Elbasy «Men búgingi urpaqtyń úsh til bilýin qoldaımyn. Memlekettik til – memleket qurýshy ulttyń tili, al orys tilin bilý – uly baılyq. Aǵylshyn tili ilgerileýshilik pen tehnologıalardyń tili bolǵandyqtan  ony úırenýge tıispiz. Al qazaq tili barlyq Qazaqstandy biriktirip, jaqyndastyryp ózara túsinistik pen súıispenshilikke jeteleıdi... Kóp til bilgenniń zıany joq. Mysaly, Shveısarıada taksı júrgizýshileriniń ózi tórt tildi biledi. Biz aǵylshyn tilin bilmesek, álemdegi ozyq ınovasıaǵa, tehnologıalarǵa shyǵa almaımyz. Óıtkeni, barlyǵy sol tilde júrgiziledi. Jastarǵa aıtatynym – osy», – dep atap kórsetti.

Demek el damýy saıasatynda qazirgi tańda úsh tuǵyrly til keń óris alyp keledi. Qazaqstanda búginde Elbasy saıasatyna oraı kóptildilikke basymdyq berile bastady. Shyndyǵynda da til bilgenniń upaıy túgel. Ondaı azamattar aramyzda kóptep kezdesedi.  Biz baıqap, baǵalaı bermeýimiz de bek múmkin. Mysaly Syr óńiriniń Aral qalasynda týǵan Anna Danchenkonyń esimin qazir búkil respýblıka biledi desek, artyq emes. «31 arnadaǵy» Annanyń avtorlyq baǵdarlamasyn telekórermender súıip kóredi. Onyń baǵdarlamasynyń reıtıńisi de joǵary. Munyń  sebebi nede? İzdenis pen til bilgendikten. Qazaqy ortada ósken qyz «jas kezimnen áke-sheshemniń «Uıat bolady» degen aqyl-keńesin tyńdap óstim. Sondyqtan boıyma qazaqylyq tán» degendi aıtady. Rasynda da solaı. Ol birqatar buqaralyq aqparat quraldary men ınternet saıttarǵa bergen suhbatynda «Qonaqjaılylyqty jaqsy kóremin. Ashyq-shashyq kıingendi unatpaımyn» dep bizdiń ultqa tán bıazylyqty aıtady.  Áleýmettik jelide pikirlerin memlekettik tilde jazatyn Anna Danchenko qazaqylyqqa  tán barlyq uly qasıetterdi boıyna jıǵanyn jasyrmaıdy. Óıtkeni ol sol ultpen birge ósedi, jetiledi. Moıyndaıtyn bir nárse bar, qazirgi tańda qazaq tilin bilýge qumarlyq ózge ult tarapynan barǵan saıyn artyp keledi.

Jaqynda ǵana shańyraq kótergen jerlesimiz Parlament májilisiniń depýtaty Gennadıı Shıpovskıh de  qazaq tilin erkin meńgergen. Qyzylorda oblysynyń Sekseýil aýylynda dúnıege kelgen bala ata-anasy baqılyq bolǵannan keıin balalar úıine túsedi. Ony óz tárbıesine qazaq otbasy asyrap alady. Qazaqy sózdiń maıyn tamyzyp sóıleıtin jas jigit qazir tildi bilýiniń arqasynda parlament minberinen sóılep, qadaý-qadaý máselelerdi kóterip júr.

 QR Bas prokýratýrasynyń resmı ókili Oksana Loskýtova kópultty otbasynda dúnıege kelgen. Ákesi orys bolsa, anasy qazaq. Oksana orta mektepte júrgende-aq anasynyń tilin úırenýge úlken qulshynys tanytqan. Oksana Loskýtovanyń oıynsha,  «kez-kelgen qazaqstandyq shyn nıetpen qalaıtyn bolsa, qazaq tilin erkin meńgerip kete alady».

2008 jyldan bastap «Habar» agenttiginiń telejúrgizýshisi bolǵan Igor Sahardyń esimi de jurtshylyqqa tanymal. 9-synypqa deıin Bereket Jumalıev atyndaǵy qazaq orta mektebinde bilim alyp, keıin Aqtaýdaǵy Qaınar kolejinde oqýyn jalǵastyrǵan onyń ortasy qazaqy bolǵandyqtan, Igor tildi tez meńgerip alǵan.

