp qaldy dedi. Sotta da eshteńeni oqyp, qol qoıǵan joqpyn, ispen tanysýyma da mursat bergen joq. Bir táýlik ash ustap, sýyp qalǵan shaı men bir tilim nandy abaqtyǵa aparǵanda bir-aq berdi. Ashtyqtan, sýyqtan jáne uıyqtamaǵannan búkil denem qaltyrap qoımaǵan soń ol jaqta menen "nege selkildeısiz? " dep surady. Olarǵa "tamaq ta, sý da bergen joq, tipti uıyqtatqan joq" dep edim, "ıá, 15-bólim - bul jaǵynan ataǵy shyqqan bólim" dedi. Ol jaqta meni azaptap, qorlady, sondyqtan búkil jerde meni kisenmen zańsyz alyp júrgenin dáleldeý úshin, aýrýhananyń baqylaý kameralaryndaǵy jazbalardy tezirek alǵym keledi. Aıtpaqshy, ol jaqta nashaqorlar da boldy, olar kisensiz otyrdy, al bizdi birden buǵaýlap tastady. Bul adamdy qorlaý, kemsitý, naǵyz azaptaý boldy.

Dvores alańynda ustalǵandardyń keıbiri 10, keıbiri 15 táýlikke qamaldy, al "Artpodgotovka" qozǵalysynyń múshesi Rafael Gaınýtdınovti alańda bolǵany úshin úsh ret jazaǵa tartty. Ol ustalyp, úsh táýlikke ǵana qamalǵandardyń alǵashqy tobynda bolǵan. Biraq kesimdi merzimdi ótep, bostandyqqa shyqqanda ony 12 polıseı kútip alyp, taǵy ustap áketken, bul joly ruqsat etilmegen mıtıń uıymdastyrǵany úshin 20.2 baptyń 2 tarmaǵy boıynsha 10 táýlikke qaıta qamaǵan, qazir ol Zaharevskaıa kóshesindegi abaqtyda otyr.

Rafael Gaınýtdınovti qalaı eki márte ustap áketip, qamaǵany jaıly Facebook paraqshasynda quqyq qorǵaýshy Dınar Idrısov jazǵan bolatyn. Ol "Erkindik úshin úsh ret jazalandy! " ("Trıjdy nakazan za svobodý!") degen postynda "Dvores alańynda ótpeı qalǵan mıtıń úshin belsendini ákimshilik jaýapkershilikke úsh márte tartty. Abaqtyda ótep shyqqan úsh táýlikke 9 táýlik qosyp, ákimshilik qamaý men 10 000 (rúbl) ákimshilik aıyppul aldy" jazdy. Dınar Idrısovtyń pikirishe, azamattyq jáne saıası belsendilerdi qýdalaýdyń jańa tarıhynda Rafael Gaınýtdınovtyń isi erekshe oryn alady.

Quqyq qorǵaýshy Dınar Idrısov.

- Bir "áreket" úshin - polıseıdiń aýzynan shyqpaǵan talapty oryndamaǵany úshin Rafael Gaınýtdınovti úsh ret jazalap otyr. Ol Dvores alańyndaǵy mıtıńini toqtatý talaby bolatyn, al mıtıńi ótken joq. Muny 12 maýsymdaǵy aksıadan keıin ústinen úsh ákimshilik hattama toltyrylǵan zań shyǵarý organy depýtaty Maksım Reznıktiń isimen salystyrýǵa bolady, biraq ony eki ret qana jaýapqa tartty, eki hattamamen jaýapqa tartý praktıkasy óte jıi qoldanylady. Al Gaınýtdınovti zańǵa qaramastan, úsh ret jazalap otyr – 10 myń rúbl ákimshilik aıyppul saldy ári eki ret qamaýǵa aldy, endi ony qazannyń 19-y kúni bir-aq bosatady.

