Mundaı málimdemeni elimizdiń birinshi nesıe búrosy jasap otyr. Olardyń aıtýynsha qazir jurttyń bir ǵana tutynýshylyq qaryzy 6 trln teńgeden asqan. Al, merzimi ótip, tólenbeı qalǵan qarjynyń úlesi 14 %. Jumysshylardyń quqyǵyn qorǵaýshylar muny eńbek kodeksiniń óreckel buzylýy dep baǵalap otyr. Eki qolǵa bir kúrek tappaı júrgen jurttyń bul jóninde pikiri qandaı? Bul týraly Qamshy.kz aqparat agenttigi Eýrazıa birinshi arnasyna silteme jasap habarlaıdy.

Elimizde aldaǵy ýaqytta qarapaıym eden jýýshy bolyp jumysqa ornalasýdyń ózi qıyndamaq. Oǵan halyqtyń der kezinde alǵan qaryzyn tólemeýi sebep bolýda. Birinshi nesıe búrosynyń taratqan aqparatyna sensek, boryshkerlerdiń bereshegi 23 trln teńgeden asqan. Onyń basym bóligi bıznes nesıeler.   

«Eger de halyqta tólenbegen nesıe jóninde problema bolsa, jumys izdeýshige eki qolǵa bir kúrek tabylmaýy múmkin. Qazir bul tájirıbeni rıteıldik naryqta  alpaýyt gıpermarketter sátti júzege asyryp keledi. Sondaı-aq, materıaldyq jaýapty oryndarǵa qyzmetker alar kezde, jumys berýshiler úmitkerdiń nesıe tarıhyna, tártibine mindetti túrde qaraıdy. Osy arqyly keleńsiz oqıǵalardyń aldyn-alǵysy keledi» - deıdi birinshi nesıe búrosynyń atqarýshy dırektory Ásem Nurǵalıeva.

Biraq, «sońyńyzǵa» maı sham alyp túsetin jumys berýshiler nesıe tarıhyńyzdy tek ózińizdiń ruqsatyńyzben qaraı alady. Al, buǵan onsyzda jumys tappaı sendelgen jurttyń pikiri qandaı? 

«Qazirgi tańda kredıt alyp, endi jumys istep tóleý kerek qoı. Al, eger oǵan qazir bere beredi kredıtti jumysyń bar ma joq pa?. 21-ge tolsań boldy kredıt bere beredi. Kredıt alyp alyp, tóleý úshin jumysqa kirgisi keledi. Sol kezde almaıdy, ol durys emes. Árkimniń jeke isi dep oılaımyn nesıe degen. Ony jumysqa aralastyrǵan múlde durys emes dep oılaımyn.

Tipti, qazir nesıe búrosy boryshkerlermen kúrestiń túrli tásilderine kóshken. Máselen, Óskemende jýyrda páter ıeleri kooperatıvine qaryzyń bolsa, nesıe berilmesin, degen bastama kóterdi. Iaǵnı, jalaqyǵa deıin aqsha alý úshin bir tıyn da bereshek bolmaýyń qajet. Qysyltaıańda bank tabaldyryǵyn attaıtyn turǵyndar, barlyǵyna sapaly qyzmet kórsetpeıtin kooperatıv ókilderin kinálaýda. 
  
«Bizdiń kooperatıv múlde jumys istemeıdi. Únemi ursysyp júrýge májbúrmiz. Tólegen aqshamyzdyń qaıda ketip jatqanyn aıtpaıdy. Jumys istese, tóleýden qashpaımyz ǵoı», - dep aıtty qara turǵyny Serik Júnisov.

Eger de nesıe tóleý jóninde qıyndyqtar bolyp, baıqaýsyzda búronyń qara tizimine enip ketseńiz, onda joǵary jalaqysy bar, jaýapkershiligi kóp jumystan úmitińizdi úze berińiz. Sebebi, jumys berýshiler mundaı úmitkerlerge talapty kúsheıtpek. Bul qanshalyqty zańdy? 

«Endi, nesıe alǵannan keıin, ony óteý kerek qoı. Bir jerden jumysynan aıyrylyp, bir jerge jumysqa kirip jatqan kezde, eger oǵan tyıym salsa, nesıesi bar bolǵandyǵynan. Ol nesıesinen qalaı qutylady? Osyndaı azamattarǵa bir shekteý qoıylatyn sıaqty. Ony biz tentiretip qoıamyz. Dalada bir qara jumys istegennen basqa eshqandaı joldary qalmaı qalady», - deıdi zańger Jasulan Nurmahambetov.

Mamandardyń sózine sensek, ótken jyly Birinshi nesıe búrosynyń bazasynda 11,6 mln qaryz kelisimsharty tirkelgen. Onyń 6,6 mln turaqty zaım alýshylar. Demek, halyqtyń 3/1 bóligi tapqan taıanǵanynyń teń jartysyn nesıege tólep júrgenin eskersek, aldaǵy ýaqytta eńbek kúshiniń edáýir azaıyp ketýi ǵajap emes.

Usynǵan: Nazerke Labıhan