23 maýsymda V dúnıejúzi qazaqtary quryltaıynda Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy tóraǵasynyń birinshi orynbasary bolyp Zaýytbek Turysbekov saılanǵan edi. Zaýytbek Qaýysbekulynyń jańa qyzmetke kelgenine 5 aı!

Kúni keshe ǵana «Basqa respýblıkalardaǵy baıyrǵy ult adamdaryn Qazaq Respýblıkasyna qonystandyrý tártibi men sharttary týraly» qaýlynyń qabyldanǵanyna 26 jyl toldy. Tórtkil dúnıedegi qazaqtardyń basy qosylǵan beıbitshiliktiń alǵashqy quryltaıyna da shırek ǵasyr ótti. 1 mıllıonnan astam qandastarymyz Atajurtqa oralsa shetelde áli 5 mıllıon shamasy etnıkalyq qazaq ómir súredi. Bul turǵyda qaýymdastyqtyń atqarar jumysy kóp. Qamshy.kz aqparat agenttigi osyǵan baılanysty qaýymdastyqtyń jańa basshylyǵyna sáttilik tilep, qazaq kóshin jandandyrýda qandaı jumystar atqarylyp jatqandyǵyn suraǵan bolatyn. Jaýap retinde kelip túsken Zaýytbek Qaýysbekulynyń maqalasyn «Qamshy» oqyrman nazaryna usynady.

Tórtkúl dúnıege tarydaı shashylǵan qandastarymyzdyń El Táýelsizdigimen birge ortamyzǵa orala bastaǵanyna da shırek ǵasyrdan astam ýaqyt ótti. Sheteldegi qandas baýyrlarymyzdyń tarıhı Otanyna kósh túzeýine qozǵaýshy kúsh bolǵan tuńǵysh Prezıdentimiz, ult kóshbasshysy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń sonaý 1991 jylǵy 31 jeltoqsanda aq tilekpen joldaǵan alǵashqy Úndeýi búgingi tańda barshanyń esinde.

Elbasymyzdyń úlken júreginen shyqqan shaqyrýynan jigerlengen sheteldik qandastarymyzdyń arasynan Ózbekstandaǵy, Mońǵolıadaǵy baýyrlarymyz sýyrylyp shyǵyp eń alǵashqylardyń qataryn asa qarqynmen tolyqtyryp, atajurtqa aǵyla kóshkeni ótken kúnniń tarıhı shyndyǵy.

El táýelsizdiginiń arqasynda Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy qurylyp, onyń tóraǵasy bolyp N.Á.Nazarbaevtyń saılanylýy elim degen qazaqtyń eńsesin bir kóterip tastaǵanyn jurt tebirene aıtýda.

Bıylǵy jyly shaqyrylǵan Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń Besinshi  Quryltaıynda Ult basshysynyń: «Biz 25 jyl ishinde ǵasyrǵa tatıtyn sharýa jasadyq. Qazaqstandy dúnıe júzine pash ettik. Elimizdiń deńgeıin kóterdik. Qazaqstannyń kóptegen bastamasy álemde qoldaý taýyp, iske asýda. Osy jyldar ishinde barshaǵa belgili bolǵan otandastarymyz da az emes. Solardy iriktep, attaryn álemge tanytý kerek. Árbir azamattyń tabys joly – elimizdiń damý jolynyń kórinisi. Olardy alystaǵy aǵaıyn bilýi qajet. Sondaı-aq, ómir boıy syrtta júrse de, bilimi men biligi, óneri men daryny arqyly qazaqtyń atyn shyǵarǵan baýyrlaryn tarıhı Otany tanýǵa tıis. Qazaq balasy qaı elde tursa da Uly Dalada Máńgilik El quryp jatqan baıtaq Qazaqstannyń ajyramas bólshegi ekenin júreginiń tórinde ustasyn!» – deýi elge oralǵan jáne shet jurtta áli kúnge deıin ǵumyr keship jatqan barsha qazaqqa óz qamqorlyǵyn aıamaǵandyǵynyń  bir dáleli.

