Bul kúnde qasıetti jylqy malynyń ereksheligin jete meńgergen japondar jal-jaıany jappaı tutynady desem artyq emes. Jylqy maly negizinen Hokkaıdo, Nagoıa, Aomorı prefektýralarynda arnaıy jaıylymdarda ósiriledi. Japonıanyń taýly aımaqtarynyń turǵyndary jylqy etin eń paıdaly ónim dep esepteıdi. Bul elde HİH ǵasyrdyń ortasynan bastap jylqy etinen daıyndalǵan ónimderdi satatyn arnaıy dúkender men jal-jaıadan jasalǵan ondaǵan taǵam túrin ázirleıtin meıramhanalar kóptep ashyla bastady. Al qala turǵyndarynyń jylqy etin jappaı paıdalanýy 1950 jyldardan bastalady. İri qalalarda turatyn halyq jal-jaıany tońazytqyshqa salyp qoıyp, shetinen pisirip jeı bergen. Japondar ol kezde tońazytqyshty jańadan paıdalana bastaǵan edi. Japondar jylqy etin ketobashı nemese sakýra nıký deıdi. Ketobashı degen sóz asaý atyń tebisi degen maǵynany beredi. Bul ataý jylqynyń minezine qaraı aıtylsa kerek. Al sakýra nıký deıtin sebebi jylqy etiniń quramyndaǵy zattar erekshe qyzǵyl  tús beredi de, sakýraǵa uqsatatyn sebebi sondyqtan. Ekinshi jaǵynan kóktemde taı-qulyndar tebisken kezde sakýra gúlderi túsedi degen maǵynany bildiredi. Keıingi kezde Japonıada jylqy eti aǵzaǵa paıdaly ónim retinde keńinen nasıhattalýda. Tipti, jylqy malyn zertteıtin arnaıy ortalyqtar jumys isteıdi. Densaýlyqqa paıdaly taǵamdar ǵylymı ortalyǵynyń basshysy Keıko hanymnyń bergen málimetine súıensek, jylqy etinde E dárýmeni sıyr etine qaraǵanda 2,5 ese kóp eken. 100 gram sıyr etinde 19,1 aqýyz bolsa, jylqy etinde 20,1 gram aqýyz bar. Adam aǵzasyn semizdikke bastaıtyn holesterın jylqy etinde joq. Al 100 gram sıyr etinde 15 gram holesterın bar.

Japonıada jylqy etine degen suranystyń artýymen qatar odan ázirlenetin taǵam túrleri kúnnen kúnge kóbeıýde. Búginde Kúnshyǵys halqy jylqy etinen ázirlenetin otyzdan astam taǵam túrin tutynady. Keıko hanymnyń aıtýynsha pisirilgen jylqy etiniń sıyr etine qaraǵanda kalorıasy tómen bolǵandyqtan kóptegen aýrýlarǵa em eken. Mysaly, júrek qan tamyr aýrýlary, asqazan, ókpe dertine shaldyqqandarǵa jylqy eti birden bir em. Jylqy eti qandaǵy holesterınniń mólsherin tómendetip, ýly zattardy joıady.  E jáne V dárýmenderiniń moldyǵynyń arqasynda jylqy eti qan aınalymyn jaqsartady. Jylqy etin stress pen kúızelisti basý úshin paıdalanýǵa bolady. Jumystan soń qatty sharshaǵan adam jal-jaıa jese, mıy tynyǵyp, júıke júıesi qaıtadan qalpyna keledi. Glúkogenge baı jylqy etin jıi paıdalanǵan adam sharshamaıdy. Temir men V12 dárýmenine baı bolǵandyqtan qany az adamdarǵa óte paıdaly.