Al jalpy, qazannyń 7-si kúni ustalǵandarǵa qatysty jaǵdaı 8-inde ustalǵandarǵa qatysty jaǵdaıdan múlde ózgeshe. Shyn máninde, saıası polısıa sanalatyn terıtorıalyq polısıa organdary, Rosgvardıa, FSB jáne ekstremızmge qarsy is-qımyl ortalyqtaryna qazannyń 7-si ult lıderiniń týǵan kúninde BAQ, áleýmettik jeliler, ınternette narazylyq kóńil-kúı onsha jarıa bolmasyn degen búkilfederaldyq nusqaý taratylǵan. Buǵan qosa, narazylyq aksıalary resmı tirkelmesin degen buıryq berilgen, sondyqtan qazannyń 7-si ustalǵandarǵa qatysty toltyrylǵan hattamalarda aksıa ótkizý tártibin buzdy dep jazylǵan joq. Bılik bul kúni mıtıńiler ótkenin de, oǵan qatysýshylardyń ustalǵanyn da múlde moıyndamaıdy, hattamalardyń bári jol júrisi erejelerin nemese qoǵamdyq tártipti buzý retinde toltyrylǵan, al qoǵamdyq sharaǵa qatysýshylar jaıly eshteńe jazylmaǵan.

Al qazannyń 8-i sheshimdi jergilikti bılik qabyldady, sondyqtan bul narazylyq aksıalaryn radıkaldandyrýdy basyp-janshý boldy, al radıkaldandyrý dep qala ishindegi oryndarǵa shatyr tigip, lagerler uıymdastyrý arqyly belsendilik tanytý oshaqtaryna aınaldyrýdy aıtady. Bul jaǵynan alǵanda, H saǵaty – revolúsıa bastalatyn sát jaqyndap qaldy dep sanaıtyn "Artpodgotovka" qozǵalysynyń nemese "malsevshiler" (shetelge ketip qalǵan ári fedaraldyq izdeý jarıalanǵan qozǵalys jetekshisi Vácheslav Malsevtiń atymen atalady. - Azattyq) men Peterbýrg alańdarynda qazannyń 7-si bastalǵan narazylyq aksıasyn qazannyń 8-i jalǵastyramyz dep málimdegen ortaq uıymy joq birneshe narazy toptyń kóńil-kúıi toǵysty.

Sondyqtan jurt Dvores alańyndaǵy Aleksandr baǵany túbine jınaldy, bul mıtıń emes, adamdardyń toptasyp turýy sıaqty boldy, olar álgi jerde jaı turǵan, palatka ákelgenimen, ony tikken joq, biraq alańnan da ketpeı turǵan. Kóp uzamaı "E" shtattyq ortalyǵy qyzmetkerleriniń belgisimen arandatýshylar jetip kelip, "Pýtın – ury! ", "Munda biz bılikpiz! " degen keshegi urandardy aıta bastady. Saıası polısıa qyzmetkerleriniń kórsetýimen 20 shaqty adamdy ustap, materıaldyq, zańdyq jáne aqparattyq kómek kórsetýdi qıyndatý úshin olardy bólip-bólip polısıanyń eń shalǵaı bólimderine áketti.

Dınar Idrısovtiń sózinshe, bir top adamdy ustap áketip, ustalǵandardyń ekeýine 250 myń rúbl ákimshilik aıyppul salyp, adam aıtqysyz qatal úkimder shyǵarǵanyna qaramastan, adamdar Dvores alańyna barýdy toqtatpaǵan, qazannyń 9-y kúni ol jerde belsendiler kezekshilik etken ári oǵan qosa, Aleksandrov saıabaǵynda - "Gorkovskaıa" metrosy janynda jáne Isaakıev alańynda belsendilik oshaqtary paıda bolǵan. Dınar Idrısovtiń sózinshe, qazirgi kezde ustap áketýge, polısıa qyzmetkerleriniń áreketteri men ákimshilik jaýapqa tartý týraly qaýlylarǵa qatysty jappaı shaǵym joldanyp jatyr, sottar qamalǵandardyń isterine qatysty shaǵymdardy qaraýǵa seısenbide kirisedi.

- Ásirese polısıa tarapynan kúsh qoldaný qatty alańdatady, biz ustalǵandarǵa soǵys kezinde paıdalanylatyn kúres tásilderi, shamadan tys kúsh, kisen, rezeńke taıaqtar qoldanylǵanyn bilemiz. Qazannyń 7-si «Ustalǵandarǵa kómek» tobyndaǵy Marına Býkınany uryp, basyn tilip jibergen. Buǵan qosa, biz prokýratýra tarapynan álgi oqıǵalardyń eshqaısysyna reaksıa bolmaǵanyn bilemiz, al bul áreketsizdik polısıany beıbit túrde narazylyq bildirgen azamattarǵa kúsh qoldana berýge ıtermeleı túsedi.

