Jaqynda Óskemende «Memlekettik tildi úıretý: ádis, tájirıbe, ınovasıa»  taqyrybynda dástúrli uıymdastyrylyp júrgen kezekti semınar ótti. Jıynda elimizdiń túkpir-túkpirinen jınalǵan ádiskerler  tájirıbe almasyp, jańa tehnologıalardy qoldanýdyń ınovasıalyq joldarymen tanysty dep habarlaıdy Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Atalǵan semınardy Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne sport mınıstrligi Tilderdi damytý jáne qoǵamdyq-saıası jumys komıtetiniń memlekettik tapsyrmasymen Sh.Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵy uıymdastyrdy.

Semınarda búginde ózekti máselege aınalǵan latyn álipbıiniń jańa nusqasy jóninde f.ǵ.d., profesor Álimhan Júnisbek baıandama jasap, álipbıdi jan-jaqty túsindirip, jańa reformanyń fonetıkalyq turǵydaǵy qajettiligine toqtaldy.

- Búgingi latyn álipbıine aýysýdy – jazý reformasy dep túsiný qajet. Qazirgi emle erejesiniń birshama jańsaq tustary bar. Sózderdiń úndesim áýezdiligi buzylyp jatyr. Sózdiń morfem quramy jáne býyn turqy da buzylýda. Orfografıadaǵy tasymaldyń ózi dybys emes, árip tasymalyna aınaldy. Sondyqtan osy latyn álipbıine aýysý barysynda osyndaı qatelerdi túzetip alǵan jón.

-Qazaq tiline tán 9 ǵana daýysty dybys bar. Daýyssyz dybystarǵa keler bolsaq, mundaǵy ý (w) dybysy búginde qoǵam arasynda keri pikir týdyryp jatyr. Biraq bul dybysty kırıll álipbıinde qosarly dybys dep berip, ózimizdiń aramyzda shatasý bar. Iaǵnı birde daýysty, birde daýyssyz qoldanylyp júr. Degenmen bul dybys qazaq tilinde daýyssyz ý dybysyn beredi. Sebebi qazaq sóziniń ishinde «býyn daýysty dybystan bastalmaıdy» (A.Baıtursynuly) degen ereje bar. Máselen, sýy sóziniń býyn quramy sý-y bolyp, alǵashqy býyn daýysty ýdybysyna aıaqtalyp, kelesi býyn daýysty y dybysynan bastalyp tur. Al bul jerde «qazaq sóziniń ishinde eki daýysty qatar turmaıdy» degen erejeni qalaı dáleldeımiz?! Minekeı, kórip otyrǵandaryńyzdaı, biz qazaq tiliniń emlelik erejelerine sáıkes kelmeıtin ý dybysyna toqtalyp otyrmyz. Osy dybystyń daýyssyz qoldanylýyna keler bolsaq, ıaǵnı árqashan ý dybysynyń aldynda u nemese ú dybysy qatar júrip, birdeı estiledi. Máselen, oquý (oquw), jazuý (jazuw), suý (suw), quýanysh (quwanysh), kúlý (ku’lu’w). Iaǵnı ý dybysy daýyssyz dybystarǵa tikeleı jalǵanbaýy kerek. Búginde qoldanylyp júrgen sý, bý, tý, ilý, qurý, júrý, barý syndy sózderdegi ý dybysy daýyssyz dybysqa tikeleı jalǵanbaıdy. Osy dybysqa qatysty «Baǵy janbaǵan bir dybys» degen maqala daıyndap jatyrmyn.

Til úıretýdegi túıindi máselelerdi tıimdi tásildermen sheshýdiń jolyn usynǵan Shákárim atyndaǵy Semeı memlekettik ýnıversıteti Qazaq ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi, Phd doktor, qaýymdastyrylǵan profesor Araı Qanapıaqyzy qazaq tilin oqytýda qoldanylatyn ınovasıalyq tehnologıalar jóninde baıandama jasap, qajetti aqparattarmen bólisti:

-Oqý úderisinde bilim alýshylardyń bilim, bilik, daǵdy áreketterin, sondaı-aq, elimizdiń erteńi – jas urpaqqa bilim men tárbıe berip qana qoımaı, olardyń óziniń týǵan tarıhy men tilin qurmet etetin, atamekenin ardaqtaıtyn, ádet-ǵurpyn súıetin azamat bolyp qalyptasýyn maqsat etetin tapsyrmalar qajet.

Bilim alýshy, eń aldymen, mádenı keńistikte óz ornyn tabýy tıis. Bul úshin bilim berý úderisinde qol jetkizetin nátıjelerdiń basymdylyǵyna nazar aýdarylyp, tildiń teorıasy men tarıhyn ádistemelik negizge sabaqtastyrǵanda ǵana bilim alýshy pán mazmunyn jetik túsinip, tapsyrmalardy oryndaýda joǵary nátıjege qol jetkize alady.

Oqytýdyń jańa mazmunyn meńgertý qazaq tilin oqytý ádistemesiniń tarıhynda jyldar boıy jınaqtalǵan ádis-tásildermen qatar jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalanýdy kózdeıdi. Atap aıtsaq, jańa mazmunda oqytýdyń jeti modýliniń jekelegen strategıalary men tásilderiniń paıdalanylýy:

1.Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder.

2.Synı turǵydan oılaýǵa oqytý.

3.Oqytý úshin baǵalaý jáne oqýdy baǵalaý.

4.Oqytýda aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalaný.

5.Talantty jáne daryndy balalardy oqytý.

6.Oqýshylardyń jas ereksheligine baılanysty oqytý jáne oqý.

7.Oqytýdaǵy basqarý jáne kóshbasshylyq.

Sonymen qatar ár oqýlyqtyń ózindik mazmunyn tereńinen ashatyn hrestomatıasy, aýdıo, vıdeo qosymshalary bolýy tıis...

Semınar barysynda Shyǵys Qazaqstan oblysy Tilder jónindegi basqarmasy Shyǵys Qazaqstan lıngvısıkalyq ortalyǵynyń oqytýshylary men ádiskerleri sheberlik sabaqtaryn kórsetti. Atalǵan ortalyqtyń oqytýshysy Aqnur Saǵatova A1 (qarapaıym) deńgeıi boıynsha «Eresekterge qazaq tilin oqytýda oıyn tehnologıalaryn qoldanýdyń tıimdiligi» taqyrybynda, ortalyqtyń ádiskeri Araı Mýrsalımova V1 deńgeıinde, Baqyt Shókeeva orta deńgeı boıynsha «Mátinmen jumys túrlerin uıymdastyrý» taqyrybynda jáne Láılá Ábilmájinova ortadan joǵary deńgeı boıynsha ınovasıamen qarýlanǵan jańa sabaqtaryn ótkizdi. Al S1 (joǵary) deńgeıi boıynsha Gúlnur Qurmanǵalıeva sóıleý áreketterine daǵdylandyrýǵa qurylǵan toptyq jumystardy eresekter arasynda uıymdastyrýǵa arnalǵan erekshe sabaqtyń túrin kórsetip, óziniń oqytýshylyq, ádiskerlik sheberligimin aýdıtorıany baýrap aldy.

M.Baqytqyzy