Allaǵa sansyz shúkirshilik etemin, meni halqym “El Ana” dep ataıdy. Osy atty qoıǵannan emes-aý. Áý bastan ata babalarymnan, ákelerimnen analarymnan qan arqyly kelgen týa bitti qasıetim bolar, áıteýir adamdarǵa ádiletsizdik jasalyp jatsa shydamaımyn. Qalaı bolǵanda da oǵan, olarǵa kómektesýge janushyra kirisemin. Jáne sol áreketimnen nátıje shyǵarýǵa tyrysamyn. “El Ana” degen at maǵan úlken jaýapkershilik artady. Sondyqtan da jan-jaǵymda bolyp jatqan jaıttarǵa beıjaı qaraı almaımyn.

Eki kún burynǵy QR Parlament májilisiniń tóraǵasy Nurlan Nyǵmatýlın myrzaǵa jaǵylyp jatqan jala, ósek-aıań men qarakúıe meni de eleńdetip, mazamdy ketirdi.  Kúni keshe «Jas alash» gazetine Oralhan Dáýit degen azamat «Nurlan Nyǵmatýlın qaıda júr?» degen jalań oıǵa, jalǵan dolbarǵa qurylǵan «Sáýegeı» maqala jarıalady. Bul qaıdan shyqqan dókeı dep qarasam, meniń kenje balamnan da kishi bolyp shyqty. Sondyqtan balam dep sóılemekpin tómende.

Sol maqalada «Aıdyń   k ú n i  a m a n d a bildeı bir azamattyń qa­ r a s y  k ó r i n b e ı  q a l ǵ a n soń, bul jaǵdaıdan astar izdep, san-saqqa júgirtip, KELER KÚNNEN NE KÚTEMİZ? NURLAN NYǴMATÝLIN QAIDA? alańdap jatqandar da barshylyq. Adam qashanda aram oıǵa júırik emes pe? «Jumysynan shıkilik shyǵyp, isti bolyp qaldy ma eken? Álde ańdysyp júrgen «jaýlary» alyp jyqty ma? Otbasyna jaqyn bir kásipkerdiń basyna is túsip, elden bezip ketipti degen áńgime shyǵyp edi, álde sonyń salqyny tıdi me eken?» dep, qysqa kúnde qyryq ret qumalaq shashyp, ártúrli joramaldar aıty­lýda» dep «ańyratyp» bastap, qara aspandy «tóndirip» tastapty. Bul árıne ótirik paıym. Jalǵan tolǵaý. Qatigez paıym! Bul negizi óser eldiń balasynyń sózi emes. Kerisinshe, keri keter ulttyń tasbaýyr urpaǵynyń oı-órisi!

Bizdiń keıbir jýrnalıserde óte jaman bir ádet-áreket bar. Sheneýnik dese, ásirese laýazymdy sheneýnikterge esebin tapsa qara kúıe jaǵýǵa tyrysady. Meıli ol shyńdyqqa janasa ma, janaspaı ma, áıteýir sensasıa týdyrý úshin, tıse terekke, tımese butaqqa dep «qylyshyn» sermeı salady. Onyń artynda ne bolady, ne qoıady, oǵan oı júgirtip jatpaıdy. Jýrnalısiń etıka, mádenıeti degen bolmaı ma? Mine, osy ǵaıbat aıtylǵan sózderden adamnyń ar-namysyna tıetin pikirsymaqtardan sonda «kim jaman, sheneýnik jaman, kim jaman laýazymdy tulǵalar jaman» degen oı qalyptasady. Ol oıdy qalyptastyrǵan meniń áriptesterim. Eldiń tynyshtyǵy, yńtymaq-birligi osydan buzylady. «Baǵalaı bilmegenge baq qonbaıdy, qýana bilmegenge qut qonbaıdy» – dep Ábish aǵam aıtpaqshy, aǵaıyn-aý! Jan-jaqtaryna qarasandarshy bir sátke! Qatyqtaı uıyp otyrǵan anaý arab elderi, sondaı-aq basqa da memleketterdiń shat shálekeıi shyǵyp, irip-shirip jatqanyn kórmeı, bilmeı tursyzdar ma? Qazaqstanymyzdyń tynyshtyǵyna qyzǵana qaraýshylar qanshama? İritki salǵysy kelip nebir quıturqy ósek-aıańdy burqyratyp jatqandardyń kózdegeni beseneden belgili ǵoı.