Jylqy etin densaýlyqty jaqsartýda paıdasynyń zor ekenin biletin japondar jal-jaıadan, qabyrǵa men san etinen sakýra nabe, basashı, tarýtarýstekı, ýmakasý, sanmaıbaranıgırı, barahımonıkýnotatakı, nıkýdzara, nıkýsoba, ýmabashı, t.b. taǵamdar ázirleıdi. Jylqy eti tutynýshylarǵa usynatyn arnaıy meıramhanalardyń pisirgen taǵamdardy árqaısysynyń ózindik ereksheligi bar. Kakıdzıma meıramhanasy jylqy etin ketobashı dep ataǵan erte kezden beri jumys istep keledi. Ertede bul jylqy etin qosyp, kespeni saýdagerlerge usynǵan eken. Stansıaǵa jaqyn ornalasqandyqtan jolaýshylar osy  meıramhanadan asylǵan et, qýyrylǵan et, nıkýnabe, et pen kespe tárizdi taǵamdardan dám tatqan. Qazirde ertedegi taǵam túrleri eski dástúr boıynsha daıyndalady. Soıylatyn mal negizinen Hokkaıdodan alynady eken. Al Kındzanakamı meıramhanasyndaǵy taǵamdar kileń taıdyń etinen ázirlenedi. Sol úshin kúnine bir maldan soıylyp otyrady. Bul meıramhananyń ereksheligi súrlengen jylqy etin qonaqtarǵa usyný bolsa kerek. Qaı taǵamǵa qandaı sakeniń (ultyq sýsyn) qandaı túri saı keletinin da daıashy aıtyp beredi.

Nagoıa prefektýrasyndaǵy Ina jáne Iıda shaharlaryn taýlar qorshap tur. Sondyqtan japondar ádette paıdalanatyn teńiz ónimderine qol jete bermeıdi. Onyń ornyna qos eldi mekende jylqy sharýashylyqtary damyǵan. Otagýrı degen taǵam jergilikti turǵyndardyń súıikti asyna aınalǵaly eki ǵasyr boldy. Bul óńirde jylqy etinen taǵamdar ázirleıtin Kantaroý meıramhanasynda Sakýranabe men banıkýno shábýshábý degen eki taǵam erekshe suranysqa ıe. Bir aıta keterlik jaıt, shábýshábý degen tamaq qytaılardyń ulttyq asy. Al jergilikti japondar jylqy etinen ázirlegen shábýshábýdi jaqsy kóredi. Al sakýranabe degen taǵam pisirilgen jaıanyń sorpasyna jergilikti kókónisterdi jáne shıratakı degen kespeni qosyp  ázirleıdi de etpen aralastyryp jeıdi.

Osaka qalasynda 2001 jyldyń basynda ashylǵan meıramhanada jal-jaıa, qaryndy qosyp pisirilgen bashúnroý degen taǵam túrleri bar. Sondaı-aq sakýra skıakı, sakýra shábýshábý, sakýra harıharı, t.b. mázirler búkil Osakaǵa belgili. Al harıharınabe degen taǵam jal-jaıany pisirip, eti bar qabyrǵany qaqtap, jaıanyń sorpasymen  ishedi. Keregine qaraı pıaz ben mırın degen tátti sakeni de qosady. Japonıadaǵy jylqy etinen taǵamdar ázirleıtin meıramhanalar ádebıet pen óner adamdarynyń bas qosatyn súıikti orny deýge bolady. Máselen, Tokıodaǵy Mınoıa meıramhanasyna Ikenamı Shıoýtaroý, Dankadzýo sıaqty jazýshylar jıi barady eken. Orys japon soǵysynan keıin bul meıramhanaǵa Mýshıano Koýdzısaneasý, rejıser Toýgoý Seıdza men Dandzúbroý tárizdi akterler baryp turǵan. Shamasy japonnyń óner adamdary jylqy etin jaqsy kórse kerek. Jalpy, japondar jylqy etin erte zamandardan –aq paıdalanǵan. Onyń bir dáleli tarýtarý stekı degen taǵam. Ataýy «tatarsha et» degen maǵynany bildiredi. Biz monǵol shapqynshylyǵy dep atap júrgen kezeńde japondar jaıany usaqtap týrap, burysh, sarymsaq tárizdi dámdeýishtermen aralastyryp, tatarsha etti babyna keltirip ázirleı bilgen. Al qazir túrki halyqtary atam zamannan beri paıdalanǵan jylqy etinen ázirlenetin taǵam túrleri japondar arqyly Eýropaǵa da jetip otyr. Búginde japondarǵa jylqy etinen ázirlenetin taǵamnyń elýden astam  túri belgili. «Et jemeıdi, kóksókpen ǵana kún kóredi» degen japon jylqy etiniń paıdasyn búge-shigesine deıin zerttep bilipti. Biz Qambar atanyń qasıetin qazaqtan artyq eshkim bilmeıdi dep maqtanamyz. Qazy-qarta, jal-jaıadan jasalatyn qazaqtyń ulttyq taǵmadaryn bilemiz be osy? Onyń paıdasyn eskerip júrmiz be? Álde jylqy etin qalaı jeýdi de ózgeler úıretýi kerek pe?