Qap-qara kıinip, bet-júzin de qaramen boıap, ústi-basyna túrli temir-tersekterdi jyltyratyp ilip, denesine sýret saldyryp, pırsıngke toltyryp alǵan nemese basqa da «erekshe» tustary bar, ózgelerge uqsamaıtyn jastardy kórseńiz, shoshymańyz? Olardy bir top beıformaldy birlestik ókilderi dep qabyldańyz. Olar ózderin «gottar»  dep ataıdy.

Shynymen de, bul qyzyqty qubylys bolǵanmen, onyń astarynda úlken másele bar. Jurttyń nazaryn eriksiz aýdarýǵa májbúr etetin «erekshe adamdar» belgili bir sýbmádenıet ókilderin quraıdy. Sýbmádenıet – jastardyń ózindik qoǵam quryp, belgili bir top ishindegi beıformaldy, ıaǵnı, qoǵamnan bólek birlestiktiń mádenıeti. Beıformaldyq birlestikter ózderine tán sharalar uıymdastyryp otyrady.

Gottar – aǵylshyn tilinen aýdarǵanda varvarlar, ıaǵnı taǵylar degen maǵynany bildiredi eken. Jasóspirimder arasynda keń taral­ǵan bul aǵymdy ustanýshylar ómirden túńil­gen, saryýaıymǵa salynǵan, ómirdiń kóleńkeli jaǵyna beıim turatyn jandar bolyp keledi. Olardyń ustanymy kóbine ólimmen baılanysty. Osyǵan oraı, gottar belgili kúnderde qorymnyń basynda kez­desip, sonda ózderiniń túrli sharalaryn ót­kizedi. Satanashylardyń bir býyny tú­rin­degi gottar sezimderin tejemeı, oıla­ryna ne kelse, sony isteýge beıim turady. Qara kıim kıip, shashtaryn tikireıgen úlgide nemese taqyrlatyp aldyryp, kózderin, betterin qara boıaýmen boıap alatyn olar­dyń syrtqy keskin-kelbetiniń ózi surqaı, adamnyń kóńilin qulazytatyndaı bolyp keledi. Gottardyń ortasha jasy, negizinen, 15-19 jas aralyǵynda. «Erkin mahabbatty» usta­natyn olardyń arasynda gomoseksýalıster men bıseksýalıster de kóp kezdesedi. Tánin saýdaǵa salatyn jezókshe got qyzdar men kógildir jasóspirimder de az emes. Máskeýde, basqa da iri qalalarda gottardyń kıim úlgilerin satatyn arnaıy dúkender de bar eken. Olardyń tyńdaıtyn mýzykalary aqyl-esten aıyratyn dańǵaza ánder nemese qorqynysh týǵyzatyn úreıli sazdar bolyp keledi.

Syrttaı qaraǵanda bul aǵymnyń ókil­deri jınalyp alyp, mýzyka tyńdaıtyn esh­kim­ge zalalsyz jandar sıaqty kóringeni­men, is júzinde olaı emes. Gottardyń je­­ke­­le­gen toptary qorymdarda túrli taǵylyq áreketter jasaıtyndyǵy jaıly málimet­ter bar. Olar ólilerdiń tynysh­tyǵyn alyp, qabirlerdi qıratyp, qorym basynda oılaryna kelgendi istep jatady.

Gottar arasynda jıi kezdesetin taǵy bir keleńsizdik – ózderine qol salýǵa beıim tu­ra­tyndyǵy. Bul qozǵalystyń basty maq­saty da jastardy depressıa kúıge túsirip, saryýaıymǵa saldyratyn jáne ólimmen baılanysty túsinikti sanaǵa sińiretindigin eskersek, ózderine qol salatyndardyń kóp kezdesýiniń sebebin túsiný qıyn emes. 2006 jyly Reseıdiń Blagoveshensk qalasynda 14 jáne 16 jastaǵy eki qyz bala 12-qabat­tan sekirip, mert bolǵan. Olardyń óler al­dyndaǵy jazyp qaldyrǵan qaǵazynda «bul ózin-ózi óltirý dekadanstyń dara jaýyngerine baǵyshtalady» dep jazylyp­ty. Al ótken jyly sol Reseıdiń Máskeý túbindegi Balashıha qalasynda turatyn 11-14 jas aralyǵyndaǵy gottar aǵymyn ustana­tyn úsh qyz bala bıik úıdiń terezesinen bir mezgilde sekirip, mert boldy. Bıylǵy jyl­dyń basynda Komı astanasynda 16 jastaǵy qyz qorymdaǵy kreske asylyp ólgen...