Buǵan qosa, zańdarǵa qandaı ózgerister engizilse de, olar zańdy qoldaný praktıkasyna múlde ilese almaı qalǵanyn aıtýǵa tıispin. Eýropanyń adam quqyǵy keńesiniń qyrkúıekte jarıalanǵan esebinde Reseıdegi jınalý erkindigi jaıly, qazirgi zańdardy qoldaný Reseı Federasıasy azamattaryn qoǵamǵa qaýipti áldebir qylmys jasamasa da quqyqtyq tártip organdary tarapynan zorlyq-zombylyqqa ushyraý, ákimshilik, tipti qylmystyq jaýapkershilikke tartylý qaýpinsiz beıbit maqsatta jınalý múmkindiginen múlde aıyrǵany aıtylǵan.

Peterbýgttik tanymal advokat Sergeı Golýbok mundaı pikirmen onsha kelispeıdi:

- Bul tym qarabaıyr kózqaras, óıtkeni zań degenimiz – zańdy qoldaný praktıkasy bolýy tıis. Zań degenimiz olarda ne jazylǵany emes, olardyń qalaı qoldanylatyny, ekeýin bir-birinen bólip qaraý qaýipti. Zań degenimiz quqyqtyq qatynas sýbektileriniń, myna jaǵdaıda polısıa túrindegi bılik pen óziniń konstıtýsıalyq quqyqtaryn iske asyrýǵa tyrysyp jatqan azamattardyń áreketi. Bul jaǵdaı qaıtalanyp jatyr, sondyqtan áńgime azamattardyń jınalý erkindigi, ádil sot tóreligine júginý, jeke basqa qol suqpaý tárizdi kóptegen quqyqtaryn buzý jaıly. Narazylardy ustap áketip, qamaýǵa alý men Peterbýrg ortalyǵynda opozısıalyq mıtıńiler ótkizýge is júzinde tyıym salý – adam quqyqtaryn buzýdyń jalǵasy bolyp otyr.

- Sergeı, polıseılerdiń áreketterine, ákimshilik jaýapqa tartý qaýlylaryna qatysty aryzdar berilip qoıdy. Bul aryzdardyń taǵdyry ne bolady dep oılaısyz?

 Advokat Sergeı Golýbok.

- Olardy Reseı sottary, sosyn qajet bolsa, Eýropa adam quqyǵy soty qaraıdy. Sottardyń qandaı sheshim shyǵaratynyn boljaı almaımyn, biraq sottardyń bas tartatyn sheshimderin jaman dep sanamaımyn. Adamdar qandaı jaǵdaıda ómir súrip jatqanyn tolyq túsinýi úshin olar da qajet. Bul jerde eger reseılik sot shaǵymdardy qanaǵattandyrýdan bas tartsa, bul óte jaman dep aıtýdyń qajeti bar dep oılamaımyn, eshteńe etpeıdi, onda adamdar Eýropa sotyna shaǵymdanatyn bolady. Bul «utyldy-utty» kategorıasy qoldanylatyn jaǵdaı dep oılamaımyn, kimniń utyp, kimniń utylatyny áli belgisiz. Bul jerde bári, onyń ishinde ózine tán emes fýnksıalarmen aınalysýǵa májbúr polıseıler de utyldy, myna júgeniz áreketterine olar qýanady deısiz be? Men tipti bul jerde kim utyp jatqanyn kórmeı turmyn.

Advokat Borıs Grýzd narazylardy kúsh qoldanyp ustaý, adamdarǵa qatigezdik tanytý jáne qatal ákimshilik úkimder shyǵarý - Reseı bıliginiń maqsatty túrde júrgizip otyrǵan qorqytyp-úrkitý saıasaty dep sanaıdy.

- Joǵarǵy jaqtan, onyń ózinde pármeni myqty kabınetten áldebir nusqaý túsken tárizdi, óıtkeni kúsh qurylymdary da, sottar da sottan qorǵan taba almaısyń degendi kórsetip, uıymdasqan túrde jumys istep jatyr. Menińshe, bul proseste sottar qolbalanyń sıyqsyz rólin atqaryp otyr. Bul, bálkim keı sýdıalarǵa unamaıtyn shyǵar, biraq olar myna sıyqsyz róldi oınaýǵa májbúr.