Shırek ǵasyr boıy jalǵasyp jatqan kóshi-qon úrdisi búginde kóptegen synaqtardan súrinbeı ótip, ózindik tájirıbesi men mektebin, quqyqtyq bazasyn quryp, qalyptasý ústinde. Atalǵan kezeńde elge oralǵan qandastarymyzdyń bári de Qazaqstannyń azamaty atanyp, elimizdiń gúldenip damýyna, ózderiniń ólsheýsiz úlesterin qosýda. Qýanyshqa oraı olardyń sany barshylyq. Sondyqtan bárin tátpishtep aıtýdy maqsat tutpadyq. Mysal retinde bilim, mádenıet, óner, sport, kásipkerlik salasynda qajyrly eńbek etip, halyqqa keńinen tanylǵandarǵa kóńil aýdarýdy durys dep taptyq.

Qazaqstan Respýblıkasy Eltańbasynyń avtorlarynyń biri –  Jandarbek Málibekov (Ózbekstannan), ataqty ánshi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, kóptegen án baıqaýlarynyń júldegeri – Maıra Muhamedqyzy (Qytaıdan), fızıka ǵylymdarynyń doktory, ǵalym-jýrnalıst – Dosan Baımolda (Mońǵolıadan), shyǵystanýshy ǵalym, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan respýblıkasynyń mádenıet qaıratkeri – Islam Jemeneı (Irannan),  aqyn, shyǵystanýshy ǵalym, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa Ulttyq Ýnıversıtetiniń aımaqtaný kafedrasynyń profesory – Dúken Másimhanuly (Qytaıdan), al boksshy, Beıjiń olımpıadasynyń qola júldegeri – Qanat Islam (Qytaıdan), tarıhshy ǵalym – Nábıjan Muqametjanuly (Qytaıdan) syndy azamattardy búginde el tanyp, esimin qurmetpen ataıdy. Memleketke jyl saıyn mıllıardtap salyq tólep otyrǵan júzdegen kásipkerler de bar.

Búgingi tańda Memleket basshysynyń baǵyt-baǵdar etip usynǵan rýhanı jańǵyrý máselesi óz aldyna erekshe mańyzǵa ıe. Ulttyq kodty saqtaýdyń utymdy ádisi, álemdegi barsha qazaqtyń birligi men yntymaǵyn qalyptastyrýda shartarapta ómir súrip jatqan qandastarymyzben bolǵan qarym-qatynasymyzdy keńinen nasıhattaýymyz qajet.

Bulaı deýimizdegi basty sebep qandas baýyrlarymyz ózderi týyp-ósken eldiń ozyq tájirıbesin, tańdaýly mádenıetin, qaımaǵy buzylmaǵan ana tilin, ata saltyn tarıhı Otanyna ala keldi. Sol arqyly rýhanı damýymyzǵa súbeli úlesin qosýda. Aǵaıyndardyń kóshiniń quıylyp kelýiniń arqasynda,  elimizdiń demografıasynda eleýli ilgerileý  paıda boldy. 1991 jyly elimizdegi  qazaqtardyń úlesi 40 paıyzǵa jeter-jetpes bolsa, qazir 70 paıyzdan asty. Nátıjesinde óz Otanymyzda el ósimi boıynsha basym úlesti baǵyndyrdyq.

Dúnıejúzi qazaqtarynyń 1992 jyly Almaty qalasynda ótken alǵashqy  quryltaıynan beri, kóshi-qonnyń keń óris alǵany sonshalyqty, ortamyz tolyp, búginde elge oralǵan baýyrlarymyzdyń sany mıllıonnan asty.

