Qazaqstan Prezıdentiniń Fınlándıa Respýblıkasyna resmı sapary 16-17 qazanda ótedi, dep habarlaıdy Aqordanyń resmı saıty.

Reseılik «Rýsskaıa semerka» ınternet-saıtynda bylaı jazylǵan: «Halyqaralyq eńbek uıymynyń statısıkasy boıynsha Fınlándıada ortasha jalaqy 250 myń rúblge jýyq, al ortasha zeınetaqy 100 myń rúblden asady. Bul Reseıde ǵana emes, sondaı-aq Batys Eýropanyń kóptegen elderinde uqsas kórsetkishterden asyp túsedi. Al Fınlándıa halqynyń jan basyna shaqqandaǵy JİÓ Reseıge qaraǵanda 4 ese kóp. Fınlándıa ómir sapasynyń resmı reıtıńisinde ol 12-shi orynda. Al, Reseı – 72 orynda, Indonezıa men Sırıa arasynda. Nelikten bul sýyq jáne panasyz el 100 jyldan az ýaqytta óz azamattary úshin jerdegi jumaqqa aınaldy?»

Fınlándıa bir ýaqytta Reseı ımperıasynyń quramyna boldy jáne 1917 jylǵy qazan aıyndaǵy bólshevıkter tóńkerisinen keıin táýelsiz memleketke aınaldy, ol sol kezde táýelsiz ekonomıkany jańǵyrtýdyń ózekti qajettiligine tap boldy. Fınlándıa Eýropadaǵy eń basty aǵash óńdeý ónimderdi shyǵarýmen aınalysty. Erkin naryq jumys isteı bastaǵanda, Fınlándıa kóp uzamaı eýropalyq naryqta qaǵazy men selúlozany shyǵaratyn elge aınaldy eken.

«Bastapqyda fın qaǵazy salystyrmaly túrde tómen sapaly boldy, biraq ol óte kóp jáne óte arzan boldy. Fınlándıa sapasyz qaǵaz ónerkásibinde sheksiz ormandary men eýropalyq standarttarǵa saı emes aǵash kesetin materıaldarymen óte básekege qabiletti boldy. Tabys ınovasıaǵa, óndiristiń jaqsarýyna jumsaldy, al Fınlándıa jaqsy aq qaǵazdy shyǵarýǵa qabiletti boldy. Osy sektordyń arqasynda el Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa deıin turaqty túrde damı bastady.

Eldiń damýynyń turaqtylyǵynyń taǵy bir mańyzdy faktory – demokratıa men erkin naryqqa degen umtylys. Fınlándıalyqtar radıkaldardyń basshylyǵymen júrmedi, beıbit jáne tynysh ómirdi qoldady, solǵa jáne ońǵa mán bermedi. Fınlándıalyq tarıhshylar – O.Iýssıla, S. Hentılá jáne Iý.Nevakıvı – aıtýy boıynsha, 1932 jyly eldiń odan ári damýy úshin óte mańyzdy úsh oqıǵa boldy.

Birinshiden, Fınlándıa KSRO-men dıplomatıalyq qatynastardy qalpyna keltirdi. Ekinshiden, Fınlándıada komýnıstik partıasyna tyıym salyndy. Úshinshiden, Lapýa qozǵalysynyń fashısik kóterilisine jol berilmedi. Demokratıalyq memleket konstıtýsıalyq tártipti qatań ádistermen qorǵady. Sondyqtan, Fınlándıa Ispanıa men Vengrıa sıaqty, totalıtarlyq taǵdyrdan aýlaq turdy. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta fınder fashıserdiń tarapynan shaıqasýǵa týra kelse de, óz demokratıalyq rejımdi aman qalyp otyrdy.

♦Túste bir myzǵyp alǵan fıniń qaltasy qalyńdaı túsedi

Totalıtarlyq ıdeologıalardy qabyldamaý, demokratıaǵa jáne erkin naryqqa degen adaldyq Fınlándıaǵa soǵystan keıin óz damýyn jalǵastyrýǵa kómektesti. Eń damyǵan aýmaqtardyń 10%-yn joǵaltqan jáne KSRO-ǵa reparasıalardy tóleýge májbúr bolsa da, ol turaqty ekonomıkalyq damýyn jalǵastyrdy. 

Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin Fınlándıa óziniń dana jáne kóregen syrtqy saıasatynyń arqasynda Batys pen onyń Shyǵys kórshisimen, eń aldymen KSRO men qazirgi Reseı Federasıasymen ózara tıimdi qarym-qatynastardy ornatty. Keıbir jaǵdaılarda bul saıasat bizdiń Prezıdentimizdiń saıasatyna uqsas, Reseımen jáne alys jáne jaqyn shet eldermen Elbasy konstrýktıvti-pozıtıvti qatynastardy ornatty.

♦Fınlándıalyq qorap qazaqtyń áıelderine kerek-aq

Fınlándıa óz azamattarynyń densaýlyǵy, ál-aýqaty men bilimine úlken mán beredi. Memleket basshysy 2018 jyly qazan aıynda Qazaqstan halqyna Joldaýynda osy máselelerdi qazaqstandyq qoǵamdy odan ári progresıvtik damyýyna erekshe nazar aýdarady.

Búgin Fınlándıada aqparattyq ekonomıka damyǵan sektory paıda boldy. Eń keremet mysal – Nokia korporasıasy. Sonymen qatar, fınder óndiristiń dástúrli túrlerin jaqsartýdy jalǵastyrýda – bul Valio men álemdegi UPM-Kymmene eń iri qaǵaz óndirýshi kompanıasy.

Prezıdentimizdiń Fınlándıaǵa sapary bizdiń ekonomıkamyzdy jańǵyrtýǵa, ındýstrıalandyrýǵa jáne sıfrlandyrýǵa odan ári serpin berip, barlyq qazaqstandyqtardyń ál-aýqatynyń deńgeıin kóteretinine senim bildirgim keledi.

Kerimsal Jubatqanov, tarıh ǵylymynyń kandıdaty,

Qazaq-Orys Halyqaralyq Ýnıversıtetiniń dosenti.