- Al bul rólden bas tartýǵa bolmaı ma?

Advokat Borıs Grýzd.

- Ózińniń berekeńdi ketirgiń kelse bas tartýǵa bolady. Pýtındik rejım jetistikteriniń biri - sýdıalar jalaqysynyń san ese kóbeıýi. Sýdıalar óz jumysyn qadirleı bastady, sondyqtan mundaı isterde ádildik tanytyp, óz betinshe áreket etý, qysqasy zańǵa sáıkes sheshim shyǵarsa, bıliktiń qyryna ilikti degen sóz. Sondyqtan sottar aldyn ala boljanǵandaı, shablon boıynsha birkelki jazylǵan, partıa saıasatynan attamaıtyn sheshim shyǵarady. Tipti batyly jetip, partıa saıasatynan sál burystaý sheshim shyǵarǵan keı sottardyń sheshimderiniń kúshin quzyry joǵary sot joıyp tastaıdy.

- Al polıseılerdiń ustalǵandarǵa taıaq, kisen qoldaný áreketterine qatysty ne aıtýǵa bolady – mundaı asyra silteýler úshin olardy jazaǵa tarttyrýǵa bola ma?

- Bilesiz be, menińshe, qazirgi Reseıde buǵan eshbir úmit joq. Bul jaǵynan tolyq úmitsizdikten ózge shara joq. Sondyqtan keıin ádil sotqa - Strasbýrg sotyna júginý úshin zańdardy óreskel buzý faktilerin tirkeı berýden basqa amal joq. Menińshe, bul joly narazylardy ustaý prosesine jumyldyrylǵan organdar men laýazymdy tulǵalardyń bárine jetkizilgen nusqaý saıası sheshim bolǵan sıaqty. Ádette olar ala-qula, ıaǵnı bir-birinsiz áreket etetin, al bul joly sottar da, polısıa da adam sengisiz uıymshyldyq tanytty, ıaǵnı bul biryńǵaı buıryq jarlyq tústi degen sóz. Buǵan qosa, sottardyń da baǵynǵanya qaraǵanda, jarlyq tym joǵary deńgeıden túsken sıaqty.

2006 jyly Grýzıada azamattardy osylaı jappaı qýdalanǵany esime túsip otyr. Ol kezde Grýzıa azamattaryn ustap, qamaý týraly nusqaý berilgen jınalysqa mılısıa qyzmetkerleri de, aýdandyq sot tóraǵalary da shaqyryldy dep jazylǵan teletaıpogrammany bizge tilektes jandar bergen. Iaǵnı Reseı Federasıasy atynan júrgizilip jatqan mundaı memlekettik saıasat durys, syrtqy jáne ishki jaýlardan otandy qorǵaý úshin kerek dep túsindiriledi.

Erte me, kesh pe, qupıa dúnıeler túbi báribir ashylady, óıtkeni kimnen qandaı nusqaýlar alǵanyn myna oqıǵalarǵa qatysqan polıseıler jaıyp salady ıa bolmasa muraǵattaǵy qujattar jaryqqa shyǵady. Qazir jaǵdaıdyń tez órbip bara jatqany sonshalyq, menińshe, búkil jaıttar bizdiń kózimizdiń tirisinde jarıa bolady. Jýyrda men Lıtva KGB-synyń Lıtvada qupıasy ashylǵan materıaldary jarıalanǵan lıtvalyq bir saıtqa tap boldym. Máskeýden nusqaý alǵandyqtan, "qupıa", "asa qupıa" degen belgi soǵylǵan odaq qujattaryn jarıalaǵan eken. Bir kezderi olardyń jaryqqa shyǵatyny qujat avtorlarynyń tipti oılaryna da kelmegen shyǵar, biraq túbi báribir jarıalandy ǵoı.

Borıs Grýzdyń topshylaýynsha, azamattardyń beıbit narazylyǵyna qatysty jergilikti bıliktiń áreketterine, onyń pikirinshe, qazir jón siltep jatqan qupıa buıryqtar da bir kezderi barshaǵa jarıa bolady.

( Azattyqtyń Orys qyzmeti tilshisi Tatána Vóltskaıanyń maqalasy orys tilinen aýdaryldy).