Elge oralǵan jáne shekaranyń arǵy betinde ultymyzdyń dıasporasy retinde ómir súrip jatqan qandastarymyzǵa jan-jaqty qoldaý kórsetip, qol ushyn berý birli-jarym qoǵamdyq uıymdardyń ǵana aınalysatyn sharýasy emes. Ony Memlekettik quzyrly organdardan bastap, búkil el-jurt bolyp qolǵa alsa quba-qup. Munyń, alynbaıtyn «tas qamal» emestigin, tek birlesip, yntymaqtasa kiriskende ǵana  «jumyla kótergen júk jeńil» ekenin bıylǵy Quryltaıda Elbasy erekshe qadap aıtty.

Aǵymdaǵy jyldyń maýsym aıynda ótken Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵynda shekaranyń arǵy jaǵyndaǵy elge kóship kelgisi keletin aǵaıyndardy qoldaý úshin, Prezıdent «Otandastar» qoryn qurýdy tıisti mınıstrlikterge tapsyrdy. Munyń kóregendilikpen qabyldanǵan sheshim ekenin álem saıasatkerleri moıyndaýda. Al estigen qandastarymyz qýanǵannan bir birinen súıinshi surap, qýanyshyn tós qaǵysyp bólisýde. Eldiń osy qýanyshy baıandy bolǵaı dep tileımiz.

Osy oraıda tegeýrindi tapsyrmalardyń oryndalýyndaǵy tolǵaýy toqsan máseleniń tobyqtaı túıinin sheshýde, búgingi Qaýymdastyqtyń jańadan jasaqtalǵan quramynyń atqaryp jatqan qyrýar is-sharalary sóz etýge turarlyqtaı.  

Álemniń 40-qa jýyq elinde ómir súrip jatqan  qandastarymyzben qoǵamdyq-ekonomıkalyq, rýhanı-mádenı sıaqty salaly máselelerge basshylyq jasap, qarym-qatynas ornatýdyń jańa joldaryn izdestirý – el aldyndaǵy úlken jaýapkershilikten týǵan áreket ekeni daýsyz.

Aldymyzdaǵy maqsattardy taramdap  aıtar bolsam, Elbasy tapsyrǵan máseleniń biri men biregeıi álemdegi tanymal qazaqtardyń elektrondy bazasyn daıyndaý. Búginde osy salada tıanaqty jumystar júrgizip, árbir azamatty zerdeleı otyryp málimetter qoryn molaıtýdy qolǵa alyp, kúrdeli jumystyń kúrmeýin sheshý jolyndamyz. Shekaranyń arǵy jaǵyndaǵy elge kóship kelgisi keletin aǵaıyndardy qoldaý úshin, «Otandastar» qoryn qurýdy Elbasy óz sózinde qadap aıtyp tapsyrǵandyqtan, osy qutty da qaıyrymdy  is-sharany jedel júzege asyrý bárimiz úshin de, onyń ishinde qaýymdastyqtyń asa abyroıly mindeti ekeni aıqyn.

Jaýapkershiliktiń naqty aıǵaǵy – óz kezeginde qazaq bıznesmenderiniń basyn qosyp, atalmysh qorǵa óz úlesterin qosýǵa olardyń namysyn janyp, rýhyn kóterý sıaqty názik te, kúrdeli jumystardy qolǵa alǵandyǵymyz. Osy rette taǵy bir aıta ketetin jáı, qorǵa aýdarylǵan qarajatty Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy maqsatqa saı jumsaýdy, ári qarjynyń esebin halyqqa der kezinde berip turýdy óz boryshy sanaıdy. Sonymen qatar keleli máselelerge qatysty barlyq suraqtardy ákimshiliktermen, mınıstrliktermen úzeńgi qaǵystyra otyryp sheshý. Ol úshin – otandastarǵa jan-jaqty qoldaý men kómek berý jolyndaǵy is-tásilderdi júıeleý.