Jýrnalıs halyq pen bıliktiń arasynda altyn kópir ekeni belgili.. Sheshilmeıtin másele joq ,máseleni sheshetin de sol bılik. Halyqtyń janaıqaıyn naqty derektermen, faktilermen órip, bıliktiń qulaǵyna jetkizý bizdiń mindetimiz. Bizdiń paryzymyz. Men de qarapaıym jurttyń birimin. Kásibı jýrnalıs bolmasam da, keı-keıde ádiletsizdikke shydamaı, qolyma qalam alyp, shama sharqym jetkenshe, arasha túsýge tyrysamyn. Maǵan ol sheneýnik bolsyn, qarapaıym kúzetshi bolsyn, báribir. Tek naqaqtan-naqaq kúıip ketpesin deımin.

Osy oımen qalam tartyp, talaı-talaı máselelerdiń sheshilýine, tipten baspana ala almaı júrgenderdiń baspanaly bolýyna da muryndyq boldym.

Endigi aıtpaǵym, sheneýnikterde aspannan túsken joq, olarda halyqtyń arasynan shyqqan qazaǵymnyń balalary. Nurlan Nyǵmatýlın myrza sonaý komsomoldan beri óziniń bilimimen, eńbekqorlyǵymen, tıanaqtylyǵymen kózge túsken, Eńbekpen jetilgen azamat. Elbasymyzdyń saıasatyn shyn júrekten oryndaıtyn senimdi serigi, halyq qalaýlysy. Qaı salada qyzmet istese de iskerligimen, jańashyldyǵymen, qara qyldy qaq jaratyn ádildigimen, halyqpen til tabysa biletin oılylyǵymen kózge túsken belgili tulǵa.

Árige barmaı-aq qoıaıyn, Nurlan Nyǵmatýlın Parlamentte spıker bolyp qyzmet etkeli, onyń tyń bastamalarǵa únemi qoldaýshy bolyp júrgenin, Oralhan  balam bilmese de, halyq bilip otyr. Onyń ózi bas bolyp, qanshama ret baıandama jasaýǵa kelgen mınıstrlerdi tyǵyryqqa tiregenin, daıyndyqsyz kelgenderin zaldan qýyp shyqqandaı zilmen sóılegenin, qarjy salasyndaǵy túıtkildi máselelerdi talaı ret qadap-qadap aıtqanyn, ıgerilmeı qalǵan qarjylardyń halyq ıgiligine qyzmet jasamaı otyrǵanyn táptishtep otyryp málimdegeni nege eskerýsiz qalýy kerek?

Depýtat degen atqa kir keltiretin keı azamattardyń qylyǵyna kúıinip, qanshama jyl tartpada jatqan «Depýtattyq etıka» týraly zań jobasyn aınalymǵa túsirip, qatań shara qoldanǵan da Nurlan Nyǵmatýlın myrza.

Ony aıtasyz, Májiliske orynbasarlaryn jiberip, ózderi tasada qalatyn keı mınıstrler men ákimderdi qatty synǵa alyp, keleshekte depýtattarǵa esep berýge olardyń ózderiniń qatysýyn qatań talap etkende osy Nurlan Nyǵmatýlın.

Májilistiń ashyq bolýyn qadaǵalap, jalpy otyrystardy tikeleı efır arqyly taratýy da erlikke para par is emeı nemene? Bul degenińiz, bizdiń jumysymyzdy halyq baqylap otyrsyn, kózimen kórsin, kókiregine túısin degen astar jatqan joq pa? Ózine senim artqan Elbasyna, qalyń jurty qazaǵyna budan artyq ne isteı alady endi?

«Jerden jeti qoıan tapqandaı» daýkes maqalaǵa qaıta oralaıyn. Oralhan balam bylaı kósiledi. «Májilistiń tóraǵasy jumysynda nege joq?» de­gen suraqty depýtattardan da surap kórdik. Shymmen bekitilgen aǵyn sýdyń al­dyn ashyp jibergen sıaq­ty májilis jıyny bite sa­lysymen bet – betimen kabınetterine asyǵatyn halyq qalaýlylaryn so­ńynan qýalaı júrip, surap bilgenimiz mynaý: májilis tóraǵasynyń orynbasa­ry, depýtat Gúlmıra Esem­baevaǵa ózimizdi tanystyrǵannan «Dálizde eshqandaı suraqqa jaýap bermeımin», – dep teris burylyp, tezirek lıftige minip ketýge tyrys­ty.

Nurtaı Sabılánov májilis tóraǵasynyń syrqattanyp qalǵanyn aıtady. «Meniń bilýimshe, Nyǵmatýlın naýqastanyp qalýyna baılanysty demalysqa shyǵyp, em alyp jatyr. Ómir bolǵan soń, adam aýyrmaı-syrqamaı turmaıdy ǵoı… Onyń ústine qazir qys aýasy. Aıaqastynan kún sýytyp ketti», – deıdi N.Sabılánov. Al depýtat Azat Perýashev bizdiń suraǵymyzdy muqıat tyńdap, azdy-kem oılanǵanymen, bir nárse deýge yńǵaısyzdandy ǵoı deımin, áıteýir, «Bul máseleni májilistiń baspasóz qyzmetinen surap bilgen durys shyǵar», – deýmen qutyldy. Májilis apparaty basshysynyń orynbasary Er- jan Núkejanovpen áńgimeleskenimizde, spıker N.Nyǵmatýlınniń  naýqastanyp qalǵanyna baılanysty demalysta júrgenin rastady. «Biz buǵan deıin de aqparat quraldarynyń osy mándes suraqtaryna jaýap berip, májilis tóraǵasy N. Nyǵmatýlınniń naýqastanyp qalýyna baılanysty demalysta júrgenin aıtqan bolatynbyz. Munyń astarynan eshqandaı saıasat izdeýdiń qajeti joq shyǵar», – dedi ol» .

Kórip otyrǵandaryńyzdaı bar shyndyq osy. Eshqandaı bal ashýǵa negiz joq. Sóıte tura jýrnalıs balam «túımedeıdi túıedeı» qylyp kórsetýge sheber ekenin baıqatady.

Ózderińiz aıtyńyzdarshy, sheneýnik adam emes pe, oǵan aýyrýǵa bolmaı ma? Sonshama onyń sonynan sham alyp túsip, anany da, mynany da aıtyp, túrli boljamdardyń izine salyp, kóptiń qulaǵyn eleń etkizip, ony mazalaýdyń ne qajeti bar edi?  Menińshe tıisýdiń odan basqa joly bolmaǵasyn, jýrnalıs, túrli qaýesetterge súıenip, baıbalamǵa salyp otyr. Munysy endi uıat –aq!

«Jas Alashtyń» tilshisi Oralhan balamnyń shetelde bolǵan oqıǵany «árlep» ákelip, Nurlan myrzaǵa tańýyn túsinbedim. Qandaı derek kózine súıenip turǵany da belgisiz? Naqtylyq joq? Demek, bul maqalada dáldik bolmaǵandyqtan – quny qatyn-ósekke para par dúnıe bolyp shyqqan…

Taǵy aıtamyn: men eshkimdi jaqtap maqtaýdan aýlaqpyn. El ishinde daý bolsa syrttan jaý keledi emes pe? Keıingi kezde demokratıa shapanyn jamylyp alyp, áleýmettik jelilerde osyndaı dúdamal oılarymen «atyń shyqpasa, jer órtemen» jalaýlatyp júretinder kóbeıdi. Ǵalamtor degen sanaǵa, qanǵa túsken qara qurt boldy. Nysanaǵa oq daryta almaǵandar, olardyń Otbasyna, tipti bala-shaǵasyna, jumysyna dálelsiz sebeptermen qara kúıe jaǵýdan sharshamaı júr. Qýanýdy, jaqsylyqty kórýden qaldyq. Qazaq osyndaı halyq pa edi, buryn, aınalaıyndar-aý?!

Eger biz bir-birimizdi jamandaýdan, satýdan múıizimiz shyqsa tarıhqa úńilińdershi bir sát! Myń ólip, myń tirildik emes pe? Yntymaǵymyz, birligimizdiń joqtyǵynan aqtaban shubyryndyǵa ushyrap, ǵalamat ashtyqtan jartymyz qyrylyp, saýsaǵymyzdyń ushymen kórsetkenimizdiń kesirinen qaımaǵymyzdan, talaı arystarymyzdan aıryldyq emes pe?

Endi es jıyp, etek jınap, táýelsizdik alǵanymyzǵa 26 jyl bolyp, búkil tórtqúl álemge tanymal bolǵanymyzdy nege shúkirshilik etpeımiz?

Jaqsylyq demekshi, qazirgi memleketimizdiń ushan-teńiz halqyna jasap jatqan, qamqorlyǵyn biz, jýrnalıser kóp aıta bermeımiz. Óıtkeni, biz ony bilmeımiz, kórmeımiz. Tek jamandyqty, keleńsizdikti jipke tizýge shebermiz. Jaqsylyqty, ıgi isterdi izdegen adam tabatynyn eskergimiz kelmeıdi.

Bizdiń gazetimiz, on jyldan beri  «Nur Otan» partıasymen, QR Aýyl sharýashylyq mınıstrligimen birlesip «Aýyl ekspedısıasyn» uıymdastyryp, respýblıkamyzdyń túkpir-túkpirin jıi sharlaımyz. Sonda baıqaǵanym, baıyǵysy kelgen, kásippen aınalysamyn degen adamǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Aýyldyń jaǵdaıy ýaqyt ótken saıyn jaqsaryp keledi. Kemshilikte joq emes, onyda  Astanaǵa el aralap kelip bılik ókilderin ASHMniń mınıstride kelgen jyldar boldy ,vıse mınıstrlerler qalǵan emes birliktiń eńbektiń arqasynda  nátıjesi  qalyń oqyrman qaýymyna belgili  Gazetimizge únemi  kórgen bilgenimizdi jetistik kemshiligin jarıalap otyramyz. Bılik tarapynan kóptegen ıgi ister, jaqsylyqtar, kómekter jasalyp jatyr. Qalalarda da solaı.

Shyndyqty moıyndaýymyh kerek, jýrnalıser qaýymy biz nege sol jaqsylyqtardy kórsetpeımiz?! Oralhan balam, nege osyndaıdy jazbasqa. Qoǵamnyń tek qana  qarańǵy tusyn ǵana sharlamaı, kúngeı betine de jıi – jıi kóz salyp tursańshy, aragidik? Sonda kórer ediń bılikte de jaqsy-jaısańdardyń júrgenin! «Bıtke ókpelep tondy otqa jaǵa berý» jas júrekti qataıtyp jiberetinin esińnen shyǵarmashy, botam!  Sen sekildi jigerli jastar, daý-damaıdy, ósek-aıańdy ańdymaı, halyqty yntymaqqa, birlikke shaqyrsa, qandaı jarasymdy bolar edi… Seniń derek-dáıeksiz jazylǵan «japtym jala, jaqtym kúıe»myna maqalańdy gazet basshylyǵy qalaı  berdi eken uıalmaı? Ósek aıtqanmen gazettiń bedeli kóterilmeıdi. Onyń ózińde bilesiń! Halyq qazir muny túsingen. Aýyz ózimizdiki, gazet qolymyzda dep aıyzy qanǵansha aq ıtti kirgizip, kók ıtti shyǵaryp aıtylǵan ósek, kıturqy sóz, jala bizdiń qazaǵymyzdyń kósegesin kógertpeıdi.  Aınalaıyn -aı álde aldaý arbaýǵa túsip qaldyńba ..? Saıtta jarıalanǵan maqalanyń astyna jazylǵan pikirlerdi qarap otyryp, kózi qaraqty, oqıǵa mánisin túsinetin bir top baýyrlarymnyń pikirlerine rıza boldym. Olardyn ishinde, Nurlan Nyǵmatýlınge ystyq yqylastaryn, nıetterin bildirgender kóp. «Mundaı uıatsyz adamdardy sottaý kerek!» dep ashyna aıtqan oqyrmandarda barshylyq. Allanyń aldynda, arynyń aldynda jaýap beredi! Árıne avtordy qoldaýshylar da bar…

Iá, az qazaqtyń ishin ala taıdaı búldirip, arandatýshylardyń mıǵa syımaıtyn áreketterin kórip, analyq júregim jylaıdy. Mundaǵy olardyń maqsaty ne, men sony túsinbeımin. Eldiń birligin, yntymaǵyn nyǵaıtýdyń ornyna munysy nesi dep nazalanamyn. Qalam sózi Quran kitabynda jazylǵan: Qalam – ol qasıetti, ol kıeli nárse. Onymen baıqap jumys istemeseń, bir eldi túp-tamyrymen qurtyp jiberýge qaýqary bar. Qadirli áriptester, jeńil sensasıa izdemeıik!  Eldiń birliginen tynyshtyǵynan artyq ne kerek…! Salıqaly oılar aıtaıyq! Biz búıte bersek, el aldynda tirnektep jıǵan abyroıymyzdan aıyrylyp qalamyz, bedelimiz tómendeıdi.

Árbir sózimizdi qasterlep, eldiń bolashaǵyn oılap otyryp jazaıyq! Kúıe jaǵa berý bereke ákelmeıdi, abyroı ápermeıdi. Analyq júrekten shyqqan sózimdi marqum Áb- aǵanyń sózimen aıaqtaǵym kelip tur. «Baǵalaı bilmegenge baq qonbaıdy, qýana bilmegenge qut qonbaıdy» degendeı baǵymyzdy, osy jetkenimizdi, ıgilikterimizdi, jaqsy azamattarymyzdy baǵalaı bileıik, jáne osyny esten shyǵarmaıyq, Oralhan balam!

Sáýle Meshitbaıqyzy

QR Eńbek sińirgen qaıratkeri, QR Jýrnalıser Odaǵynyń múshesi, “ElAna” qoǵamdyq, áleýmettik, tanymdyq, aqparattyq saıtynyń bas redaktory jáne «QazaqstanZaman»halyqaralyq gazetiniń bas dırektory