Qazaq tilindegi baǵdarlamalardy erkin júrgizip kelgen Maııa Veronskaıany da ata-anasy bastaýysh synyptan  keıin  qazaq mektebine aýystyrǵan. Qazaq tilin tez meńgergen Maııanyń qazirgi tańda abyroıy, asqaq, bedeli joǵary. Memlekettik tildi  bilgenniń artyqshylyǵy osy. 2008 jylǵy Azıa chempıonatynyń qola júldegeri, 2009 jyly jasóspirimder arasyndaǵy álem chempıonatynyń kúmis júldegeri. 2015 jylǵy Hústondaǵy álem chempıonatynda altyn medal ıelengen álem chempıony Aleksandr Zaıchıkovtyń esimi Qazaqstanǵa emes, muqym dúnıege tanymal.

Belorýssıada dúnıege kelip, Qyzylorda qalasyna kóship kelgen ol jastaıynan sportqa den qoıǵan.  Qyzylordada qazaqy ortada óskendikten ol memlekettik tildi tez meńgerip alady.

Erkin kúres sheberi, Olımpıadanyń kúmis júldegeri, Azıa chempıony Islam Baıramýkov ártúrli jıyndar men minberlerden tek qana qazaq tilinde erkin kósilip sóıleıdi. Áıelder boksynan Olımpıadanyń júldegeri Marına Volnovany da qyzylordalyqtar jaqsy biledi. Marına Qazaly aýdanynda ósip-óngen. Qazaq tilin úırený oǵan esh qıyndyq týǵyzbaǵan.  Qazaqy salt-dástúrdiń qaımaǵy buzylmaǵan qutty meken Aral óńirinde jaryq dúnıe esigin ashqan «Tańsholpan» baǵdarlamasynyń júrgizýshisi Irına Tenniń esimin de qazir búkil qazaqstandyqtar biledi.  Mektep qabyrǵasynda júrgende-aq, qazaq tili men ádebıetinen oblystyq, respýblıkalyq pán olımpıadalaryna qatysyp, júldeli oryndarǵa ıe bolǵan qyz memlekettik tildi bilýiniń arqasynda abyroı bıiginde desek, artyq aıtpaǵanymyz. «Astana» arnasynda memlekettik tilde  jańalyqtar júrgizgen Oksana Peters tipti mektepti úzdik bitirgen. Ol Sozaq aýdanynyń ortalyǵy Sholaqqorǵan aýylyndaǵy Altynsarın atyn­daǵy orta mektebiniń ustazdaryna «qazaq tilin úırenýge degen yqylasymdy óshirmeı, yntalandyra bilgenderi úshin» árkez  alǵysyn aıtady.

Demek kóp til bilgen adamnyń artyqshylyǵy bar. Kóp til bilý adamnyń minezine de, qyzmettik ósýine de, ómirine de oń áser etedi.  Ózge tildi bilý jańasha oılaýǵa jáne burynǵy qalyptasqan pikirlerińdi odan ári damytýǵa úlken septigin tıgizedi. Jańashyldyqqa, obektıvti oılaýǵa jeteleıdi.

 Mysaly qazaq topyraǵynan shyqqan  Ábý Nasyr Ál-Farabı babamyz  70-ke jýyq tildi meńgergen. Al Pýshkın fransýz, aǵylshyn, nemis, ıtalán, ıspan, latyn, grek, slaván tilderin bilgen. Qazaq poezıasynyń alyby uly  Abaı orys-qazaq tilderimen parsy, arab tilderin meńgerip, sol tilderde birneshe kitaptardy oqyǵan. Shoqan Ýálıhanov arab, shaǵataı jáne túrki tilderiniń birazyn bilgen degen derek bar.

Budan shyǵatyn qorytyndy ne? Jahandaný damyp, kún saıyn jan-jaǵyn jańalyqqa toly bara jatqan zamanda kóp tilý bilýdiń ózektiligi de artyp barady. Sondyqtan ana tilińdi umytpaı,  ózge tildi de bilgen durys.

Erkin Qaldan