Urpaq qamymen tarıhı Otanyna túpkilikti qonys aýdaryp kelgen  aǵaıynǵa jón siltep, turmys-tirshiligin ońdap, kásippen aınalysýyna jáne ortaǵa beıimdelip, baspanaly bolýyna jaǵdaı jasaý basty mindet. Oǵan jergilikti óńirlerdegi basshylardyń nazaryn aýdarý maqsatynda Qaýymdastyqtyń jańa quramy júıeli kelissózderdi de bastap jiberdi.

Qazaq dıasporasy ókilderiniń basym kópshiligi ómir súrip otyrǵan shet memleketterdegi Qazaqstannyń elshilik, konsýldyq ókildikterimen de qarym-qatynasymyz tyǵyz bolmaq. Olarǵa sol elderdegi qazaq azamattaryn esh kedergisiz qabyldap, elge oralǵysy keletinderdiń  qujattaryn meılinshe jedel, tyńǵylyqty  daıyndaýyna kóńil bólýdemiz. Oǵan qosa elimizdiń ólkeleriniń damý erekshelikteri jaıynda keń aqparattar berýdi, qaı jerge  qonystanýdyń qolaıly ekendigi jaıly keńes berip otyrýyn ótinýdemiz. Munyń bári óz kezeginde elge oralǵan qandastarymyzdyń aldyn ala psıhologıalyq daıyndyqpen kelýine, ózi qalap qonystanǵan jerinde   turaqtanýyna barynsha ıgi yqpal etedi. Osyndaı mańyzdy suraqtar men ótinish-tilekterimizge Qazaqstan Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrligi túsinistikpen qarap, qoldaý kórsetetinine senimimiz mol.

Elbasy kezekti Quryltaıda bizdiń jarqyn bolashaǵymyz – jastarǵa qoldaý kórsetý ekendigin erekshe yqylaspen aıtty. Úkimetke otandastarymyzdyń joǵary bilim alýyn qoljetimdi etý úshin, olarǵa bólingen kvotany 2 esege kóbeıtý máselesin tapsyrdy.

Sol sebepti sheteldegi qazaq balalarynyń Qazaqstanda bilim alýyna jaǵdaı jasaý úshin, bólinip otyrǵan eki paıyzdyq memlekettik granttyń sanyn ósirý joldaryn izdestirýdemiz. Onyń ońtaıly sheshimin tabý úshin, elimizdiń joǵarǵy oqý oryndary rektorlary men jergilikti oblys, qala ákimderi óz óńirlerindegi joǵary oqý oryndaryna oqýǵa túsken sheteldik qazaq stýdentterine ózderiniń ishki múmkindikteriniń esebinen grant bólýine óz yqpal jasaý sharalaryn qolǵa alýdamyz. Alys-jaqyn shetelde ómir súrip jatqan qandastarymyzdyń jas býyny qazirgi tańda ana tilinen, ulttyq salt-sanasynan ýaqyt ozǵan saıyn alystap barady. Keleshekte jastardyń asımılásıaǵa túsýi jıileı beretini basy ashyq áńgime. Osyndaı kúrdeli kezeńde olardyń tarıhı otanyna kelip bilim alýyn qoldaýymyz – jastardyń ulttyq bitim-bolmysyn saqtap qalýdyń birden-bir joly ekenin túsinetin ýaqyt jetti.

Shetelden keletin jáne respýblıkamyzdyń halyq eń tyǵyz ornalasqan Ońtústik oblystaryndaǵy qandastarymyzǵa elimizdiń soltústik óńirlerine ornalasýdyń mańyzdylyǵy men artyqshylyqtaryn árdaıym túsindirýden jalyqpaımyz. Bul – kóshýge yntaly alystaǵy qandastar men ońtústik oblystardaǵy aǵaıyndarǵa jol silteıtin baǵdarsham dese bolǵandaı!

Memleketimizdiń 2015 jyly 24 qarashada halyq qoldaýyna ıe bolǵan «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańyna jańadan ózgertýler men tolyqtyrýlar engizilgeni belgili. Shetten keletin qandastarymyzdyń atajurtyna turaqtap qalýy úshin, Úkimet Qaýly shyǵaryp, soltústiktegi jeti oblysty eline oralǵan qandastarymyz ben halqy tyǵyz ornalasqan úsh oblystyń turǵyndary qonystanatyn arnaıy óńir etip belgiledi. Osy qaýlynyń saltanat quryp, tez arada el ıgiligine jaraýy úshin ne isteldi?            Qandastarymyzdyń áleýmettik jaǵdaıyn qamtamasyz etý maqsatymen óńirlerge Úkimettiń 2009 jylǵy 8 mamyrdaǵy № 674 qaýlysymen bekitilgen «Nurly kósh» baǵdarlamasy aıasynda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Shymkent qalasynda salynǵan «Asar» qalashyǵy, búginde elimizde shaǵyn aýyldar salýdyń teńdesi joq úlgisi bolyp otyr. Bul jetistik Elbasymyzdyń tikeleı tapsyrmasymen júzege asqanyn jurt jaqsy biledi. Aýyl turǵyzýdaǵy bul ádistiń artyqshylyǵy – abat­tan­dyrý máselesi qosa júrgizilip, memleket esebinen úlken mektepter men balabaqshalar salynyp, qajetti ınfraqurylymdardyń der kezinde retke keltirilgeninde. Ár úıdiń aldyna salynǵan shaǵyn jylyjaılardyń búginde tyńǵylyqty ónim berýine baılanysty, myńdaǵan otbasylar eshkimge jaltaqtamaı­-aq  tabysty kásipke ıe bolyp otyr.

Sondyqtan bizdiń Qaýymdastyqtyń alǵa qoıǵan maqsaty, osy  «Asar» qalashyǵyn salýdyń izgilikti, ári zamanaýı  is-tájirıbesin elimizdiń soltústik óńirlerinde shaǵyn qalashyqtardy salýda memleket tarapynan júıeli túrde qoldaý taýyp, qolǵa alynýy úshin máseleniń oryndalý tetikteri jiti qarastyrylýda. Mundaǵy murat pen maqsat  –  azamattarǵa zaman talabyna saı baspanalar salyp berý ǵana!  Árıne, bul máseleniń bir jaǵy.

Ekinshi jaǵy –  kóship kelgen jurttyń turaqtap ornyǵýy úshin, olardy júıeli eńbekpen qamtý. Osy máseleniń sheshimin tabýda joǵaryda atalǵan «Asar» qalashyǵyndaǵydaı jylyjaılar nemese jer jaǵdaıyna baılanysty mal sharýashylyǵyn órkendetý nysandaryn turǵyzýdy qolǵa almaqpyz. Muny eldi turaqtandyrý turǵysyndaǵy keleli kompleks dep qaraýǵa bolady. Ony iske qosý úshin turǵylyqty eldiń múmkindigi aıasynda qajetti tórt túliktiń basynyń bolýy kerek. Sosyn maldyń  jaıylymyna, azyǵyna jer ajyratylýy, zamanaýı mal bordaqylaý keshenderi qurylyp, qysy-jazy is-árekette bolýy shart. Al, ol – óz kezeginde  sarqylmas jumys kúshin talap etedi. Sondyqtan biz osyndaı keleli ister arqyly  eldi eńbekpen qamtý máselesin sheshýdi qolǵa almaqpyz. Ol úshin óndirilgen sút, et, teri, jún ónimderin qaıta óńdep halyqtyń qajetine jaraıtyn memlekettik standartqa saı daıyn ónimder shyǵaratyn shaǵyn zaýyttar qajet. Daıyn ónimderdiń satylý joldaryn saýda oryndarymen kelisim-shart arqyly júzege asyrýdy jolǵa qoımaqpyz.

Osyǵan qosymsha taǵyda óte tabysty sharýashylyqty el arasynda qalyptastyryp, damytyp, ony da tabystyń júıeli kózine aınaldyrǵymyz keledi. Ol – omartashylyq salasy. Bal óniminiń ózge dándi daqyldar men jemis-jıdek taýarlarynan aıyrmashylyǵy onyń buzylmaýynda. Bal qansha jyl saqtasań da buzylmaıtyn «naqty kapıtal». Ári satý baǵasy da joǵary. Bul ónim arqyly elimizdiń qantqa degen suranysyn tómendetýge ábden bolady. Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, bunyń bárine eńbek kúshi qajet. Bul qajettilikti oryndaý bizdiń jańa qonystanǵan azamattarymyzdyń arqasynda ǵana júzege aspaq.

Osyndaı  iri kólemdegi sharýashylyqtardyń yrǵaqty qalypta jumys isteýiniń nátıjesinde, qanshama áleýmettik saladaǵy qyzmet kórsetý nysandary salynatyny óz aldyna bólek dúnıe. Ol degenimiz qanshama mektep, bala-baqsha, emdeý, mádenıet, saýda ortalyqtary óz kezeginde damyp órkendeıdi degen sóz. Bul salaǵa qanshama mamandar kerek bolsa, sonyń barlyǵy jańa qonystanǵan azamattardan tartylatyn bolady.

Bul máselelerdi tyńǵylyqty sheshýimiz úshin, jańa qonystanǵan aǵaıyndardyń búgingi suranysqa  qajetti mamandyqtardy  ıgerýine de qoldaý jasaýdy taǵyda óz mindetimizge almaqpyz.

Osymen sabaqtas taǵy bir problema, shet eldegi aǵaıyndardyń ishinen bilim, mádenıet, óner, sport, kásipkerlik salasynda qajyrly eńbek etip, halyqqa keńinen tanylǵan qandastarymyzdyń  tarıhı otanyna kóship kelýine baılanysty. Eger joǵarǵy sanattaǵy mamandar elge qaıtýǵa yntaly bolyp nıet bildirip jatsa, osyndaı toptaǵy jaqsylar men jaısańdarǵa memleketimiz tarapynan jalpylama emes, árqaısysymen jeke-jeke  qarym-qatynas jasalý erekshe mańyzdy. Olardyń tilek-ótinishine muqıat qulaq asyp, kóship kelý, ornyǵý máselesiniń sheshilýin tezdetpekpiz. Buny – memleketimiz tarapynan shettegi qandastarymyzǵa der kezinde tanytylǵan oń qabaq dep túsingen abzal.

Bolashaqta qurylatyn eldi mekenderdegi ınfraqurylymdarǵa, áleýmettik nysandarǵa oblystyq búdjetten qarjy qarastyrý jáne shetelden oralǵan qandastarymyzdy eńbekpen  qamtý máselesin sheshý oblys ákimderimen der kezinde  kelisilgeni – Qaýymdastyqtyń qol jetkizgen tabystarynyń biri. Osy rette Prezıdentimizdiń: «Men úshin shette júrgen baýyrlarǵa janashyr bolý – árbir qazaqstandyqqa qamqorlyq jasaýmen birdeı mańyzdy» degen sózi bárimizdi ortaq máselege jumyldyratyn uran dep qabyldaýymyz kerek.

Elimizde qazirdiń ózinde ońtústik oblys turǵyndaryn soltústikke qonys aýdarý sharalary qyzý qarqynmen júrýde. Soltústik óńirlerde eńbek etýge, kásipkerlikpen aınalysýǵa, jalpy ómir súrýge qolaıly  eldi mekender  barshylyq. Munda kelgen aǵaıyndardyń ortaǵa tez beıimdelýine, turmys-tirshiligin jaqsartyp  ornyǵýyna, qolaıly múmkindikterdi qoldan shyǵaryp almaı, jedel qımyldap iske asyrýyna san-salaly ári aýqymdy málimet beretin kestelerdi jasaý ústindemiz.

Bir sózben aıtqanda, qaýymdastyqta osyndaı uıymdastyrý jáne qurylymdardy  retteý sharalary der kezinde qolǵa alynyp, jańa mekende jumys yrǵaǵynan jańylmaı, óz qyzmetin sapaly atqarýǵa tolyq múmkindikter jasalýda.

Eńbek resýrstary mol, Soltústik, Batys, Shyǵys óńirlerdegi  halqy san jaǵynan azdaý eldi mekenderdiń ákimderimen, dáýirdiń ózekti máselesin aqyldasý sharalary edáýir jolǵa qoıylyp, Elbasy tapsyrmasynyń oryndalý jaǵy qarastyrylyp, onyń sheshý tetikteri aıqyndalýda.

Sondaı-aq, Soltústik Qazaqstan, Qostanaı, Pavlodar, Aqmola, Aqtóbe, Qaraǵandy, Shyǵys Qazaqstan, Atyraý, Oral, Shymkent oblystarynyń ákimderimen pılottyq jobalar úshin, bolashaǵy jarqyn óńirlerden 200-300 gektardan zamanaýı eldi mekender qurýǵa kelisim jasaldy. Bul kóship kelemin deýshilerge kelgen bette tıesili jerińe ıelik ete ber degendi bildirmeıdi. Ásirese myna bir jaıǵa kóship kelýshi yntaly toptyń nazaryn erekshe aýdarǵymyz keledi. Bul jobada alǵashynda kóship kelemin dep tilek bildirýshilerge jańa salynǵan úı kezek kúttirmeı beriletin bolǵandyqtan, olar bastapqyda úıdiń ózindik qunynyń 30 paıyzyn tóleı alatyn shamada bolýy kerek. Al qalǵan 70 paıyzyn  qarjylyq ınstıtýttar arqyly nesıe alý tásilimen júzege asyrý jobalary  arqyly amalǵa asyrmaqpyz.

Osy jyly Astanada ótken Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵynyń quryltaıynda Elbasy N. Nazarbaev bizge ortalyq apparatty  Almatydan Astana qalasyna kóshirý máselesin júktegen bolatyn. Bul másele óz sheshimin taýyp, ortalyq apparatty kóshirý jumystary jedel uıymdastyrylýda.

Bir sózben aıtqanda Quryltaı minberinen Ult kóshbasshysy bergen tapsyrmalardy oryndaý maqsatynda jáne belgilengen baǵyttarymyz boıynsha is-qyzmetimizdi júıelep, quzyrly vedomostvolar jáne sala mınıstrlikterimen qoıan-qoltyq aralasyp, keleli isterdi júzege asyrýǵa at salysýdamyz.

Shetelden kelgen uıymdastyrý qabileti joǵary, bilimdi, bilikti zıaly qaýym ókilderin Almaty, Astana qalasynda bastaryn qosyp, alystaǵy aǵaıyndy  kóshirip alý máselesiniń ózektiligin talqylaý úshin, basqosýlar, aqyldasýlar, qyzý pikir talastar ótkizý búgingi tańda atqarylyp jatqan isterimizdiń bir salasy.

Maqsat – sheteldegi aǵaıyndy shuǵyl túrde kóshirip alý úshin, tek memlekettiń kúshin ǵana paıdalanyp qoımaı, elim, jerim degen ultjandy qoly uzyn azamattardyń kómegine súıený. Ol úshin,  ulttyq rýhty oıatatyn, alǵyr uıymdastyrýshylyq qabileti mol, uıymshyl, birlikshil azamattardy izdep taýyp, olardyń ıgilikti isteri men úlgi-ónegelerin dúıim jurtqa keńinen nasıhattaýdy qolǵa alý. Sondaǵy bar oıymyz isker azamattardyń jeke bastamalary men belsendilikterine oń qabaq tanytyp, ortaq maqsat pen keleli iske jumyldyrý. Úkimetten bólinetin kvotany kútpeı-aq, óz betimen shetelden eki, úsh otbasyn nemese odan da kóp otbasylardy kóshirip ákelip,  oǵan jaǵdaı jasaýǵa muryndyq bolatyn azamattardy tizimge alyp, olardy qaýymdastyqtyń saıt-portaldary arqyly elge jarıalaýdy jolǵa qoımaqpyz. Atalmysh máseleni sheshýdi mynandaı eki málimettik tizim jasaý kestesi arqyly júzege asyrsaq deımiz.

Onyń ishinde:

Birinshi, málimettik tizim jasaý kestesi boıynsha jasalynǵan is-sharada sheteldegi qandastarymyzdy  kóshirip ákelýdegi ultjandy, belsendi azamattarymyzdyń bar is-áreketi kórinis tappaq.

Búgingi bizdiń anyqtap alar basty máselelerimiz osy joǵarydaǵy jasalynǵan málimettik tizimder jasaý kestesine baılanysty bolyp otyr. Sebebi, osy málimetter arqyly máselelerdiń der kezinde oń sheshiminiń tabylýy qajet. Ol: qaı oblysta qansha adamǵa baspana salynýyna, qansha jumys orny ashylýyna, áleýmettik máselelerdiń qalaı sheshilýine múmkindikter qarastyrý.  Sorymen qatar bul keste – óz isimizde tıanaqty baǵdarlama jasap, shuǵyl is-áreketterdi der kezinde sheship otyrýǵa septigin tıgizedi dep oılaımyz. Osy oraıda joǵaryda kórsetilgen málimetterdi tezdetip alýymyz úshin, múddeli qandastarymyz aıanbaı atsalyssa. Óz pikir, ótinishterin ortaǵa salý úshin myna Turgyn.ui@mail.ru elektrondyq adreske habarlasýyn ótinemiz.

Álemniń tórt buryshyna  tarydaı shashylǵan bes mıllıon qazaqtyń elge oralý máselesin, olardyń elge kelgendegi ornalasý jaǵdaıyn túzeý, tólqujat, jer telimin berý, baspanamen qamtamasyz etý sıaqty mańyzdy máselelerdiń bárin bir ǵana qoǵamdyq uıymnyń sheshýi múmkin emes. Bul óte kúrdeli dúnıe. Sondyqtan, memlekettik mekemeler men mınıstrlikterdiń, jergilikti basqarý júıesi ákimdikterdiń qoldaýy men birlesip jumys isteýi biz úshin aýadaı qajet.  Biz sheteldegi qandastarymyzdyń múddesi úshin eńbek etýge tıisti ulttyq jaýapkershiligimizdi tolyq sezinemiz.

Shetelderdegi qazaqtyń elge der kezinde oralýy  burynǵy qundylyqtar ózgerip, qoǵam órkenıetke baǵyt alyp jatqan kezeńde táýelsiz eldiń alǵa basqan qadamy qarymdy bolýy úshin qajet. Bul –  ulttyq memleket retinde damýymyzdyń kepili. Osy turǵydan alǵanda Uly kóshi-qon memleket saıasatynyń altyn tuǵyry. Sondyqtan, dúnıe júzindegi qazaqtardyń basy qosylyp, elimizdiń órkendeýine atsalysýy, jahandaný dáýirinde rýhanı tutastyq pen qazaqtyń ǵasyrlar synynan súrinbeı ótýiniń negizi bizdiń ajyramas birligimizde ekenin ómir kórsetip berdi. Endeshe elim degen qazaqtyń «Ultyna, jurtyna qyzmet etý – bilimnen emes, minezden» degen Álıhan sóziniń mánin tereń túsinetinine sengim keledi.

Zaýytbek Qaýysbekuly Turysbekov,

Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵy

tóraǵasynyń birinshi orynbasary

Astana qalasy