Osylaısha, ózderine qol salǵan got aǵy­mynyń órimdeı jas ókilderiniń qatary jyl ótken saıyn óse túsýde. Gottardyń soıqany ózderine qol salýmen ǵana shek­telmeıdi, olar jazyqsyz jandardy qaty­gezdikpen óltirýge de beıim ekendigin birqa­tar oqıǵalar aıǵaqtaıdy. Ótken jyly jazda Iaroslavl qalasynda bolǵan qandy oqıǵalar jaıly reseılik BAQ-tar jarysa jazdy. Bes adamnan turatyn gottardyń toby birneshe adamdy óltirip, denelerin bólshektep dalaǵa tastaǵan.

Gottardyń qorymǵa jaqyn júrip, túrli sharalaryn sonda ótkizýge qushtarlyǵy olardyń arasynda jynystyq qushtarlyqqa baılanysty psıhıkalyq aýrýlardyń jıi kezdesýine jaǵdaı týǵyzatyn kórinedi. Medısına ǵylymynyń kandıdaty, reseı­lik seksopotolog ǵalym A.Voronın got­tar­dyń arasynda máıittermen jaqyndasýǵa yntyq psıhıkalyq aýrýdyń kóp ekendigin aıtady.

«Jaman aýrý juqqysh keledi» degendeı-aq, jasóspirimder arasyndaǵy sýbkýl­tý­ralyq qozǵalys sanalatyn gottar aǵymy bizdiń elimizde, Pavlodar qalasynda úsh jyl qatarynan mádenıet saraıynda beıformaldy jastar festıvaliniń ótkizilip turǵan. Atalmysh mádenı sharaǵa respýblıkamyzdyń túkpir-túkpirinen beıformaldy jastar jınalyp otyrǵan.

Kókshetaý qala­synda da boı kórsetip otyr. Olar eski qorym­da tún mez­gilinde jınalatyn otyrǵan. Tyrnaqtaryn úshkirlep, saý­­saq­tary kórinip turatyn temirmen qur­salǵan qara qolǵap kıgen jasóspirim boz­ba­lalardy, bastan-aıaq qara kıim kıgen qyz­dardy oqta-tekte avtobýsta, kóshede kezdestirip jatamyz.

Ár nársege elikteýge beıim keletin jasóspirimderdiń osyndaı jaman, qaterli aǵymdardyń yqpalyna túsip ketýine jol bermeý úshin úıde ata-analar, mektepte muǵalimder bolyp, tárbıe, sonymen birge dinı tálim-tárbıe jumystaryn jan-jaqty júrgizý asa qajet.

Taǵy bir aýyryý EMO. Onyń ózinshe taǵdyrlary bar. Olar tek qara men alqyzyl tústi ǵana moıyndaıdy. Emo nemese emo-kıdter — bul shash úlgisi ózgeshe jasóspirimder. Iaǵnı, bir kózin jaýyp alatyn qısyq kekili barlar. Kóptegen jastar atalmysh toptyń syrtqy kelbetine bola, emo atanýy múmkin. Nátıjesinde, shynaıy emolar – «trý» (aǵylshynsha true — aqıqat) jáne ermek etkenderdi «pozer» (aǵylshynsha. poseur —eliktegish) dep ekige bólinedi. EMO – bul emosıa sóziniń bastapqy úsh árpinen alynǵan. Psıholog mamandardyń aıtýyna qaraǵanda, bizdiń qoǵamymyzda beıformaldy, ıaǵnı «neformaly» dep atalatyn jastardyń paıda bolýyn birneshe sebeptermen baılanystyrýǵa bolady. Birinshiden, bul qubylystyń paıda bolýyn rýhanı tárbıeniń joqtyǵynan deýge bolady. Ata-ana qamqory men nazary azdyǵynan jetkinshekter ózderine uqsas qyzyǵýshylyqtary bar ortany tabýǵa tyrysady. Solaı bir-birin taýyp, beıformaldy top quryp alady. Olar kishkentaı memleket ispettes. Demek, eshkimge uqsamaıtyn dúnıetanym, belgiler, erekshe kelbet... Sýbmádenıet qoǵamdaǵy aýyr indet, ata-ana qamqorlyǵymen ata-anasyz balalardyń eń ońaı dýshar bolatyn derti, sonymen birge otbasy tárbıesin tyńdamaıtyn, qaraýsyz, tárbıesiz, tez ókpelegish jasóspirimder bulardy ózderi izdeıdi. Ekinshi bir jaǵynan olardyń syrtqy kelbeti jastardyń qyzyǵýshylyǵyn týdyrýda. Bul qatarda qazaq jastary da betteri men qulaqtaryna, tilderi men muryndaryna, qastaryna túrli pırsıng-syrǵalaryn ilip alyp, rok pen got atanýda. Ataýly aǵym olardyń bolashaq jolyna kedergi bolýy ábden múmkin. Al jańbyrdan keıingi sańyraýqulaqtaı qaptaǵan emo, rok sýbmádenıetteri ázirge úreılenetin jaǵdaı týǵyzbaǵanymen, ýaqyt óte kele jastardy qandaı qaýipke tap qylary beımálim.

 Nurhalyq Abdýraqyn