Bıylǵy jyldyń 1 shildesinen bastap  memlekettik búdjet qyzmetkerleriniń jalaqysyn ósirý úshin Ulttyq qordan 980 mlrd teńge alynady. Buǵan qosymsha 300 mlrd teńge kóp balaly az qamtylǵan otbasylarǵa járdemaqy tóleý úshin alynyp otyr. Buǵan qosa jaǵdaıy joq, úı-jaıy joq otbasylarǵa áleýmettik turǵyn úı salý qurlysyna 7 jyl qatarynan 50 mlrd teńge taǵy alynyp otyratyn boldy.

Degenmen, osyǵan baılanysty biz tildesken birqatar sarapshylardyń aıtyp otyrǵanyndaı,  járdemaqy kólemin ósire berý  máseleniń túıinin sheshpeıdi. Bul rette qarjyger Arman Mýsınniń aıtýynsha,  áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasylarǵa memleket tarapynan járdemaqy tóleý olardyń turmysyn ońtaılandyratyn eń tóte jol emes. Bul olardyń ómirlik problemalaryn turaqty sheshpeıdi.

«Árıne, bul bir jyrtyǵyn jamaýǵa kómektesin shyǵar, biraq qoǵamdaǵy máseleler tolyq sheshilmeıdi.  Mysaly, men ózim bilim alǵan Germanıa elinde «seniń jaǵdaıyń joq eken ǵoı, tórt balań bar eken ǵoı, altyq alqa ıegeri ekensiń» dep memleket jyl saıyn járdemaqy kólemin ózgertpeıdi. Olarda buǵan qatysty belgilengen meje bar. Olardyń úkimeti halyqqa «qarmaq berip, balyqty óziń aýla» deıdi.  Al biz kerisinshe, balyqty halyqqa ózimiz aýlap berip otyrmyz.  Óz basym, halyqqa búdjetten bólinetin járdemaqy kólemin arttyra bergenshe, halyqty jumyspen qamtý máselesin sheshý kerek dep esepteımin. Jumysqa jaramdy azamattarǵa otbasyn asyraı alatyn deńgeıde jalaqy tólense, onyń memleketke de paıdasy tıedi, otbasyn da asyraıdy» dedi Arman Mýsın.

Mine, mamannyń paıymdaýynsha, biz halyqty osyndaı baǵytqa jeteleýimiz qajet. Sonda ǵana tek  járdemaqymen kún kórip otyrǵan aǵaıynnyń tabysy artyp, eńsesi tikteledi. Arman Mýsınniń baıyptaýynsha, biz 2003 jyldan beri «Altyn alqa», «Kúmis alqa» ıegerlerine arnalǵan járdemaqyny birneshe márte ulǵaıttyq. Biraq budan ekonomıka da aıtarlyqtaı  alǵa jyljyǵan joq. Halyqtyń jaǵdaıy da asa túzelgen joq. Biz mamannyń sózi dálleldi bolý úshin járdemaqy kólemin qalaı ósirgenimiz týraly derekterdi arnaıy syzbamen kórsettik.

Syzbada 2017 jylǵa deıingi derekter naqty kórsetilgen. Al 2018 jyldan bastap elde halyqqa tólenetin ataýly áleýmettik kómek mólsheri 16 myń teńgeni qurady. 2019 jyldyń 1 sáýirinen bastap kóp balalaly az qamtylǵan otbasylarǵa árbir adam basyna 21 myń teńgeden járdemaqy tólenbek. Jalpy, mamandardyń paıymdaýynsha, aýyldy-aımaqtarda halyqtyń  80 paıyzy járdemaqymen kúneltip otyr. Bolashaqta bul bizdi alańdatýy tıis dúnıe. Kúni erteń mundaı salmaqty el búdjeti kótere almaı qalýy múmkin. «Aýyldy jerlerde jumys oryndarynyń azdyǵy, jumyspen qamtý jaıynyń áli de sheshilmeı otyrǵandyǵy ras. Aýyl halqynyń 80 paıyzy úkimetten bólinetin járdemaqyny talǵajaý etip kún kórip otyr. Muny men jaqsy bilemin. Tipti bala týǵanda beriletin bir rettik járdemaqyǵa kúneltip otyrǵandar da barshylyq. Qol aıaǵy balǵadaı qarýly jigitterdiń ózine aýylda jumys joq. Sondyqtan qazir biz úshin jumyspen qamtý jaǵyna basa mán bergen jón. Azamattardy jumyspen qamtyp adam kapıtalynyń kúshin arttyrǵan abzal. Bizde «Jumyspen qamtý-2020»,  «Óńirlerdi damytý-2020»,  «Monoqalalardy damytý – 2020» baǵdarlamasy bar edi. Osy  baǵdarlamalar saýatty jumys istegende aýyl halqyn jumyspen qamtý, óndiris oryndaryn ashý jaıttary  tıanaqty sheshiler edi. Sondyqtan Úkimet bolashaqta osy máselelerdi eskerýi kerek. Halyqty jumyspen qamtý, shalǵaı aýyldardy damytý máseleleri sheshimin tabýy kerek» dedi Arman Mýsın.

Sondyqtan biz bolashaqta mamandar tarapynan aıtylyp otyrǵan tómendegi usynystarǵa nazar aýdarǵanymyz jón:

A) Birinshi járdemaqyny jyl saıyn úsh ret ósirgennen góri,  «Jumyspen qamtý 2020» baǵdarlamasy, «Óńirlik damý-2020» baǵdarlamalarynyń jumysy jandanýy kerek.

Á) Buqara memlekettik qoldaýdy naqty sezinýi úshin halyqtyń shaǵyn jáne orta kásippen aınalysýyna jaǵdaı jasalýy tıis. Bul da bolsa halyqtyń óz jaǵdaıyn ózi jasaýyna múmkindik beretin joba.

B) Aýylǵa tartylatyn ınvestısıa kólemi artýy kerek. Sebebi qazirde aýyldy-aımaqtarda tek qana járdemaqyǵa kúneltip otyrǵandardyń sany artyp keledi. Aýylǵa jekelegen ınvestorlar ınvestısıa salyp, jumys oryndaryn ashýǵa kúsh salsa, aýyl azamattaryn jumyspen qamtý máselesi de jeńildep, olardyń otbasyna tabys kózi kirer edi de, «eki qolǵa bir kúrek ustaǵan sharýa» memleketke masyl bolmas edi.

V) Aýyldy-aımaqtarda mal ósirýge qolaıly jaǵdaı jasalýy kerek.  Qolynda maly bar sharýany da jeńildiktermen qamtyp, mal basynyń kóbeıýýine yqpal etý kerek.

«Mine, aldymen osy aıtylǵan jaıttar eskerilse, birtindep máseleler de azaıar edi. Sondyqtan atalǵan máselerdiń oryndalýy úshin tıisti ınstansıalar aıtylǵan usynystarǵa mán berse jón bolar edi» deıdi mamandar... 

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy