Almatyda bıyl jarylǵysh zat jaıly jalǵan habar bergen 14 derek tirkeldi.

Almatyda keshe «Kenjehan» ámbebap saýda ortalyǵyna, al búgin qalalyq Ádilet departamentine jarylǵysh zat qoıyldy degen aqpar tústi. Qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin oǵan arnaıy qyzmettiń barlyq ókilderi tartylǵan. Biraq habarlama jalǵan bolyp shyqty. Osy kezge deıingi túsken qońyraýlar sekildi. Almatyda sońǵy kúnderi jarylǵysh zat bar degen telefon qońyraýlary jıilep ketti.

-Azamat, munyń sebebi nede? Osy taqyrypty biraz zerdelepsiń. Telefonǵa telmirgender jazadan qutylamyz dep oılaıdy ma?

-Toǵjan, árıne, olardyń osylaı oılaýy saldarynan quzyrlylarǵa kúnine birneshe qońyraý túsedi eken. Biraq olardy anyqtaý ýaqyttyń enshisindegi ǵana másele. Onyń ústine kináliler birneshe jyl temir torǵa toǵytylýy da múmkin.

Rasymen de, Almatyda sońǵy ýaqytta osyndaı oqıǵalar jıi tirkele bastady. Kóktem bastala salysymen Almaly aýdandyq soty, iri saýda ortalyǵy, qonaq úı, meıramhana men tamaqtaný oryndarynda bázbireýler jarylǵysh zattyń qoıylǵanyn málimdepti. Osy ýaqytqa deıin 14 derek tirkelip, barlyǵyna qylmystyq is qozǵalǵan. Ótken jyly 9 jalǵan qońyraý tússe, onyń ekeýin júıke júıesimen aýyratyndar jasapty. Qazir olar jazalaryn jabyq medısınalyq ortalyqtarda ótep jatyr. 2016 jyly osyndaı 13 jaǵdaı tirkelipti. Aıta keteıin, bıylǵy kórsetkish kúni keshe ózgerdi. «Kenjehan-2» bazarynda jarylǵysh zat bar degen aqparat túsip, arnaıy qyzmet ókilderi aıaǵynan tik turdy. Biraq málimet rastalmady. Al búgin tańerteń osyndaı senarımen qalalyq Ádilet departamentinde adamdar qaýipsiz jerge kóshirildi. Taǵy da jalǵan qońyraý.

«Mundaı áreketke Qylmystyq kodekstiń 273-baby boıynsha jaza qarastyrylǵan. Qylmysty jasaǵan adam 6 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylýy múmkin. Biraq jaǵdaıǵa baılanysty taǵaıyndalatyn jaza da ár túrli», - dedi zańger Stanıslav LOPATIN.

Quzyrlylardyń habarlamany tekserýge shyǵýy memleketke qomaqty qarjy turady. Sonymen qatar, jaýapkershilik te úlken. Tártip saqshylarynyń aıtýynsha, jasalatyn jalǵan qońyraýdyń 85 paıyzyn araq pen esirtkige mas bolǵandar jasaıdy eken.

«Psıhologıalyq sıpattamasy bar mundaı qylmyskerlerdiń. Kóbinese, arnaıy taldaý kórsetkendeı, bul qylmyskerlerdiń ishkilikke, spırttik ishimdikke sylqıa toıyp alyp osyndaı áreketterge baratyndary aıqyn dálel. Ekinshi sanatta bul júıke júıesi aýrýymen aýyratyndar. Mysaly, byltyrǵy toǵyz derektiń ekeýin aýrý adamdar jasaǵan bolatyn. Qazir olar jazalaryn medısınalyq oqshaýlaý mekemelerinde ótep jatyr», - dedi Almaty qalasy İİD resmı ókili Saltanat Ázirbek.

Telefon arqyly aılasyn asyryp, erikkender temir torǵa qamalyp qana qoımaı, memleket pen jábir kórgen jaqqa materıaldyq shyǵynyn da óteýge mindetteledi. Kólemi de az emes. Al kásip ıeleri qarajattarynan ǵana emes, atyna da kir keledi dep nalýda. Aýqattanyp otyrǵandardyń árqaıysysy tamaqtaný ornynan shuǵyl ketkisi kelmeıtini anyq.        

«Evakýasıa ekinshi kún qatarynan oryn alyp otyr. Keshe eki ret áýrege tústik. Túski ýaqytta jáne bestiń kezinde», - dedi meıramhana ákimshisi Áıgerim Elýbaeva.

Bir qyzyǵy, buzaqylar bir ýaqytta birneshe jerde bombanyń baryn málimdeıdi. Qaladaǵy sýshı barlardyń biri kóp ret qolaısyz jaǵdaıǵa qalǵany bar. Buqaralyq aqparat quraldary onyń onyn ǵana jarıalady. Qazir ol jóndeý jumystaryna baılanysty jabylyp qaldy. Bul nysan ıesiniń qylmyskerlerge bergen jaýaby bolsa kerek. Kópqabatty úıdiń astynda ornalasqandyqtan, jarylǵash zat týraly habarlama túse qalsa, turǵyndar da ábigerge túsedi.

Jalǵan habarlamashylardan qaýipti SMS-te keletin kórinedi. Olar qomaqty qarjy suraıdy. Suraǵanyn bermese, nysandy jaryp jiberemiz dep qorqytady eken. Telefondy ermekke aınaldyrǵandardyń báskelester men álde buzaqylar ekenin tártip saqshylary anyqtaıdy. Aıtýlarynsha, kináliler mindetti túrde tabylady.

«Bizge osyndaı SMS habarlama keledi. Men nashaqormyn, 50 myń AQSH dollary qajet, bermeseń kelip bombany iske qosam degen sekildi», - dedi qonaq úıler jelisiniń qojaıyny Oljas Baısalamov.

«Qylmysty jasaıtyndardyń deni-jalǵyz júretin buzaqylar, ishimdik iship alǵandar, mektep oqýshylary. Tek az ǵana bóligi, ol - uıymdasqan toptar. Básekelesteriniń aldyn oraý úshin osyndaı pasyq isterge barady. Barlyǵyn aldyn ala oılastyrady», - dedi  zańger Stanıslav Lopatın.

Al Seıfýllın men Tóle bı kósheleriniń qıylysynda ornalasqan myna pısserıa da áldebireýlerdiń orynsyz qaljyńynan japa shekkenderdiń biri. Nysannyń qojaıyndary básekelesterdiń áreketi dep san márte oılanypty. Biraq bul oılaryn qaladaǵy osyǵan uqsas oqıǵanynyń jıilep ketýi almastyrǵan.

«Basynda bul básekelesterimizdiń isi shyǵar degen oı boldy. Biraq qoǵamdyq tamaqtaný orny ǵana emes, sot ǵımaraty, oıyn-saýyq ortalyqtary, qonaq úıler de osyndaı oqıǵaǵa tap bola bastaǵan soń, ol oıymyzdan aryldyq», - dedi pısserıanyń basqarýshysy Gúlmıra Tolonova.

Osy nysandaǵy túsirilimimizdi aıaqtaǵanymyz sol edi, naǵyz ekshn fılmge tap bolǵandaı boldyq. Anyq bolǵandaı kezekti ret jarylǵysh zattyń bary týraly habarlama túsken. Aýmaqty qorshaýǵa alyp, tártip saqshylary jan balasyn jibermedi. Saperlar mingen kólik te jetip keldi. Arnaıy qyzmet ókilderi munda shamamen bir saǵat boldy.

«Bul sekildi habarlamalar alǵash kelip otyrǵan joq. Qatelespesem, onnan kóp. Aqparatty qalaı alamyz? Bizge polısıa qyzmetkerleri kelip, qońyraýdyń túskenin aıtady da, kelýshilerimiz ben qyzmetkerlerdi qaýipsiz jerge kóshiredi. Iaǵnı olardyń qaýipsizdigi úshin nysannan ketýilerin ótinemiz. Árıne, shyǵynǵa batarymyz sózsiz, biraq tártip saqshylarynyń jumysyn kórip otyrmyz. Qoldanatyn tehnologıalary da damyp keledi», - dedi  pısserıanyń basqarýshysy Gúlmıra Tolonova.

Qylmystyq jaýapkershilikke 14 jastan bastap tartylady. Odan kishi jastaǵyladyń áreketine tikeleı ata-analary jaýapty. Ótken jyldyń osy mezgilinde 9 jasar balanyń kesirinen Almaty metrosy birneshe saǵatqa toqtatylǵan. Oıyn balasy munyń ata-anasyna qandaı shyǵyn keltiretinin áste bilmegen. Osyndaı árekettiń saldarynan olar ıývenaldy polısıanyń tirkeýine alynady.

«Byltyr polısıaǵa alty jasar qyz, mektep aldy daıarlyq klasynda oqıtyn qyz habarlasyp, orysshasy kemdeý eken ol qyzdyń. «Za torgovym domom Maksıma bomba» dep aıtqan bolatyn. Árıne, bul bala qylmystyq jaýapkershilikke tartylǵan joq. Biraq ata-anasy materıaldyq shyǵyndy ótedi sottyń sheshimimen», - dedi Almaty qalasy İİD resmı ókili Saltanat Ázirbek.

Balanyń qylyǵyn jasaıtyn úlkenderde kezdesken. Mektep - jalǵan habarlamanyń jıi kýágeri bolyp turady. Biraq bul joly jarylǵysh zattyń qoıylǵanyn oqýshy emes, sabaq beretin muǵalimniń ózi habarlaǵan.

«Oqıǵa osydan eki jyl buryn Almatydaǵy mektepterdiń birinde oryn aldy. Matematıka pániniń muǵalimi - er adam jumysqa keshigip barady eken. Sosyn basshylyqtan urys estip qalmas úshin osyndaı habarlama beredi. Mekteptiń ishinde jarylǵysh zat ornatylǵany týraly. Barlyq oqýshylar, muǵalimder evakýasıalanady. Sol toptyń ishine kirip ketip tura bergen. Ol adam mindetti túrde aıqyndaldy. Nege osyndaı suraqqa bardyńyz dep suraq qoıǵanda: jumysqa asyǵyp bara jatyr edim, biraq onyń qylmys ekenin bilgen joqpyn. Jazasyn ótep júr. 2 jyldan asa ýaqyt aldy», - dedi Almaty qalasy İİD resmı ókili Saltanat Ázirbek.

Tártip saqshylarynyń aıtýynsha, abyroı bolǵanda, túsken qońyraýlardyń eshqaısysy rastalmaǵan. Bástesip habarlasqandar da bolypty. Barlyǵy telefon arqyly tússe, tek 2015 jyldyń 13 qańtarynda shartty túrde sottalǵan azamat qalalyq ákimdiktiń kabınetine tyǵylyp alyp, ǵımaratty jaram dep qorqytqan. Biraq sómkesindegi jarylǵysh zattyń maketi tabylypty. Ol 5 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy.

-Rahmet. Qalaı degenmen qaýiptiń betinen ary qylsyn. Qurmetti kórermen, stýdıada aqparatymen bólisken áriptesim Azamat Áýezhan bolatyn.